به گزارش روز سه شنبه خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش، نشست هم اندیشی اساتید دانشگاه‌ها تحت عنوان «بیانیه گام دوم و برقراری عدالت» با حضور جمعی از اساتید دانشگاه‌های تهران و کرج و با همت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها برگزار شد.
بیانیه گام دوم که به مناسبت چهل سالگی انقلاب اسلامی از سوی رهبر معظم انقلاب صادر شد، به ترسیم راه طی شده در چهل سال گذشته و افق‌هایی که در گام دوم انقلاب باید مدنظر باشد، پرداخته است.
** شفافیت لازمه تحقق عدالت و شفافیت است
سید ضیاء هاشمی استاد دانشگاه تهران و مدیر عامل خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) در این نشست بیان اینکه به بحث گذاشتن موضوع عدالت بسیار مهم و ارزشمند است، گفت: در تعریف عدالت آمده است که هر چیزی در جایگاه شایسته خود باید باشد. با توجه به این تعریف دانشگاهیان باید مدافع شایسته سالاری و حق و حقوق مردم باشند.
وی ادامه داد: یکی از وجوه بارز عدالت تامین حقوق همگانی است. شایسته سالاری و رفع تبعیض و ظلم باید مورد توجه قرار گیرد.
این جامعه شناس با تاکید بر اینکه عدالت طلبی با جناح بازی، قوم گرایی و.. سازگار نیست، افزود: اهل عدالت باید در حوزه تعلقات خود هم حق را ببینند و با ظلم مبارزه کنند. در واقع نمی شود فساد در یک حوزه را دید و نقد کرد و در حوزه دیگر را توجیه کرد.
وی یکی از وجوه بارز عدالت را عدالت در تربیون دانست و گفت: عدالت بدون صداقت و دروغ ستیزی امکان پذیر نیست. در عدالت حقوق مردم مهم است؛ بنابراین طالبان عدالت خواه باید مانع تصمیم گیری به جای مردم شوند و از حقوق و جایگاه مردم و قدرت انتخاب آنان دفاع کنند.
استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران یکی از الزمات تحقق عدالت را ایجاد شفافیت دانست و تصریح کرد: اگر شفافیت نباشد چگونه می توانیم با فساد مبارزه کرده و به تحقق اعتماد و رفع تبعیض نایل شویم. دانشگاه و رسانه در این زمینه باید کمک کنند تا شفافیت ایجاد شود؛ چرا که شفافیت لازمه عدالت است.
** نیازمند نظریه عدالت اسلامی هستیم
محمد صادق کوشکی استاد مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران با بیان اینکه بیانیه گام دوم، نقشه راهی است که باید تبیین و تفسیر شود، گفت: در این بیانیه دو روایت از عدالت وجود دارد؛ روایت اول در حوزه برکات انقلاب اسلامی در حوزه عدالت است. بیانیه گام دوم ملموس‌ترین و ضرورری ترین بخش عدالت یعنی توزیع امکانات را مطرح کرده است.
وی ادامه داد: یکی از اولین اقدمات و حرکاتی که خرداد سال ۱۳۵۸ شروع شد، تشکیل جهاد سازندگی بود که با فرمان مستقیم حضرت امام (ره) شکل گرفت. این نهاد عدالت را در ضروری‌ترین حالت خود یعنی توزیع امکانات اولیه در نظر گرفته بود.
کوشکی خاطر نشان کرد: وقتی در قسمت توصیه بیانیه باز هم بحث عدالت مطرح می‌شود، نگاه به این ارزش متفاوت می‌شود. در این بخش بیانیه عدالت به معنای مبارزه با فساد و از بین بردن فساد است؛ یعنی وقتی فساد از بین رفت آنگاه می‌توانیم از عدالت صحبت کنیم. در واقع فساد در این بخش به معنی درهم ریختگی در عرصه‌های مختلف است.
وی با بیان اینکه نگاه رهبری در بحث عدالت کاربردی و عینی است، گفت: رهبری در بیانیه گام دوم به عمد در حوزه مباحث تئوریک عدالت خیلی ورود نکرده‌اند؛ چرا که آن چیزی که از عدالت برای مردم مهم است مباحث نظری نیست، بلکه محصول و ثمره عدالت مهم است.
این استاد دانشگاه با طرح این مسئله که در جامعه شبهه فساد مطرح شده و این شبهه باید بر طرف شود، گفت: طبق شاخص‌های بین المللی آن چیزی که از فساد در ایران گفته می‌شود درست نیست و در این زمینه «غلو» صورت گرفته است تا جایی که برخی فکر می‌کنند ایران فاسد ترین کشور دنیا است.
وی ادامه داد: برای اجرایی کردن بیانیه ابتدا باید متوجه شویم که این شبهه چگونه ایجاد شده و چگونه می‌توان آن را حل کرد.
این استاد دانشگاه سپس با اشاره به بحث رهبری در بیانیه گام دوم مبنی بر ایجاد دستگاهی در سه قوه برای مبارزه بر فساد، گفت: در اینجا اگر بحث نظارت و تأسیس مطرح باشد، نیازمند بازنگری در قانون اساسی هستیم؛ چرا که در قانون اساسی مجلس ناظر است و ناظری برای خود مجلس پیش بینی نشده است.
کوشکی پیشنهادهای خود را برای تحقق گام دوم بیان کرد و افزود: ما با فقدان نظریه عدالت در تراز انقلاب اسلامی مواجه هستیم. فقدانی که باعث شده نتوانیم عدالت را در همه ابعاد آن ببینیم.
وی با بیان اینکه تحقق عدالت بدون کار کاربردی امکان پذیر نیست، ادامه داد: خیلی از مفاسدی که رخ می‌دهد منشأ قانونی دارد؛ مثلاً پرداخت حقوق‌های نجومی کاملاً قانونی بود که این مسئله باید رفع شود.
** نرخ بهره عامل بی عدالتی است
محمد مهدی مجاهدی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست طی سخنانی با موضوع «عدالت از منظر رشته اقتصاد» به ارائه دیدگاه‌های خود پرداخت. وی با بیان اینکه عدالت مفهومی ارزشی و فراتر از زمان و مکان است گفت: دیدگاه‌های مختلفی در مورد بحث عدالت وجود دارد، اما نکته مهم این است که عدالت یک مفهوم بدیهی است و همه برداشتی از آن دارند.
وی با بیان اینکه می‌توان بی عدالتی را به دو بخش بی عدالتی بین نسلی و بی عدالتی درون نسلی تقسیم کرد، اظهار کرد: عامل بی عدالتی بین نسلی نرخ بهره است. بهره در اقتصاد باعث بی عدالتی می‌شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: هر انسانی در هر زمانی که متولد شده مقدار مشخصی مصرف می‌کند. وجود بهره باعث می‌شود فرد از امکانات آینده هم استفاده کند. وقتی این اتفاق بیفتد جامعه برای رفاه بیشتر رشد جمعیت را متوقف می‌کند. یعنی امکان بالقوه به وجود آمدن یک انسان را از بین می‌برد.
وی افزود: این در حالی است که برای کنترل بی عدالتی ورودی جمعیت را نباید کنترل کرد، بلکه باید اقدامات دیگری مانند کنترل پول انجام شود. این نگاه کنترل جمعیت را اقتصاد دانان یهودی به ما ارائه کرده‌اند و در ذهن اقتصاد دانان ایرانی جا انداخته‌اند.
کارشناس مسائل اقتصادی سپس به عدالت درون نسلی پرداخت و افزود: اینجا هم عامل بی عدالتی بهره است. ما فکر می‌کنیم اگر بیکاری وجود دارد، باید رشد جمعیت را متوقف کنیم؛ در حالی که وجود نرخ بهره است که بیکاری ایجاد می‌کند. برای تحقق عدالت جمعیت را به عنوان یک متغیر وضعیت نباید کنترل کرد، بلکه آنچه که باید کنترل شود حجم پول است. اگر حجم پول در اقتصاد کنترل شود، بیکاری از بین می‌رود و رشد اقتصادی حاصل می‌شود.
** روح حاکم بر بیانیه، نظریه نظام انقلابی است
در ادامه این نشست، احمد رهبر استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه روح حاکم بر بیانیه گام دوم انقلاب، نظریه نظام انقلابی است، گفت: باید خروجی این بیانیه توانمندی ایران اسلامی باشد تا این توانمندی به ایجاد تمدن نوین اسلامی منجر شود.
وی با تاکید بر اینکه نظریه نظام انقلابی دارای مولفه‌هایی است، ادامه داد: امید بخشی، اعتماد و عزت نفس، فهم استقلال و آزادی، تحلیل واقعی کارنامه انقلاب اسلامی، رواج سبک زندگی انقلابی و… از جمله مؤلفه‌های این نظریه هستند.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: عدالت سه مؤلفه حق، استحقاق و مساوات و تناسب را در بر می‌گیرد. عدالت فراگیر مدنظر رهبری است که ما از آن تحت عنوان عدالت علوی نام می بریم. اید منطق درونی عدالت را بفهمیم؛ یعنی در یک دوره تاریخی این مفهوم را پیگیری کنیم.
وی سپس با اشاره به این نکته که برای تحقق عدالت در چله دوم انقلاب نیازمند استفاده از منطق فازی به جای منطق کلاسیک هستیم، گفت: ما در حوزه عدالت دارای نظریه هستیم و اینکه برخی اساتید این مسئله را رد می‌کنند درست نیست. مشکل ما در این زمینه نبود نظریه نیست، بلکه نبود مطالبه گری و اقدام جهادی برای تحقق عدالت است.
** شبکه‌های اجتماعی عامل گسترش آگاهی
در ادامه این نشست افشین زرگر استاد حقوق بین الملل دانشگاه آزاد کرج با انتقاد از یکی از اساتید که شبکه‌های اجتماعی را عامل گسترش شبهه‌ها علیه نظام دانسته بود، گفت: اتفاقاً شبکه‌های اجتماعی عامل گسترش آگاهی‌های مردم شده‌اند. بنابراین نباید برای انکار بی عدالتی که در جامعه وجود دارد، به هجمه به شبکه‌های اجتماعی متوسل شد.
وی ادامه داد: خیلی اوقات مشاهده می‌شود کسانی که با شعار جهادی مسئولیتی را گرفته‌اند، خود بیشتر دچار بی عدالتی می‌شوند و این افراد باعث ناامیدی و یاس در جامعه می‌شوند؛ چرا که شعارهای انقلابی می‌دهند، اما نتیجه اقدمات آنها چیز دیگری است.
این حقوق دان در مورد ریشه‌های بی عدالتی هم تصریح کرد: قدرت و ثروت عامل بی عدالتی در عرصه بین المللی و در جامعه داخلی است. پیوند این دو مؤلفه است که باعث می‌شود حقوق مردم فراموش شود و حقوق عده‌ای در اولویت قرار گیرد.
** غایت عدالت ساخت انسان عادل است
محسن صفری استاد حقوق دانشگاه تهران با بیان اینکه غایت عدالت، ساخت انسان‌های عادل است، گفت: ما انقلاب کردیم که انسان‌های عادل تربیت کنیم. چقدر در این زمینه موفق بودیم و دانشگاه و حوزه ما چقدر توانسته‌اند انسان بسازند؟
وی افزود: متأسفانه بیشتر اوقات خروجی دانشگاه و حوزه افرادی بوده‌اند که اطلاعاتی داشتند، اما با انسان مدنظر انقلاب فاصله داشتند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه هیچ مصلحی بالاتر از عدالت نیست، افزود: این گزاره لازمه تحقق نظام اسلامی است. دومین مؤلفه تحقق عدالت هم این است که عدالت نیاز به هزینه کردن و هزینه پرداختن دارد. امام علی خود را فدای عدالت کرد، اما ما بدون پرداخت هزینه می‌خواهیم عدالت را تحقق بخشیم که شدنی نیست.
این حقوق دان با بیان اینکه با بی عدالتی‌ها مماشات کردیم، گفت: دانشگاه باید محور تحقق عدالت قرار گیرد؛ چرا که بنیادین‌ترین عامل تحقق عدالت انسان است و این انسان‌ها در دانشگاه‌ها پرورش پیدا می‌کنند.
** بی عدالتی از ظلم به مفاهیم شروع می‌شود
اسماعیل امینی استاد ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی در سخنان کوتاهی در این نشست با بیان اینکه بی عدالتی از ظلم به مفاهیم شروع می‌شود، گفت: ظلم به مفاهیم به این معنا است که مفاهیم را در معنای دیگری به کار ببریم. این امر در دهه‌های گذشته در کشور رخ داده است.
وی ادامه داد: وقتی امام زمان (ع) ظهور کند هم این مفاهیم را در معنی واقعی خود به کار می‌برد. به عنوان مثال مفهوم مؤمن به چه معنا است؟ در حال حاضر در ادارات مؤمن به چه کسی گفته می‌شود و در مقابل در روایات و احادیت مؤمن چه کسی است؟
** در مورد درآمدهای کشور اغراق شده است
محمد حسن قدیری ابیانه هم یکی دیگر از اساتیدی بود که در این نشست به ارائه دیدگاه‌های خود پرداخت. وی با بیان اینکه عدالت قربانی فساد و زیاده خواهی برخی مسئولان شده است، گفت: اغراق در مورد درآمدهای کشور باعث شده مردم احساس بی عدالتی بیشتری کنند؛ به این معنا که فکر می‌کنند هر ایرانی به اندازه مردم کشورهای حاشیه خلیج فارس باید درآمد داشته باشد؛ در حالی که این مسئله با واقعیت‌ها تطابق ندارد.
وی افزود: طبق محاسبه‌هایی که صورت گرفته سهم هر ایرانی از نفت در سال ۱۳۹۶ تنها صد هزار تومان در ماه است، اما مردم فکر می‌کنند میلیون‌ها تومان سهم آنها است که خورده می‌شود.
استاد علوم سیاسی دانشگاه قم اظهار کرد: باید این واقعیت‌ها را به مردم بگوییم. همه نهادها در این زمینه کم کاری کرده‌اند.
** مسئله حقوق زنان نباید سیاسی شود
فرشته روح افزا هم در این نشست به بحث عدالت جنسیتی پرداخت و گفت: قرآن انسان ساز است و به تعبیر قرآن زن هم انسان ساز است؛ بنابراین تحقق حقوق زن برای تحقق عدالت کلی خیلی مهم است. نباید عدالت را فقط در حوزه اقتصادی مورد توجه قرار داد.
وی ادامه داد: وقتی خانواده در حال اضمحلال است، عدالت در ابعاد دیگر معنی نخواهد داشت. وقتی زن را به بهانه کار و شغل داشتن از زندگی و تشکیل خانواده محروم می‌کنیم، تحقق عدالت امر دور از ذهنی می‌شود.
مدیر طرح و برنامه شورای فرهنگی و اجتماعی زنان کشور بزرگترین انحراف و مشکل در حقوق زنان را سیاسی کردن این مسئله دانست و اظهار کرد: همین جناح بازی‌ها باعث شده است مسئله دوچرخه سواری یا ورزشگاه رفتن بانوان به عنوان حقوق اصلی زنان مطرح شود؛ در حالی که اینها مسائل فرعی است.
وی ادامه داد: برای تحقق عدالت در جامعه باید تقویت خانواده را در اولویت قرار دهیم. بدون خانواده عدالتی هم در جامعه نخواهیم داشت و به وضع کشورهای غربی در این حوزه دچار می‌شویم.
** دانشنامه عدالت تدوین شود
سید محمد حسینی وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در اظهار نظری کوتاه در این نشست گفت: ۲۹ آیه در قرآن به بحث عدالت و ۱۲۹ آیه هم به ظلم پرداخته است.
وی ادامه داد: امام حسین (ع) می‌فرماید اگر فساد شیوع پیدا کند باید فاتحه اسلام را خواند. بنابراین عدالت و ریشه کنی ظلم عامل حیات ارزش‌های دینی هستند.
استاد دانشگاه پیام نور افزود: در بیانیه گام دوم، سه بار بحث عدالت مطرح شده است؛ در مقطع اول در بحث شعارها مطرح شده است. همچنین رهبری در بخش دستاوردها و در توصیه‌ها به این مسئله اشاره کرده است.
وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه تحقق بقیه اهداف انقلاب هم مربوط به تحقق عدالت است، تصریح کرد: برای فهم بهتر و راهبردی‌تر مقوله عدالت، باید دانشنامه عدالت تدوین شود و مباحث انجام شده در این حوزه، گردآوری شود.
محرومیت زدایی در اولویت قرار گیرد
حجت اسلام مصطفی رستمی مسئول نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها در پایان این نشست با جمع بندی مباحث ارائه شده، گفت: بحثی که رهبری در بیانیه گام دوم مبنی بر وجود ساختاری برای مبارزه با فساد مطرح کرده‌اند، لزوماً به معنی تشکیل یک سازمان نیست.
وی افزود: شکل گیری فرایند مبارزه با فساد مدنظر رهبری است تا نطفه‌های شکل گیری فساد را از بین ببرد.
رستمی سپس به اولویتی که در بحث تحقق عدالت باید مدنظر قرار گیرد، پرداخت و تاکید کرد: محرومیت زدایی باید در اولویت قرار گیرد؛ چرا که این مسئله با اقشار ضعیف و محروم جامعه پیوند دارد و این اقشار مورد توجه انقلاب اسلامی هستند.