آبخیزداری مدیریت پایدار زمین

به گزارش ایرنا، آب و خاك از اساسی ترین منابع خلقت هستند كه روند روبه رشد جمعیت و وابستگی انسان به این دو منبع ارزشمند حیاتی، ضرورت استفاده بهینه و متعادل از آنها را افزایش می دهد.
در حالی كه در آیه 9 سوره حجرات به توازن طبیعت تاكید شده است، اما در چند دهه اخیر به دلیل استفاده ناصحیح عوامل انسانی از طبیعت، به منابع طبیعی و محیط زیست آسیب جدی وارد شده كه ماحصل این اقدام ها، بروز سیلابهای مخرب، تشدید خشكسالی پی در پی، فرسایش خاك، كاهش كمی و كیفی منابع آب و پر شدن مخازن سدها از رسوبات بوده است.
استان همدان با وسعت نزدیك به 2میلیون هكتار با آب و هوای نیمه خشك و سرد از این قاعده مستثنی نیست؛ بطوریكه در یك دهه اخیر و با تغییرات اقلیمی و كاهش متوسط بارندگی از 330 به حدود 300 میلیمتر شاهد تغییر شكل بارش ها و پراكنش زمانی و مكانی آن هستیم.
بنابراین برای مقابله با بحران های پیش رو باید آب و خاك به عنوان دو مولفه مهم و اساسی در تولید و توسعه مورد توجه و حفاظت قرار بگیرد.
براساس تحقیقات و یافته های علمی، اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری موثرترین راهكار برای حفظ منابع پایه آب و خاك، تغدیه سفره های آبهای زیر زمینی و توسعه اقتصادی - اجتماعی بهره برداران در عرصه های منابع طبیعی است.
جلوگیری از حمل رسوبات به مخازن سدها و مناطق پائین دست حوزه های آبخیز، جلوگیری از فرسایش خاك حاصلخیز كشاورزی، حفظ و افزایش ارزش تفرجگاهی، توسعه و تقویت پوشش گیاهی، رونق بخشی به تولیدات كشاورزی و دامی و در نهایت افزایش میزان آبدهی چشمه های و قنوات را می توان از مزایای اجرای طرح های آبخوانداری و آبخیزداری برشمرد.
طبق گفته مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان اجرای طرح های آبخیزداری صندوق توسعه ملی استان همدان در 17 زیر حوزه انجام شد.
اسفندیار خزائی افزود: اجرای این طرح ها موجب كنترل بیش از هشت میلیون متر مكعب رواناب و سیلاب، كنترل فرسایش بیش از 60 هزار تن در سال، كنترل بیش از 20 هزار تن رسوب و جلوگیری از حمل آن به مناطق پایین دست شده است.
وی افزایش تولید علوفه به میزان 300 تن در سال و نفوذ پذیری بیش از 30درصد روان آبهای ناشی از بارندگی به آبخوان ها و آبخیزها را از دیگر مزایای اجرای طرح آبخیزداری دانست.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان گفت: كمبود اعتبار نباید موجب كندی و كمرنگ شدن روند اجرای طرح های آبخیزداری این استان شود.
خزایی اظهار داشت: تمامی بخش ها و دستگاه های مسئول در كشور با تقویت اعتبارات حوزه آبخیزداری، هزینه كرد در این بخش را نوعی سرمایه گذاری پایدار بدانند و برای افزایش بودجه این حوزه اقدام كنند.
وی بیان كرد: اجرای طرح های آبخیزداری به عنوان یكی از مهمترین طرح های زیربنایی كشور زمینه ای برای حفظ آب و خاك است.
خرایی منابع طبیعی را بستر حیات و توسعه پایدار دانست و افزود: ایران در كمربند خشك و نیمه خشك خاورمیانه قرار دارد بنابراین مدیریت منابع آب و خاك و توسعه طرح های آبخیزداری، امری ضروری و مهم است.
مدیركل منابع طبیعی همدان هرگونه هزینه كرد در بخش های منابع طبیعی به ویژه آبخیزداری را نوعی سرمایه گذاری پایدار قلمداد كرد.
خزایی اظهار داشت: چنانچه مصرف آب با گذر زمان به نحو مطلوب مدیریت نشود، به مرور با مشكل خشكسالی و كمبود شدید آب ذخایر سفره های زیرزمینی مواجه می شویم.
وی ادامه داد: برای پیشگیری از بروز این وضعیت، تقویت و توجه به سرمایه گذاری در حوزه آبخیزداری لازم و حیاتی است.
وی اجرای طرح های آبخیزداری را یكی از ملزومات تقویت سفره های آب زیرزمینی عنوان كرد و گفت: حفاظت از درختان و منابع طبیعی به فرهنگ و دغدغه همگانی و اهمیت دادن به ارزش های زیست محیطی منابع طبیعی به یكی از مطالبات همگانی مردم تبدیل شده است.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان اظهار داشت: اگر افرادی درصدد تخریب منابع طبیعی باشند، مردم با آنها برخورد می كنند.
خزایی افزود: حفظ منابع طبیعی و توسعه طرح های آبخیزداری یكی از نیازهای اساسی مردم در شهرها و روستاها است و می توان در این راستا از ظرفیت بخش خصوصی در توسعه طرح های منابع طبیعی استفاده كرد.
وی اضافه كرد: باید با فرهنگ سازی عمیق، به جایی رسید كه مردم خودشان از منابع طبیعی حفاظت و در توسعه طرح ها با منابع طبیعی مشاركت داشته باشند.

** تخصیص اعتبار از صندوق توسعه ملی
معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی همدان در همین ارتباط به ایرنا گفت: 154 میلیارد ریال اعتبار طرح های آبخیزداری این استان از محل صندوق توسعه ملی پیش بینی شده است.
محمدمهدی آرتیمانی افزود: با توجه به منویات رهبر معظم انقلاب و با توجه به شرایط اقلیمی سالجاری، از محل صندوق توسعه ملی اعتبارات خوبی برای طرح های آبخیزداری در نظر گرفته شد.
به گفته وی، برای اجرای 17 زیر پروژه آبخیزداری اعتباراتی تعریف شده و باید این طرح ها تا پیش از فرا رسیدن فصل سرما نهایی شوند.
معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی همدان بیان كرد: بیشترین میزان اعتبار برای اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوانداری بخش پیشخور شهرستان فامنین است و به تناسب توسعه یافتگی هر یك از شهرستان ها نیز سهمی معادل 10 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.
آرتیمانی گفت: اجرای طرح های آبخیزداری راهكاری موثر برای تقویت سفره های آب زیرزمینی، جلوگیری از فرسایش خاك و حفظ و احیای پوشش گیاهی است.
وی از تهیه 50 طرح آبخیزداری در همدان و انجام كارهای مطالعاتی آن در سالهای گذشته خبرداد، ادامه داد: این طرح ها به دلیل كمبود اعتبار در مرحله عملیاتی متوقف شده و اتمام آنها حدود 250 میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.
معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی همدان تاكید كرد: با توجه به شرایط كنونی و تخصیص اعتبار از محل صندوق توسعه ملی، كارهای موثری در حوزه حفظ منابع پایه آب و خاك در همدان دنبال می شود كه امید می رود با تخصیص به موقع اعتبار و مشاركت و همراهی مردم و مسئولان و آبخیزنشینان، این طرح ها به مرحله بهره برداری برسد.
به گفته آرتیمانی حدود 88 درصد آب مصرفی در بخش های مختلف همدان از منابع آب های زیرزمینی است كه در سال های اخیر به طور متوسط تا 90 سانتی متر سطح آب این منابع به علت تغییرات اقلیمی و خشكسالی افت كرده است.
وی گفت: اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری در سالجاری به عنوان راهكار كارشناسی و موثر در تقویت منابع آب زیرزمینی در كشور در دستور كار سازمان جنگل ها است.

** انعقاد تفامنامه همكاری
در همین زمینه و به منظور اجرای فرامین رهبر معظم انقلاب در اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوانداری تفاهمنامه همكاری بین استاندار همدان با رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری كشور و مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری برای انجام طرح های آبخیزداری همدان منعقد شد.
این تفاهم نامه مربوط به انجام عملیات آبخیزداری و آبخوانداری درحوزه های آبخیز شهرستان های همدان بر اساس مشخصات فنی، نقشه ها و طرح های مطالعاتی تصویب شده كه جز جدایی ناپذیر آن تلقی می شود.
دستیابی به اهداف كلان سازمان جنگل ها در راستای حفظ، احیا، توسعه و بهره برداری مناسب و پایدار از منابع طبیعی استان با هدف تحقق اسناد بالادستی و سند چشم انداز در زمینه اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوانداری، كنترل فرسایش، مدیریت منابع پایه آب و خاك، احیا و توسعه مراتع و حوزه های آبخیز، جلب مشاركت های مردم و آبخیز نشینان و استفاده از ظرفیت خیران آبخیزداری از اهداف اساسی این تفاهم نامه است.
بر این اساس استانداری همدان متعهد شد 50 میلیارد ریال از محل اعتبارات استانی به منظور تحقق اهداف یاد شده از طریق تصویب در شورای برنامه ریزی استان و مبادله موافقت نامه با اداره كل منابع طبیعی استان همدان متناسب با سال مالی اختصاص و هماهنگی و همكاری در مجموعه دستگاه های دولتی و غیردولتی مسئول در تحقق اهداف را مورد اشاره قرار دهد.
همچنین سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری كشور نیز متعهد می شود با اختصاص 154 میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی طرح های آبخیزداری به منظور تحقق اهداف متناسب با تخصیص اعتبارات ملی، ایجاد زمینه های لازم برای جلب مشاركت مردم ساكن در مناطق اجرایی و دستگاه های دولتی و غیردولتی موثر در دستیابی به اهداف را در دستور كار قرار دهد.
البته اجرای تعهدات پیش بینی شده در مفاد تفاهم نامه مستلزم انجام تعهدات دو طرف به تناسب تخصیص و وصول اعتبارات مورد تفاهم است و تمامی اقدام ها و عملیات اجرایی آبخیزدرای و آبخوانداری بر اساس مطالعات تفصیلی اجرایی در استان خواهد بود.
پیرو این تفاهمنامه شروع عملیات اجرایی طرح های مصوب در استان با تخصیص اعتبار از سوی سازمان جنگلها در 17زیر حوزه در 9 شهرستان شروع شده است.
7526/2090