عید فطر شادمانی برای پایان ماه برکت نیست، شادباشی بر پیروزی روح در نبرد با پلیدی هاست، در تمرین خوب بودن و مبارزه با خواهش‌های دنیایی چون خوردن و آشامیدن و در مقابل جلای روح به طعام‌های معنوی چون دعا و راز و نیاز و قرائت کلام الله.
اول ماه شوال را عید فطر می‌گویند که بنابر معنای عید، به معنای بازگشت به فطرت است. عید در لغت از ماده عود به معنی بازگشت می‌آید و لذا به روزهائی که مشکلات از مردم برطرف می‌شود و بازگشت به پیروزی‌ها و راحتی‌های نخستین صورت می‌گیرد، عید گفته می‌شود و در مناسبت‌های اسلامی به این دلیل که در پرتو اطاعت یک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه حج، صفا و پاکی فطری نخستین به روح و جان باز می‌گردد و آلودگی‌ها از میان می‌رود، عید گفته شده است.
از جمله لیالی شریفه، شب عید فطر است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن احادیث بسیار وارد شده و روایت است که آن شب کمتر از شب قدر نیست و اعمال آن به این شرح است:
۱. در هنگام غروب آفتاب غسل انجام شود.
۲. آن شب به نماز، دعا، استغفار، درخواست از حق تعالی و بیتوته در مسجد احیا گردد.
۳. بعد از نماز مغرب و عشاء ، نماز صبح و نمازعید فطر ذکر «الله اکبر الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر الله اکبر و لله الحمد الحمد لله علی ما هدانا و له الشکر علی ما اولانا» گفته شود.
۴. بعد از نماز مغرب و نافله آن، دست‌ها را به سوی آسمان بلند کرده و بگوید: «یا ذاالمن و الطول یا ذاالجود یا مصطفی محمد و ناصره صل علی محمد و آل محمد و اغفرلی کل ذنب احصیته وهو عندک فی کتاب مبین» پس به سجده برود و صد مرتبه در سجده بگوید: «اتوب الی الله» پس هر حاجت که دارد از حق تعالی بخواهد که ان شاء الله تعالی بر آورده خواهد شد.
۵. خواندن زیارت امام حسین علیه السلام، که فضیلت بسیار دارد.
۶. ۱۰ مرتبه ذکر «یا دائم الفضل علی البریة یا باسط الیدین بالعطیة یا صاحب المواهب السنیة صل علی محمد و آله خیرالوری سجیة واغفرلنا یا ذاالعلی فی هذه العشیة» که از اعمال شب جمعه است، گفته شود.
۷. ۱۰ رکعت نماز که در شب آخر ماه رمضان اقامه می‌شود که به صورت پنج نماز دو رکعتی، در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید ده بار خوانده شود. و در رکوع و سجود ۱۰ مرتبه ذکر «سبحان الله والحمدلله و لا اله الاالله والله اکبر» گفته شود.
۸. پس از نماز هزار مرتبه استغفار کند و بعد از آن سر به سجده گذارد و بگوید: «یا حی یا قیوم یا ذاالجلال و الاکرام یا رحمان الدنیا والاخرة و رحیمهما یا ارحم الراحمین یا اله الاولین والآخرین اغفرلنا ذنوبنا و تقبل منا صلواتنا و صیامنا و قیامنا».
۹. ۱۴ رکعت نماز اقامه کند. بعد از هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت بعد از حمد، یک بار آیةالکرسی و سه مرتبه توحید خوانده شود. برای هر رکعت، ثواب عبادت چهل سال و عبادت هر که در آن ماه روزه گرفته و نماز خوانده اعطاء می‌شود.
۱۰. شیخ در مصباح فرموده که در آخر شب غسل کن و بر سجاده خود تا طلوع فجر بنشین و عبادت کن.
عید فطر در قرآن
با مراجعه به قرآن کریم آیاتی را می‌توان یافت که به طور مستقیم و با کمی دقت بر عید فطر و آداب آن توجه دارند و نشان می‌دهند که این مساله از دید قرآن پنهان نمانده است. از جمله آیه ۱۸۵ سوره مبارکه بقره که خداوند متعال ضمن معرفی ماه مبارک رمضان و نزول قرآن در آن به برخی از احکام مربوط به این ماه شریف اشاره کرده و می‌فرماید: «ی ریدالله بکم الیسر ولایرید بکم العسر ولتکملواالعده ولتکبروالله علی ماهدئکم ولعلکم تشکرون».
هر یک از شما که هلال ماه رمضان را مشاهده کرد باید روزه بگیرد وکسی که در حال سفر و یا مریض بود و ماه رمضان را درک کرد در روزهای دیگر باید، روزه فوت شده را جبران کند. خداوند این احکام را به خاطر راحتی شما و نه به خاطر به سختی افتادنتان تشریع نموده است و اینکه عدد را تکمیل کنید و خدا را به خاطر هدایت بزرگ بدارید.
بیشتر دانشمندان گفته‌اند که مقصود از ولتکبر الله، تکبیرهایی است که در شب عید فطر وارد شده است که این تکبیرها بعد از چهار نماز مغرب و عشاء و صبح روز عید و نماز عید فطر گفته می‌شود. در عید فطر این‌گونه می‌گویند «الله اکبر الله اکبر لااله الاالله و الله اکبر الله اکبر ولله الحمد الحمد علی ماهدانا وله الشکر علی مااولانا».
آداب نماز عید فطر
خداوند متعال در فرازی از آیه ۳۱ سوره اعراف می‌فرماید: «خذوا زینتکم عند کل مسجد…» یعنی هنگام رفتن به مسجد زینت‌های خود را بردارید. این خطاب به همه فرزندان آدم است به عنوان یک قانون همیشگی که شامل اعصار قرون می‌شود که زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود داشته باشید.
این جمله می‌تواند هم اشاره به زینت‌های جسمانی باشد که شامل پوشیدن لباس‌های مرتب و پاک و تمیز و شانه زدن موها و به کاربردن عطر و مانند آن می‌شود و هم شامل زینت‌های معنوی، یعنی صفات انسانی و ملکات اخلاقی و پاکی نیت و اخلاص و اگر می‌بینیم در بعضی از روایات اسلامی تنها اشاره به لباس خوب یا شانه کردن موها شده و اگر می‌بینیم تنها سخن از مراسم نماز عید و نماز جمعه به میان آمده است، دلیل بر انحصار نیست بلکه هدف بیان مصداق‌های روشن است و همچنین اگر می‌بینیم که در بعضی دیگر از روایات، زینت به معنی رهبران و پیشوایان شایسته تفسیر شده دلیل بر وسعت مفهوم آیه است که همه زینت‌های ظاهری و باطنی را در بر می‌گیرد.
اعمال روز عید
۱. بعد از نماز صبح و نماز عید تکبیرات عید، گفته شود.
۲. پرداخت زکات فطره پیش از نماز عید.
۳. انجام غسل روز عید. که زمان آن بعد از طلوع فجر تا زمان به جا آوردن نماز عید است. در هنگام غسل بگو: " اللهم ایمانا بک و تصدیقا بکتابک واتباع سنة نبیک محمد صلی الله علیه و آله." و پس از غسل بگو: " اللهم اجعله کفارة لذنوبی و طهر دینی اللهم اذهب عنی الدنس."
۴- برای اقامه نماز عید لباس نیکو پوشیده و از عطر استفاده نمایید.
۵- پیش از نماز عید، در اول روز افطار کنی و بهتر آن است که به خرما یا به شیرینی باشد.
۶- قبل از خروج از منزل برای نماز عید، دعایی را که از امام باقر علیه السلام روایت شده را بخوانی: " اللهم من تهیا فی هذاالیوم او تعبا او اعد واستعد لوفادة الی مخلوق رجاء رفده و نوافله و فواضله و عطایاه فان الیک یا سیدی تهیئتی و تعبئتی و اعدادی و استعدادی رجاء رفدک و جوائزک و نوافلک و فواضلک و فضائلک و عطایاک و قد غدوت الی عید من اعیاد امة نبیک محمد صلوات الله علیه و علی آله و لم افد الیک الیوم بعمل صالح اثق به قدمته ولا توجهت بمخلوق املته ولکن اتیتک خاضعا مقرا بذنوبی و اسائتی الی نفسی فیا عظیم یا عظیم یا عظیم اغفرلی العظیم من ذنوبی فانه لا یغفرالذنوب العظام الا انت یا لا اله الا انت یا ارحم الراحمین."
۷- اقامه نماز عید.
۸- زیارت امام حسین علیه السلام.
۹- دعای ندبه خوانده شود. سید بن طاوس فرموده که چون از دعا فارغ شود به سجده رود و بگوید: " اعوذ بک من نار حرها لا یطفی و جدیدها لا یبلی وعطشانها لا یروی" پس گونه راست را بر خاک بگذارد و بگوید: " الهی لا تقلب وجهی فی النار بعد سجودی وتعفیری لک بغیرمن منی علیک بل لک المن علی" سپس گونه چپ را بر خاک بگذارد و بگوید: «ارحم من اساء واقترف واستکان واعترف» پس به حال سجده شود و بگوید: «ان کنت بئس العبد فانت نعم الرب عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک یا کریم» پس از آن صد بار بگوید: العفو العفو.
نماز عید فطر
نماز عید فطر دو رکعت است، در رکعت اوّل بعد از خواندن حمد و سوره باید پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم تکبیر دیگری بگوید و به رکوع رود، بعد دو سجده به جا آورد و برخیزد و در رکعت دوم چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید و به رکوع رود و بعد از رکوع دو سجده به جا آورد و تشهّد بخواند و سلام گوید.
در قنوت این نماز هر دعایی کافی است، ولی مناسب است این دعا را به قصد ثواب بخواند: «اَ للّهُمَّ اَهْلَ الْکبْرِیاءِ وَ الْعَظِمَة وَ اَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ اَهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ اَهْلَ التَّقْوی وَالْمَغْفِرَةِ اَسْئَلُک بِحَقِّ هذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمینَ عیداً وَ لِمحَمَّد صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاً وَ کرامَةً وَ مَزیداً اَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ اَنْ تُدْخِلَنِی فی کلِّ خَیْر اَدْخَلْتَفیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد وَ اَنْ تُخْرِجَنی مِنْ کلِّ سُوء اَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد صَلَواتُک عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُک خَیْرَ ما سَئَلَک بِهِ عِبادُک الصّالِحُونَ وَ اَعُوذُ بِک مِمّا اسْتَعاذَ مِنْهُ عِبادُک الْمُخْلَصُونَ».
مستحبّات نماز عید فطر
مستحبّ است در نماز عید فطر امور زیر را به امید ثواب پروردگار رعایت کند:
۱. قرائت نماز عید را بلند بخواند.
۲. بعد از نماز دو خطبه بخواند مانند خطبه‌های نماز جمعه با این تفاوت که در نماز جمعه قبل از نماز و در نماز عید بعد از نماز خوانده می‌شود (و این خطبه در صورتی است که نماز را با جماعت بخواند).
۳. در این نماز سوره مخصوص شرط نیست، ولی بهتر است در رکعت اوّل سوره «سَبِّحِ اسْمِ رَبِّک الاْعْلی» و در رکعت دوم سوره «وَ الشَّمْس» بخواند.
۴. در روز عید فطر قبل از نماز عید با خرما افطار کند.
۵. پیش از نماز عید غسل کند و دعاهایی که قبل از نماز و بعد از آن در کتب دعا آمده بخواند.
۶. در نماز عید بر زمین سجده کند و در موقع گفتن تکبیرها دست‌ها را بلند کند.
۷. بعد از نماز مغرب و عشا در شب عید فطر و بعد از نماز صبح و ظهر و عصر روز عید و نیز بعد از نماز عید فطر این تکبیرها را بگوید: «اَللّهُ اَکبَرُ، اَللّهُ اَکبَرُ، لا إلهَ إلاّ اللّهُ وَ اَللّهُ اَکبَرُ، اللّهُ اَکبَرُ وَ لِلّهِ الْحَمْدُ، اَللّهُ اَکبَرُ عَلی ما هَدانا».
فراهنگ **۳۰۰۹** ۹۰۵۳