توجه نکردن به این معضل اجتماعی که به گفته بسیاری در طول زمان به دلیل افزایش مهاجرت‌ها به شهرهای بزرگ ظهور یافته، می‌تواند پیامدهای منفی متعددی را هم برای ساکنان این مناطق و هم برای ساکنان بقیه بخش‌های جامعه داشته باشد.
ساکنان مناطق حاشیه نشین دسترسی به امکانات مناسب شهری، بهداشتی، مسکن، آموزشی و رفاهی ندارند و این کمبودها مردم این مناطق را در معرض آسیب‌های اجتماعی بسیار قرار می‌دهد.
طبق آخرین اعلام سازمان امور اجتماعی کشور در ۲۹ اردیبهشت ماه امسال، ۱۱ میلیون نفر در کشور حاشیه نشین هستند که با در نظر گرفتن هشت میلیون نفر که در بافت‌های فرسوده و تاریخی زندگی می‌کنند، در مجموع ۱۹ میلیون نفر از ۶۰ میلیون نفر جمعیت شهری در مناطق حاشیه نشین و بافت‌های فرسوده به سر می‌برند.
به اعتقاد کارشناسان اجتماعی حل معضل حاشیه نشینی نیازمند عزم عمومی و همکاری و همراهی تمام نهادها و سازمان‌های مسؤول است و بدون وجود همکاری میان نهادهای مسؤول نمی‌توان به نتیجه مطلوب دست یافت و باید در این محلات با کمک و هم افزایی همه دستگاه‌ها اقدام ها و مداخله های مؤثری شکل بگیرد.
حاشیه نشینی و بافت فرسوده در بندرعباس
حاشیه نشینی یک معضل کلان شهری است که در اکثر شهرهای بزرگ و مهاجر پذیر از جمله بندرعباس مرکز استان هرمزگان که از آن به عنوان دروازه طلایی اقتصاد ایران یاد می‌شود، وجود دارد؛ به گونه‌ای که هم اکنون حدود ۴۲ درصد شهر بندرعباس مرکز استان را بافت فرسوده و حاشیه نشین تشکیل داده که ۲۵۰ هزار نفر در این بافت‌ها ساکن هستند.
از دهه‌های پیش به واسطه فقر و بیکاری، نبود امکانات اولیه همچون آب و برق، راه، نداشتن مهارت لازم؛ مهاجرت‌های بی رویه‌ای از روستاهای دور و نزدیک به بندرعباس مرکز استان هرمزگان صورت گرفته و این امر در حاشیه این شهر منجر به ساخت بناهای بی ضابطه و سست به شکل خیلی ابتدایی شده است.
در این سال‌ها محله‌های مختلفی چون محله چاهستانی ها، آیت الله غفاری (شهناز قدیم)، شهرک توحید (شغو)، چه چهکور، کمربندی، دوهزار، اسلام آباد، حسین آباد، طلا بند و … در بندرعباس شکل گرفت که امروز با معضل حاشیه نشینی و بافت فرسوده مواجه است.
ساکنان محله‌هایی با بافت فرسوده در شهر بندرعباس و دیگر شهرهای هرمزگان راه برون رفت حتی از منزل مسکونی خود را هم ندارند و از داشتن زیرساخت‌های اولیه از جمله خیابان و کوچه محروم بوده و تا اصلاحات هندسی و جانمایی صورت نگیرد ایجاد امکانات شهری مانند فضای سبز، فضای آموزشی، ورزشی و فرهنگی نیز امکان پذیر نیست.
این معضل اجتماعی در سالهای اخیر مورد توجه ویژه مسؤولان کشوری و استانی قرار گرفته و برنامه‌هایی برای حل این معضل تعریف و در دست اجرا می‌باشد که از جمله آنها می‌توان به برنامه ویژه دولت جهت نوسازی بافت‌های فرسوده و اجرای طرح بازآفرینی شهری اشاره کرد.
اجرای طرح بازآفرینی شهری در هرمزگان به منظور نوسازی و بازسازی بافت‌های فرسوده از سال ۹۶ بنا به دستور رئیس جمهوری و وزیر راه و شهرسازی از شهر بندرعباس و محله چاهستانی ها آغاز شده و تاکنون اقدام‌های خوبی صورت گرفته است.
در کنار دولت، مسؤولان حوزه قضائی در هرمزگان نیز برنامه‌هایی را در جهت کمک به حل این معضل اجتماعی تعریف و در دستور کار قرار دادند.
توسعه حاشیه نشینی و رابطه مستقیم آن با افزایش جرم در شهرها
در مناطق حاشیه نشین نرخ جرایم و بزهکاری به علت تراکم بالای جمعیت، فقر، شکستگی ساختارها، نبود پیوندهای اجتماعی قوی و همچنین رهایی افراد از فشار افکار عمومی و کنترل رسمی، بالا ارزیابی می‌شود.
کارشناسان و مسؤولان حوزه قضائی همواره نسبت به آسیب‌های اجتماعی حاشیه نشینی هشدار داده‌اند و معتقد هستند که توسعه حاشیه نشینی ارتباط مستقیمی با افزایش جرم در شهرها دارد و باید با تلاش و برنامه ریزی این معضل را حل کرد.
رئیس کل سابق اداره کل دادگستری هرمزگان بهمن ماه پارسال در جریان بازدید از پروژه اصلاح بافت فرسوده محله چاهستانی های بندرعباس اظهار داشت: مناطق حاشیه نشین کانون‌های ارتکاب جرایم و مستعد فعالیت بزهکاران هستند و توسعه حاشیه نشینی رابطه مستقیم با افزایش جرایم در شهرها دارد.
حجت الاسلام محمدصادق اکبری تصریح کرد: تنها با ایجاد اشتغال مناسب، توسعه صنعت گردشگری و بوم گردی می‌توان از مهاجرت بی رویه روستاییان و توسعه حاشیه نشینی پیشگیری کرد.
وی بیکاری و مهاجرت بی رویه را مهمترین علل گسترش حاشیه نشینی در هرمزگان عنوان و بر ضرورت بهینه سازی بافت فرسوده با هدف ارتقا شاخص امنیت تأکید کرد.
حجت الاسلام اکبری اظهار داشت: متأسفانه به صنایع کوچک و زودبازده همچون بوم گردی که می‌توانند با حداقل سرمایه گذاری بیشترین درآمد را برای روستاییان ایجاد نمایند، توجه مناسبی نمی‌شود که دستگاه قضائی استان هرمزگان به دنبال ایجاد هماهنگی بین مراجع مسؤول جهت توجه به این مقوله است.
گام‌های دادگستری هرمزگان برای ارتقای امنیت مناطق حاشیه‌ای شهر بندرعباس
به منظور بازآفرینی و بازسازی محلات حاشیه نشین و دارای بافت فرسوده یک ستاد ملی تشکیل شده که دارای دو کارگروه است.
یک کار گروه احیا بافت‌های فرسوده که مدیریت آن به وزارت راه و شهرسازی واگذار شده و دیگری کار گروه پیشگیری از گسترش مناطق حاشیه نشین است که هدایت آن بر عهده معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه نهاده شده است.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان هرمزگان در خصوص اقدامات دستگاه قضائی در این بخش گفت: گسترش مناطق حاشیه نشین ارتباط مستقیمی با مهاجرت بی رویه جمعیت از شهرها و روستاهای اطراف که به دلیل کاهش یا قطع منابع درآمدی مجبور به ترک وطن خود می‌شوند، دارد.
علیرضا احمدی منش بیان داشت: این موضوع معاونت پیشگیری را بر آن داشته تا جهت انجام وظیفه محوله، اقدام‌های پیشگیرانه خود را معطوف به دو نقطه نماید.
وی اظهار داشت: یکی اقدام‌ها در مبدا مهاجرت و دیگر اقدامات در مقصد مهاجرت است که در مبدا مهمترین اقدامات معطوف به توانمند سازی خانواده‌ها در ایجاد اشتغال خانواده محور و افزایش در آمد با محوریت پتانسیل روستا است.
احمدی منش گفت: در همین راستا در سال جاری هم افزایی بین دستگاه‌های مسئول در توسعه صنعت بوم گردی، کارگاه‌های صنایع خانگی، مشاغل کوچک، توسعه اماکن آموزشی و درمانی در مناطق کمتر برخوردار در دستور کار معاونت پیشگیری قرار دارد.
وی تصریح کرد: در مناطق مقصد مهاجرت نیز چند کار در دستور کار این معاونت قرار گرفته که از جمله آن می‌توان به توسعه طرح کاداستر و الزام به اخذ اسناد تک برگی با ثبت اطلاعات رقومی املاک تحت تولیت ادارات دولتی که بیشترین حجم تصرفات غیر قانونی اراضی مربوط به آنها می‌باشد، اشاره کرد.
احمدی منش ایجاد طرح کمربند سبز در حاشیه شهرها به منظور شناسایی محدوده شهرها با هدف پیشگیری از تصرفات غیر قانونی را از جمله دیگر اقدامات این حوزه عنوان کرد و گفت: تاکنون ۱۰ هکتار در شمال بلوار راه آهن بندرعباس با استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس انجام و در حاشیه بلوار شهید رجایی نیز در حال اجرا است.
وی از فعال سازی هسته‌های مصلحین در محلات حاشیه نشین به منظور ایجاد سازش بین اهالی محلات با اولویت اختلافات مربوط به خانواده‌ها به عنوان یکی دیگر از اقدامات این حوزه نام برد که در سال گذشته این هسته‌ها موفق شدند بیش از ۲۶ درصد از پرونده‌های ارجاعی را منتهی به سازش نمایند.
وی گفت: طرح توقیف و ضبط اماکن محل توزیع مواد مخدر در محلات حاشیه نشین و بافت‌های فرسوده از دیگر طرح‌های اجرا شده است که تاکنون بیش از ۵۰ دستگاه منزل در این خصوص با همراهی پلیس مبارزه با مواد مخدر شناسایی و توقیف و چند باب منزل محل فروش نیز که دارای تعدد یا تکرار جرم مشابه بودند، به نفع دولت ضبط شدند.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری هرمزگان افزود: در سال جاری نیز این طرح با همراهی پلیس به اماکن تجاری به ویژه عطاری‌های متخلف محل فروش مواد مخدر و روان گردان تسری پیدا خواهد کرد.
وی برگزاری دوره‌های آموزشی پیشگیری از وقوع جرم در مدارس و مساجد محلات حاشیه نشین با هدف ارتقای آگاهی عمومی به منظور مصون سازی افراد در مواجه با جرایم و آسیب‌های اجتماعی، ایجاد هماهنگی با مراجع انتظامی و بسیج جهت راه اندازی پلیس محلات با هدف ناامن سازی محیط برای مجرمان و همچنین اجرای طرح نماد در مدارس محلات حاشیه نشین به منظور شناسایی دانش آموزان در معرض آسیب و ارجاع ایشان به مراجع عضو ائتلاف را از دیگر اقدامات این معاونت خواند..
احمدی منش ابراز داشت: بسیاری از ادارات خدمات رسان ارائه خدمت در این محلات را منوط به اجرای طرح نوسازی و بازگشایی معابر در آنها می‌دانند که این موضوع نیز در سال جاری مورد توجه جدی معاونت اجتماعی و پیشگیری دادگستری استان با تأکیدهای رئیس کل دادگستری استان هرمزگان قرار گرفته است.
۷۱۹۸/۶۰۴۸