اتكاي حكومت اسلامي بر مقبوليت مردمي است

به گزارش روز دوشنبه خبرنگار گروه دانشگاه ايرنا، محمد جواد اطاعت در پنل سوم چهارمين همايش ملي مردم سالاري ديني، جهان اسلام و غرب با بيان اينكه به بركت انقلاب اسلامي ادبيات بسيار غني در زمينه مردم سالاري ديني در جهان اسلام به وجود آمده است، اظهار داشت: در برخي از آيات قرآني بر دموكراسي تاكيد شده و در برخي ديگر دموكراسي را نهي كرده است.
وي خاطر نشان كرد: نگاه بنيادگرايان اسلامي به آيات دموكراسي در مسير رد كامل آن است و حتي آياتي مانند ' و امرهم شورا بينهم' را نيز رد مي كنند و برخي علماي سني، افرادي كه اين گونه تفسير مردم سالارانه از آيات قرآني مي كنند را ممهور الدم مي دانند.
اين استاد دانشگاه با بيان اينكه در فقه شيعه هم برخي علما بر عدم اتكا بر آراي مردم تاكيد دارند، افزود: البته برخي ديگر از علما نيز بر انتخابي بودن تمامي اركان حكومت اشاره دارند و برخي ديگر مشروعيت و مقبوليت مردمي را توامان مطرح مي كنند.
وي به برخي از نظرات علماي شيعه اشاره كرده و ادامه داد: شيخ فضل الله نوري بطور كامل اعتبار راي مردم را منتفي مي دانست و با اصل و اساس راي مردم، قانونگذاري و قانون نويسي مخالفت كامل داشت. البته آيت الله مكارم شيرازي نيز به نوعي نظر شيخ فضل الله نوري را تاييد مي كند اما مي گويند كه اگر اين كار باعث وهن نظام اسلامي شود بايد در ظاهر به آراي مردم متكي شد.
اطاعت با اشاره به نظر آيت الله جوادي آملي نيز اظهار داشت: ايشان بر اين اعتقاد هستند كه فقيه و نايب امام زمان(عج) همواره در جامعه وجود دارد و تنها مجلس خبرگان به ولي فقيه به اين دليل راي مي دهند كه وي را به مردم براي اطاعات معرفي كنند وگرنه پيش از اين ولي فيقه داراي مشروعيت و قدرت حكومت بر جامعه اسلامي را دارد. آيت الله مومن و آيت الله مصباح يزدي نيز بر همين موضوع تاكيد دارند.
وي در ادامه سخنان خود به بيان ديدگاه هاي نظري آيت الله منتظري، علامه طباطبايي، آيت الله سيستاني و شيخ مغنيه درباره نظرات انتخابي آنها پرداخت.
اطاعت در جمع بندي سخنان خود گفت: البته طبيعي است كه در جامعه اسلامي نظرات و ديدگاه هاي متفاوتي مطرح شود ولي بايد تفاسير مختلف از قرآن و نهج البلاغه را در جامعه اسلامي سيال كرد زيرا بايد حكومت دموكراسي ديني داشت.
معاون اداري و مالي دانشگاه شهيد بهشتي افزود: حكومت ايدئولوژيك با نظام مردم سالار ديني كاملا متفاوت است و در حكومت ايدئولوژيك حق انتخاب از مردم بطور كامل گرفته مي شود و تكثر سياسي از بين مي رود درحالي كه بايد در جامعه اي پويا تمامي طرفداران نظرات مختلف بتوانند ديدگاه هاي خود را بيان كرده و آنرا به راي مردم بگذارند.
حجت الاسلام حسين جوان آراسته دانشيار حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نيز درباره مباني ديني مشروعيت نظام سياسي در اسلام خاطرنشان كرد: در نظام سياسي 3 پرسش اساسي وجود دارد كه شامل اين است كه چه كساني حكومت مي كند؟ چگونه حكومت مي رسند؟ وچگونه حكومت مي كنند؟.
وي با بيان اينكه در پاسخ به سوال اول بايد روشن شود كه مشروعيت به چه چيزي وابسته است؟ و در نظام ديني اساسا حاكمان بايد چه ويژگي هايي داشته باشند تا مردم بتوانند آنها را انتخاب كنند، پاسخ داده مي شود.
اين استاد دانشگاه خاطر نشان كرد: بايد بدانيم افراد در حكومت اسلامي چگونه از پله هاي قدرت بالا مي روند و به قدرت مي رسند و آيا اين مسير براساس نظريات نصب يا اخيار است توجه كرد تا به سوال دوم پاسخ دهيم.
وي سوال سوم را درباره چگونگي مشروعيت، حكومت و كارآمدي دانست و ادامه داد: اكثر قريب به اتفاق فقهاي شيعه قائل به انتخاب عام هستند اما در دوران كنوني برخي از علما معتقدند مي توان انتخاب خاص داشت كه مهترين نظريه پرداز اين موضوع مرحوم آيت الله منتظري است.
جوان آراسته با بيان اينكه البته برخي از ديگر علما نيز قائل به انتصاب هستند، ادامه داد: اين علما ضرورت كسب مقبوليت مردمي را لازم نمي دانند و تنها بر مشروعيت الهي تاكيد دارند اما ديدگاه سومي نيز وجود دارد كه امام خميني (ره) و رهبر معظم انقلاب از طرفداران آن هستند كه مي گويند مشروعيت الهي زماني مي تواند قدرت داشته باشد كه مقبوليت مردمي نيز كسب كند يعني اين دو با هم ولايت را ايجاد مي كنند.
وي با بيان اينكه در ميان ديدگاه هاي علماي انتخابي هم تفاوت هاي فراواني در عمق مسايل آنها ديده مي شود، تصريح كرد: افرادي مانند آيت الله منتظري كه بر انتخابي بودن ولي فقيه تاكيد داشتند ديدگاهشان با علامه طباطبايي كه بر انتخابي بودن همه اركان حكومت ديني نظر داشتند متفاوت است.
اين پژوهشگر اسلامي خاطر نشان كرد: آيت الله منتظري فقط قائل به انتخاب ولي فقيه بود كه اين ديدگاه بسيار به ديدگاه انتصابي نزديك است، ولي علامه طباطبايي بر اين اعتقاد بود كه بايد تمامي اركان حكومت انتخابي باشد.
سيد محمدرضا مرندي استاد دانشگاه شهيد بهشتي با بيان اينكه اصلي ترين تفاوت نظريه ولايت و حاكميت بر مسلمان ميان شيعه و سني در نظريه نصب است، ادامه داد: پيامبر (ص) اسامي 12 امام بعد از خود را نام برده اما بعد از امام زمان(عج) به موضوع نصب عام مي رسيم.
وي با بيان اينكه در 40 سال گذشته نظريات انتخابي نيز گسترش يافته است، اظهار داشت: برخي علماي بزرگ مانند علامه طباطبايي مي گويد كه امام زمان(عج) بر امت خود ولايت دارد ولي در زمان غيبت اگر مردم به كسي ولايت ندهند، وي نمي تواند به عنوان ولي بر امت اسلامي حكوكت كند.
مرندي بابيان اينكه آيت الله منتظري قائل به انتخاب ولايتي است ولي علامه طباطبايي قائل به انتخاب وكالتي است، تصريح كرد: يعني اگر ولي فقيه بود ولي مردم مشروعيت وي را نپذيرفتندف حكومت وي غيرمشروع است.
اين استاد دانشگاه به موضوع حق الناس و حق الله اشاره كرد و گفت: خداوند گفته است كه از حق خود مي گذرد اما از حق مردم نمي گذرد و انتخاب ولي از حقوق مردم است پس حتي اگر ولي فقيه داراي مشروعيت الهي باشد و مردم آنرا نپذيرند وي نمي تواند حكومت كند.
وي به سخناني از رهبر معظم انقلاب در زمينه عدم مشروعيست حكومت ولي بودن مقبوليت مردمي اشاره كردو گفت: از ديدگاه اشان در اسلام چيزي به عنوان حكومت زور بر كسي، وجود ندارد.
پيش از اين سخنان بهنام اميدي دانشجوي كارشناسي ارشد معارف اسلامي و حقوق خصوصي دانشگاه امام صادق مقاله اي با عنوان 'از ليبرال دموكراسي تا دين سالاري مردمي؛ با مطالعه موردي حقوق اساسي آمريكا و ايران، محمد آقايي دانشجوي دكتري مطالعات سياسي انقلاب اسلامي دانشگاه شاهد مقاله اي با عنوان 'آفاق مشرعيت در سپهر معنا: ديالكتيك دين سالاري و مردم سالاري' و بشير سليمي استاديار گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامي كرج مقاله اي با عنوان 'ظرفيت شناسي فقه شيعه و مردم سالاري ديني' ارايه كردند.
در مراسم اختتاميه اين مراسم از تعدادي مقالات برتر ارايه شده تقدير شد.
**9103**1601**