نفتکش آلتر فرانت متعلق به نروژ است که در ابوظبی بارگیری شده بود. کشتی کوکوکا کاریجوس را هم یک شرکت سنگاپوری اجاره کرده بود و از یکی از بنادر عربستان سعودی عازم تایوان بود. این حادثه در ۳۰ کیلومتری جنوب بندر جاسک در شرق استان هرمزگان رخ داد و ایران اعلام کرد که ۴۴ ملوان این ۲ نفتکش را نجات داده و به بندر جاسک منتقل کرده است. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که در این کشتی‌ها انفجار رخ داده و دلیل انفجار هم حمله از خارج بوده است، اما هنوز علت اصلی این حادثه به‌شکل رسمی اعلام نشده است. ساعتی پس از این سانحه، ژاپن اعلام کرد که این کشتی‌ها محموله‌هایی را برای این کشور حمل می‌کردند.
سنتکام ویدئویی را منتشر کرده و می‌گوید این ویدئو یک قایق گشتی ایرانی را نشان می‌دهد که تلاش می‌کند مینی عمل نکرده را از بدنه نفتکش کوکوکا جدا کند. این نفتکش پیشتر در دریای عمان ابتدا منفجر و بعد دچار آتش‌سوزی شد. آمریکا ایران را عامل این انفجار خوانده و ایران اتهامات را رد کرده است. پیشتر رسانه‌های آمریکایی از قول مقام‌های این کشور گزارش داده بودند فیلمی از یک قایق تندروی ایرانی وجود دارد که در حال حرکت در کنار نفتکش منفجر شده کوکوکا و جدا کردن یکی از مین‌های منفجر نشده از بدنه آن است.
ایران این اتهامات را بی‌اساس خوانده و هر گونه دخالت در انفجار نفتکش‌ها را تکذیب می‌کند. مجید تخت‌روانچی، سفیر ایران در سازمان ملل متحد اعلام کرد: جنگ اقتصادی و تروریسمی که آمریکا علیه مردم ایران به راه انداخته است و همچنین حضور نظامی گسترده این کشور در منطقه دلایل اصلی ناامنی و بی‌ثباتی در حوزه خلیج‌فارس است. این در حالی است که ادعای سنتکام در تصاویر ویدئویی قابل مشاهده نیست.
به باور کارشناسان، اگر تنگه هرمز امن نباشد، تحویل نفت به غرب هم ناامن خواهد شد. نزدیک به یک‌سوم انتقال دریایی نفت و حدود ۲۰ درصد کل حمل‌ونقل نفتی در سراسر جهان از تنگه هرمز می‌گذرد. فاصله یک‌ماهه بین دو عملیات تخریبی علیه نفتکش‌ها در کنار گرم شدن روابط علنی امنیتی بین اسرائیل و امارات عربی متحده و عربستان و همچنین حضور ناوگان پنجم آمریکا در بحرین- که می‌تواند پناهگاهی احتمالی برای زیردریایی‌های اسرائیلی باشد- همگی نگاه‌ها را به نحوی به سوی اسرائیل، به عنوان یکی از مهم‌ترین متهمان این اقدامات معطوف می‌کند.
اسرائیل افزایش تنش در منطقه را بهترین راهکار برای نزدیک شدن بیشتر به کشورهای عضو شورای همکاری و حتی حضور علنی در آن در کنار سوق دادن آمریکا به سوی یک بحران‌آفرینی بزرگ در منطقه خلیج‌فارس می‌داند. چندی پیش هم زمانی که حادثه فجیره رخ داد، برخی از کارشناسان نظامی از احتمال انجام این تهاجم تخریبی از زیر سطح آب سخن گفته و آن را به یک واحد کماندوی دریایی زبده نسبت دادند که توانست به شکل نامحسوسی این اقدامات را انجام دهد و از محل خارج شود. در سوی دیگر این ماجرای چندضلعی، سخن کارشناسان نظامی و راهبردی است که هر یک از زاویه نگاه خود ایران یا کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس را ذی‌نفع چنین اقداماتی نمی‌دانند.
پیشتر نخست‌وزیر اسرائیل با متهم کردن ایران به دور زدن تحریم‌های آمریکا، از جامعه جهانی خواست تا کاری برای متوقف کردن این تلاش‌ها انجام دهند. او در عین حال فاش کرد که تل‌آویو تاکنون بارها علیه دشمنان خود اقدام به انجام عملیات دریایی کرده که مسؤولیت اکثریت آنها را هم بر عهده نگرفته است. نتانیاهو از جمله خبر داد که نیروی دریایی اسرائیل نقش پررنگ‌تری در جلوگیری از صادرات نفت ایران ایفا خواهد کرد. گرچه او به ابزارها یا روش‌های نیروی دریایی اسرائیل برای انجام این هدف تل‌آویو اشاره نکرد، اما بیشتر نگاه کارشناسان به زیردریایی‌های اسرائیل معطوف شد که بارها گزارش‌هایی در رابطه با حضور و فعالیت آنها در مناطق نزدیک به آب‌های خلیج‌فارس و خلیج عدن منتشر شده است.
اشیای پرنده بر فراز نفتکش‌ها
آسوشیتدپرس به نقل از خدمه نفتکش کوکوکا اعلام کرده که پیش از آنکه در این نفتکش انفجاری روی دهد، اشیای پرنده مشاهده شده است. به این ترتیب احتمال اینکه نفتکش به وسیله اژدر مورد حمله قرار گرفته باشد، تقویت می‌شود. این خبر ناقض آن چیزی است که از سوی سنتکام، ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا در خاورمیانه اعلام شده است. مسؤولان نظامی آمریکا با اشاره به فیلم ویدئویی که گفته می‌شود توسط خدمه نفتکش کوکوکا تهیه شده مدعی شده بودند که انفجار در این نفتکش در اثر مین‌های مغناطیسی بوده است.
نفتکش ژاپنی کوکوکا که حامل نفت به سنگاپور و تایلند بود، دو بار در حوالی تنگه هرمز مورد حمله قرار گرفته است. نفتکش در اثر این حملات آسیب دیده و همه ۲۱ خدمه آن ناگزیر به کشتی دیگری منتقل شده‌اند. یوتاکا کاتادا، رئیس شرکت صاحب این نفتکش در اظهارات دیروز خود احتمال داده است که اشیای پرنده مشاهده شده در نزدیکی نفتکش کوکوکا، گلوله بوده و به این ترتیب امکان انفجار توسط مین را رد کرده است.
دو نفتکش عربستان، یک نفتکش امارات و یک نفتکش نروژی هم پیشتر روز ۲۲ اردیبهشت ۹۸ در نزدیکی بندر فجیره امارات عربی متحده مورد حمله قرار گرفته بودند. شورای امنیت سازمان ملل هم پنجشنبه شب گذشته در جریان جلسه‌ای که پشت درهای بسته برگزار شد، این انفجارها را محکوم و نسبت به افزایش تنش در منطقه، ابراز نگرانی کرد.
واکنش‌ها
حمله به ۲ نفتکش در دریای عمان موجب بروز نگرانی‌های زیادی در جامعه جهانی شد و واکنش‌های مختلفی در سطح بین‌الملل داشت. ترس از بالا رفتن قیمت نفت هم افزایش یافته است. دبیرکل سازمان ملل متحد نسبت به بروز جنگی دیگر در منطقه خلیج‌فارس به شدت هشدار داد. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در یک نشست خبری، بدون آنکه شواهدی ارائه کند، مدعی شد که ایران مسؤول حمله به دو نفتکش است. عربستان هم در واکنش به این انفجارها، ایران را مقصر خوانده است. چین خواهان خویشتنداری طرفین شده و روسیه اعلام کرده که این اتفاق به ایران ربط داده نشود.
پمپئو در یک نشست خبری، بدون آنکه شواهدی ارائه کند، مدعی شد که ایران مسؤول حمله به دو نفتکش است: ارزیابی دولت ایالات متحده این است که ایران مسؤول حملات در خلیج عمان است. این حملات تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی و تجاوزی شدید به آزادی حرکت ناوگان و افزایش غیرقابل قبول تنش‌ها توسط ایران هستند.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین هم اطلاعات در این زمینه را ناکافی دانست و گفت هنوز برای دانستن اینکه چه کسی عامل حمله به نفتکش‌ها بوده، زود است. شبکه سعودی العربیه نیز به نقل از وزارت خارجه روسیه گزارش داد که مسکو خواسته است که حادثه دریای عمان به ایران ربط داده نشود. عادل الجبیر، مقام ارشد سعودی گفت ریاض دلیلی برای مخالفت با ارزیابی مایک پمپئو ندارد و با او موافق است. او اضافه کرد که ایران سابقه چنین رفتاری را دارد. دولت بریتانیا نسبت به این حادثه اظهار نگرانی کرد و گفت در این‌باره با مقام‌های محلی و دولت‌های منطقه در تماس است و تحقیقاتی در این زمینه انجام خواهد شد.
هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان که به‌تازگی از ایران دیدار کرده بود نیز این حادثه را نگران‌کننده خواند و گفت: بالا گرفتن تنش در شرایط کنونی خطرناک است. ماس گفت: آلمان خواهان کاهش تنش است و همه طرف‌ها در این زمینه باید مشارکت داشته باشند. سنتکام هم از اعزام ناوشکن ماسون به محل آتش‌سوزی اخیر دو نفتکش در دریای عمان خبر داد. ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا اعلام کرد که ناوشکن USS MASON را به محل آتش‌سوزی دو نفتکش در دریای عمان اعزام کرده است. در بیانیه ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا آمده است: ناوشکن ماسون به منظور کمک‌رسانی در حال حرکت به سمت منطقه حادثه است و هیچ منافعی برای آمریکا در دخالت در جنگ جدید در خاورمیانه وجود ندارد. ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا در ادامه تاکید کرد که نیروهای این کشور از منافع آمریکا در منطقه ازجمله آزادی ناوگان دریایی دفاع می‌کنند.
تمامی ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد، به اتفاق آرا حملات پنجشنبه گذشته به دو نفتکش در دریای عمان را محکوم کردند. اعضای شورای امنیت خواهان انجام تحقیقاتی مستقل و بی‌طرف در این زمینه شدند. این جلسه بدون نتیجه پایان یافت و آمریکا نتوانست ایران را متهم کند. از طرفی محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در واکنش به حریق دو نفتکش در دریای عمان در نزدیکی تنگه هرمز نوشت: واژه مشکوک برای آنچه رخ داد نارساست و وصف حادثه را از مشکوک فراتر برد.
بررسی در نشست G۲۰
وزیر صنعت ژاپن هم اظهار کرد حمله به دو نفتکش در دریای عمان در نشست وزرای انرژی گروه ۲۰ بررسی خواهد شد. نشست وزرای انرژی قدرت‌های اقتصادی گروه ۲۰ در آستانه اجلاس سران گروه ۲۰ و در شهر کاروایزاوا برگزار خواهد شد. سران کشورهای عضو گروه ۲۰ قرار است ۲۸ و ۲۹ ژوئن در اوزاکای ژاپن با یکدیگر دیدار کنند. هیروشیگه سِکو، وزیر اقتصاد، تجارت و صنعت ژاپن در کنفرانسی خبری اظهار کرد: حفظ امنیت انرژی مسأله‌ای است که می‌توانیم درباره آن با دیگر وزرا صحبت کنیم. این موضوع همچنین مساله سیاسی مهمی است که در نشست وزرای انرژی گروه ۲۰ در خصوص آن گفت‌وگو خواهد شد.
وی افزود: خاورمیانه منطقه‌ای کلیدی برای امنیت انرژی جهانی است. ما تمایل داریم با دیگر وزرا درباره نگرانی‌های‌مان در خصوص امنیت و تهدیدات جهانی مذاکره کنیم. سکو از پاسخ به سوالی درباره احتمال اعزام نیروهای مسلح به دریای عمان برای حفاظت از نفتکش‌ها سر باز زد. این وزیر با بیان اینکه ژاپن همچنان در حال انجام تحقیقات درباره جزئیات این حادثه است، از اظهارنظر درباره ادعاهای آمریکا علیه ایران امتناع کرد. این مقام ژاپنی تاکید کرد، این حمله تأثیری بر تأمین انرژی این کشور نخواهد داشت.
سریال اتهام‌زنی به ایران
این حادثه یادآور برخی همزمانی‌های پیشین است؛ همزمانی‌هایی که به تیره شدن روابط ایران و غرب در ادوار مختلف ختم شده است. سفر روحانی به سوئیس اتهام اقدام تروریستی در فرانسه مطرح می‌شود. وقتی اروپا می‌خواهد مکانیسم مالی را مطرح کند، اتهام ترور در دانمارک مطرح می‌شود، هنگام حضور نخست‌وزیر ژاپن در ایران به نفتکش‌ها حمله می‌شود. بازداشت دیپلمات رژیم ایران در اتریش، سفر روحانی به سوئیس را در ژوئیه ۲۰۱۸ تحت‌الشعاع قرار داد. انتشار خبر نقش یک دیپلمات ایرانی در بمبگذاری علیه گردهمایی مجاهدین خلق، سفر روحانی به سوئیس را تحت تأثیر قرار داد. این خبر در ادامه به کاهش روابط ایران و فرانسه برای مدت یک سال انجامید.
اکتبر ۲۰۱۸ در حالی که اتحادیه اروپا در حال برنامه‌ریزی نهایی برای به کارگیری یک کانال مالی با ایران بود مساله تلاش ایران برای ترور در خاک دانمارک مطرح شد. این اتهام در حالی مطرح شد که تنها یک هفته به بازگشت تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران و آغاز به کار کانال مالی مشترک ایران و اتحادیه اروپا مانده بود. کارشکنی‌هایی از این جنس تداعی‌گر کارشکنی‌هایی است که در زمان مذاکرات هسته‌ای برای برهم زدن روابط ایران و آمریکا انجام می‌شد. کارشکنی اسرائیل و عربستان در پرونده هسته‌ای ایران برکسی پوشیده نیست. در جریان مذاکرات هسته‌ای نخست‌وزیر اسرائیل بارها برای هشدار نسبت به هرگونه کاهش تحریم‌ها علیه ایران به واشنگتن سفر کرده بود.
بالا رفتن قیمت نفت، بر هم خوردن احتمال باز شدن یک کانال برای روابط ایران و آمریکا از طریق نخست‌وزیر ژاپن و حفظ تنش در نزدیکی تنگه هرمز به عنوان محلی که ایران بارها به عنوان نقطه قوت خود در مقابله با تهدیدهای نفتی از آن یاد کرده به نفع دو گروه خواهد بود؛ گروهی که از فروش نفت با قیمت بالاتر سود می‌برند و گروهی که از برقراری مجدد روابط ایران و آمریکا متضرر می‌شوند. هر دوی این گروه‌ها به نوعی در رابطه با ایران به هم مرتبط شده‌اند؛ اسرائیل، عربستان و متحدانش در حاشیه خلیج‌فارس.
چرایی اهمیت تنگه هرمز
هرمز تنگه (آبراهه‌ای) است که بین دو کشور ایران و عمان قرار دارد. این تنگه، خلیج‌فارس را به دریای عمان و از آنجا به دریای عرب متصل می‌کند. عرض آن در باریک‌ترین نقطه حدود ۳۳ کیلومتر است و پهنای خطوط کشتیرانی در هر جهت فقط ۱.۵ کیلومتر است. عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای پرهیز از انتقال نفت خود از مسیر تنگه هرمز به دنبال راه‌های دیگری از جمله احداث خط لوله به بنادر دیگر هستند.
بر اساس داده‌های سال ۲۰۱۷ حدود یک‌پنجم از نفت مصرفی جهان یعنی ۱۷.۲ میلیون بشکه در روز از این تنگه عبور می‌کند. مصرف نفت جهان در روز حدود ۱۰۰ میلیون بشکه در روز است. ایران، عراق، عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی که همه اعضای اوپک هستند بخش اعظم نفت خود را از طریق این تنگه به جهان صادر می‌کنند. قطر، بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز مایع نیز نقریبا تمامی گاز خود را از همین طریق صادر می‌کند.