پرونده تخلفات آمریكا روی میز قضات لاهه

به گزارش روز یكشنبه ایرنا، «دیوان بین‌المللی دادگستری» در شهر «لاهه» كشور هلند اعلام كرده است كه از فردا دوشنبه 5 شهریور ماه (27 آگوست) تا پنجشنبه 8 شهریور ماه (30 آگوست) به شكایت های ایران از ایالات متحده آمریكا رسیدگی خواهد كرد. «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران روز دوشنبه 25 تیر ماه (16 ژوییه) اعلام كرد كه ایران از آمریكا به دلیل «نقض عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق كنسولی بین ایران و آمریكا در سال 1955» شكایت كرده است و جمهوری اسلامی ایران بر همین مبنا دادخواستی را به دبیرخانه «دیوان لاهه» تسلیم كرده است.
جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به اقدامات آمریكایی ها، پرونده‌هایی را علیه دولت آمریكا در دیوان بین المللی دادگستری به جریان انداخته است و دو شكایت علیه آمریكا مطرح كرده است. به گفته «لعیا جنیدی»، معاون حقوقی حسن روحانی، رییس جمهوری ایران، دعوی نخست به احكام پرونده‌هایی مربوط است كه دادگاه‌های آمریكایی صادر كرده‌اند و ادعای آنها مسائل تروریستی است كه اجرای آنها را در كشورهای دیگر شاهد هستیم و دعوی جدیدی كه ایران علیه آمریكا در دیوان بین‌المللی دادگستری مطرح كرده مربوط به خروج ایالات متحده از توافق هسته ای «برجام» و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران است.
دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریكا روز 18 اردیبهشت ماه (8 می) به طور یكجانبه و بر خلاف اصول و موازین حقوق بین الملل خروج یكجانبه ایالات متحده را از توافق هسته ای ایران و غرب اعلام كرد و ایران نیز بر همین اساس، از آمریكا به دیوان بین المللی دادگستری شكایت كرد.
جنیدی در خصوص دعوی اول اعتقاد دارد: «اگر در محكمه بین المللی، حكم به نفع ایران صادر شود، شاید همه دادگاه‌های دیگر در دنیا علی‌الاصول ازحكم دیوان لاهه تبعیت كنند و دیگر حاضر نباشند هیچ دستور و اجرایی نسبت به این نوع احكام صادر شده از سوی دادگاه‌های آمریكا را صادر كنند. البته ممكن است در صورت موفقیت ایران در این محكمه، باز هم دادگاه‌های امریكایی از این قاعده اطاعت نكنند ولی در این صورت چون حكم دیوان بین‌المللی دادگستری است، منجر به مسئولیت بین‌المللی برای آمریكا خواهد شد.»
برای درك تبعات آرای احتمالی دیوان بین المللی دادگستری برای ایران و آمریكا، مرور تاریخچه این دادگاه، «عهدنامه مودت» بین ایران و آمریكا و همچنین شكایات مطرح شده از سوی ایران علیه آمریكا كمك كننده است.

**دادگاه لاهه چیست؟
«دیوان بین‌المللی دادگستری» معروف به «دادگاه جهانی»، ركن قضائی اصلی سازمان ملل متحد است كه در «كاخ صلح» شهر «لاهه» در كشور هلند واقع شده‌ است. اختلافات حقوقی بین كشورها به این دادگاه ارجاع می ‌شود و ارائه نظر مشورتی در خصوص سوالات حقوقی سازمان‌ های بین‌المللی، آژانس ‌های تخصصی سازمان ملل و مجمع عمومی سازمان ملل متحد از وظایف اصلی این دیوان است.
این دیوان 15 قاضی سرشناس، با تجربه، معروف، مشهور و دانا دارد كه آن‌ها را مجمع عمومی سازمان ملل متحد و شورای امنیت به طور مشترك و برای مدت 9 سال انتخاب می‌كنند. احكام دیوان قطعی است مگر اینكه كشوری پس از صدور حكم، موضوعی را كشف كند كه در رای موثر باشد و در در زمان صدور رأی، آن كشور به موضوع مذكور آگاه نبوده باشد و البته مشروط به اینكه این بی‌اطلاعی، به علت اهمال نبوده باشد - می‌تواند طی 6 ماه از تاریخ كشف موضوع جدید، از دیوان تقاضای اعاده دادرسی كند. این شرایط سخت باعث شده ‌است تا در عمل كمتر موردی پیش بیاید كه كشوری تقاضای اعاده دادرسی كند.

**قانون مربوط به «عهدنامه مودت» و روابط اقتصادی وكنسولی ایران و آمریكا
در‌تاریخ 23 مرداد ماه 1334 (15 آگوست 1955) عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق كنسولی بین ایران و آمریكا مشتمل بر یك مقدمه و بیست و سه ماده در تهران به امضا رسید. این عهدنامه از سوی دولت وقت ایران تصویب شد و به دولت اجازه داده شد كه اسناد مربوط مبادله شود. این معاهده در جلسه سه‌شنبه بیست و هشتم اسفند ماه 1335 به تصویب مجلس شورای ملی نیز رسید.
«جنیدی» معاون حقوقی رییس جمهوری ایران اعتقاد دارد كه این معاهده گرچه در سال 1955 بین دو كشور به امضا رسیده و اكنون نزدیك به 40 سال است كه واشنگتن و تهران با یكدیگر رابطه ندارند اما چون هیچ یك از طرفین خروج خود را به طور رسمی از این پیمان اعلام نكرده اند، « معاهده مودت» همچنان به اعتبار خود باقی است.
وی همچنین در این باره تاكید كرده است: «پیمان مودت مكررا در دیوان داوری ایران و آمریكا مورد استناد قرار گرفته و حتی در دادگاه‌های امریكا نیز به آن استناد شده است.» در واقع، معاون حقوقی رییس جمهوری بر اصل «بقا» در حقوق بین الملل تاكید می كند كه بر اساس این اصل به سادگی نمی توان گفت یك عمل حقوقی كه انجام شده و سال‌ ها از آن می‌گذرد و هیچ كدام از طرفین به صورت رسمی اعلام خروج از آن را نكرده‌اند، خودبه‌خود بی‌اعتبار شده باشد.
جنیدی همچنین در این باره تاكید كرده است:« اگر در مورد خروج یكجانبه آمریكا از برجام، حكم به سود ایران اعلام شود، این مسئله موجب تقویت مواضع ایران می‌شود چرا كه در این صورت بسیار مشكل ‌تر خواهد بود كه آمریكایی‌ ها بخواهند شركت‌ ها و كشورها را مجبور و وادار به متوقف كردن همكاری‌های خود با ایران كنند. ‌اكنون نیز دولت‌ ها تصمیم سیاسی‌ شان را مبنی بر تداوم برجام و حمایت از ایران گرفته ‌اند و این حكم می‌ تواند پشتوانه حقوقی خوبی برای شركت‌ هایی كه ترس همكاری با ایران را دارند، باشد زیرا آنها می‌ توانند از آن به عنوان یك پشتوانه محكم در برابر جریمه‌ های احتمالی استفاده كنند.»
البته لازم به ذكر است كه نمی توان در مورد پیروزی در محاكم بین المللی به سادگی پیش بینی كرد و در هر حال صدور رای بر عهده دیوان بین المللی دادگستری است.
اروپام**9330