به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، چند روز پیش اعضای ناتو در حالی هفتادمین سالگرد تاسیس را جشن گرفتند كه این پیمان نظامی طی چند سال اخیر به دلیل سیاست های «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریكا با مشكلات جدی رو به رو بوده و امروز 29 كشور عضو سازمان پیمان نظامی آتلانتیك شمالی در ارتباط با اهداف و چشم انداز آن نگاه واحدی ندارند.
غرب كه در فضای پس از جنگ دوم جهانی برای مقابله با نفوذ و تسلط بلوك شرق به رهبری اتحاد جماهیر شوروی به انعقاد یك پیمان فراگیر نظامی احساس نیاز می كرد، در سال 1949 ناتو را تشكیل داد.
از آن سال به تدریج بر شمار و دامنه نفوذ اعضای ناتو افزوده شد تا جایی كه 12 عضو ناتو در سال نخست شكل گیری، امروز به 29 كشور رسیده است. به باور ناظران، هراساندن كشورهای غربی از كمونیسم و اتحادیه جماهیر شوروی همزمان با بكارگیری سیاست های درهای باز در این روند تاثیرگذار بود.
پاسخ بلوك شرق به ناتو، انعقاد پیمان مشابهی از سوی 7 كشور اروپای شرقی با محوریت اتحادیه جماهیر شوروی بود. آنها در سال 1955 میلادی یعنی شش سال بعد از تاسیس ناتو، پیمان «ورشو» را خلق كردند؛ پیمانی كه پس از فروپاشی شوروی در سال 1991 فروپاشید و ناتو را در عرصه قدرتنمایی در عرصه بین الملل تنها گذاشت. با وجود این كه اهمیت وجودی ناتو با ورشو معنا می یافت اما كشورهای عضو سازمان پیمان نظامی آتلانتیك شمالی تلاش كردند تا در جهان تك قطبی نیز این پیمان نظامی را حفظ كنند.
در شرایط كنونی ناتو حدود 20 هزار نیروی نظامی فعال در جهان دارد و بر پایه برخی گزارش ها، این پیمان نظامی در سال 2018 هزینه ای معادل 989 میلیارد دلار داشته است. باوجود بازیگری ناتو در مناطق مختلف جهان این تصور وجود دارد كه سازمان پیمان نظامی آتلانتیك شمالی همچنان به عنوان قدرتی بلامنازع در عرصه بین المللی عمل خواهد كرد در حالی كه به باور ناظران، پیمان مذكور با چالش های جدی مواجه است؛ چالش هایی كه حتی ممكن است بقای ناتو را نیز خطر انداخته و سرنوشتی همچون ورشو را برای آن رقم بزند.
از جمله موانع پیش روی ناتو موضوع تامین بودجه آن است كه به باور ترامپ، كشورهای عضو از زیر بار هزینه های آن شانه خالی كرده و بار اصلی مسوولیت را بر دوش آمریكا انداخته اند؛ اختلافی كه حتی در جریان برگزاری هفتادمین سالگرد ناتو خود را نشان داد و «مایك پنس» معاون اول ترامپ سیاست های آلمان را در این زمینه مورد انتقاد قرار داد.
پیشتر اعضای این پیمان نظامی به توافق رسیده بودند كه تا سال 2024، دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه های ناتو اختصاص دهند. این در حالی است كه شماری از اعضای توافق خواسته یا ناخواسته از پایبندی به آن امتناع می ورزند؛ موضوعی كه انتقاد شدید كاخ سفید را در پی داشته و ترامپ و دیگر مقامات كابینه وی از هر فرصتی برای زیر سوال بردن تعهدگریزی اعضای ناتو به ویژه اعضای اروپایی آن بهره می گیرند.
مانع دیگری كه پیش پای ناتو قرار دارد به اختلافات اروپا و آمریكا در مسائل مختلف مربوط می شود؛ اختلاف دو سوی آتلانتیك كه خود در حكم عاملی وحدت گرا در بین اعضای اتحادیه عمل می كند.
به باور ناظران، سیاست های یكجانبه گرایانه و سلطه جویانه ترامپ اروپاییان را به این نتیجه رسانده كه بیش از همكاری با واشنگتن بر روی همكاری با اعضا حساب باز كنند؛ موضوعی كه رگ و ریشه های آن را می توان در اظهارات چند ماه پیش «امانوئل مكرون» رئیس جمهوری فرانسه راجع به ارتش اروپایی یافت.
مكرون آبان ماه گذشته در گفت وگو با روزنامه «وال استریت ژورنال» و همچنین «رادیو اروپا یك» تاكید كرده بود كه «ما نمی توانیم از اروپایی‌ها حفاظت كنیم مگر این كه یك ارتش اروپایی واقعی داشته باشیم»؛ اظهاراتی كه با استقبال «آنگلا مركل» صدراعظم آلمان و شماری دیگر از مقامات بلندپایه اتحادیه اروپا مواجه شد و مركل تاكید كرد كه تشكیل ارتش واحد اروپایی نه تنها منافاتی با سازمان پیمان آتلانتیك شمالی ندارد بلكه به تقویت این پیمان نظامی نیز یاری خواهد رساند.
حمایت اروپایی ها از ایده ارتش اروپایی تا جایی پیش رفت كه ترامپ ناگزیر به واكنش شد و با توهین آمیز خواندن این ایده مكرون در توئیتی نوشت: مكرون رییس جمهوری فرانسه به تازگی پیشنهاد داده است كه اروپا ارتش خود را تشكیل دهد تا بتواند از خود در مقابل آمریكا، چین و روسیه دفاع كند. بسیار توهین آمیز است. بهتر است اروپا ابتدا سهم عادلانه خود در ناتو را بپردازد. سهمی كه آمریكا آن را به مقدار زیادی تامین می كند.
از نگاه كارشناسان حوزه بین الملل از دیگر مسائل واگرا در ناتو می توان به نقش و جایگاه كشورهایی چون تركیه اشاره كرد؛ كشوری كه نه اتحادیه اروپا آن را به عضوت می پذیرد و نه به عنوان عضوی از اعضای ناتو مورد حمایت غرب و بخصوص آمریكا قرار دارد. همین مسائل سران آنكارا را به سمت شرق متمایل كرده تا به رغم حضور در ناتو و دیگر پیمان های غربی در عمل با روسیه و بلوك شرق همراه و همگام شوند همانند خرید سامانه دفاع ضد موشكی اس400 از روسیه كه با واكنش اعتراضی كاخ سفید مواجه شده است.
پژوهش**9242**1552
تاریخ انتشار: ۱۸ فروردین ۱۳۹۸ - ۱۸:۰۶
تهران- ایرنا- هفت دهه از پیدایش «سازمان پیمان نظامی آتلانتیك شمالی» (ناتو) می گذرد و پیمان نظامی مذكور در سال های اخیر به دلیل اختلافات و چالش های داخلی یكی از دشوارترین دوره های خود را سپری می كند.