«محمد جواد ظریف» وزیر امورخارجه کشورمان دیروز (دوشنبه) اعلام کرد که ایران از مرز ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده ۳.۶۷ درصد عبور کرده است.
وی گفت، به طرف‌های اروپایی برجام بارها اعلام شده که اقداماتشان در عمل به تعهدات کافی نبوده است؛ بنابراین ایران همانگونه که پیش از این برنامه‌اش را اعلام کرده، به این روند تولید ادامه خواهد داد. ظریف یادآور شد که برنامه مرحله نخست، هم در مورد ذخایر اورانیوم غنی‌شده و هم در مورد ذخایر آب سنگین اجرا شده و مرحله نیز در مورد سقف ۳.۶۷ درصد است که آن را اجرا خواهیم کرد.
این اظهارات وزیر خارجه ایران یادآور اولتیماتوم ۶۰ روزه ایران به طرف‌های اروپایی است که ۱۶ تیرماه امسال زمان آن به پایان می‌رسد.
«حسن روحانی» رئیس جمهوری اسلامی ایران ۱۸ اردیبهشت‌ماه امسال همزمان با سالگرد خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و بازگرداندن تحریم‌ها، دو گام نخست ایران شامل «توقف فروش اورانیوم غنی‌سازی شده و آب‌سنگین برای ۶۰ روز» را به اعضای برجام اعلام کرد.
وی تصریح کرد: اگر اروپایی‌ها در این مدت به جبران بپردازند ما نیز به شرایط امروز بر می‌گردیم؛ در غیر این صورت، ۲ اقدام دیگر را در پیش می‌گیریم.
این اولتیماتوم ایران به دیگر اعضای برجام، با دعوت سفیران کشورهای آلمان، انگلیس، چین، روسیه و فرانسه به وزارت امور خارجه و تسلیم نامه رئیس‌جمهوری از سوی سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه به آنها، صورت گرفت.
مسئولان کشور بارها تصریح کرده‌اند که این اقدام برای اعاده بخشی از مسیر ترسیم شده در چارچوب ایجاد توازن و تعادل میان تکالیف و مزایا در برجام است.
از زمان خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه، طرفین برجام در اروپا که خواهان پایبندی ایران به تعهدات این توافق ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل هستند، تاکنون جز ابراز تأسف از اقدامات انجام شده دولمتردان کاخ سفید، هیچ گام عملی برای احقاق حق تهران برنداشته‌اند.
با اعلام ایران مبنی بر افزایش ذخایر اورانیوم خود به بیش از ۳۰۰ کیلوگرم، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که تعهدات ایران در قبال برنامه هسته‌ای را مورد رصد قرار می‌دهد در بیانیه‌ای آن را تأیید کرد.
این سازمان در بیانیه‌ای اعلام کرد، «یوکیا آمانو» مدیرکل آژانس به شورای حکام اطلاع داده است که از اول ژوئیه (دوشنبه ۱۰ تیرماه) میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران از سقف مجاز در توافق هسته‌ای فراتر رفته است.
با اعلام رسمی آژانس در این زمینه، کشورهای اروپایی با وجود مخالفت‌های لفظی با اقدام دولت آمریکا در خروج از توافق هسته‌ای با ایران، اکنون همچون گذشته به همسویی خود با کاخ سفید ادامه داده‌اند.
سازمان ملل
سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد در واکنش به تاییدیه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده ایران، آن را از نگاه «آنتونیو گوترش» در تضاد با حفظ برجام دانسته آن هم در حالی که اقدام تهران براساس مفاد ۳۶ و ۲۶ توافق هسته‌ای بوده است.
«استفان دوجاریک» در نشست خبری خود افزود: اگر تأیید شود که چنین اقدامی انجام شده است، به حفظ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و منافع اقتصادی ملموس برای مردم ایران کمکی نمی‌کند.
هرچند گوترش بارها بر حفظ برجام به عنوان یک دستاورد دیپلماسی و چندجانبه گرایی تاکید کرده از زمان خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌ها، دبیرکل سازمان ملل جز لفاظی و ابراز تأسف، هیچ اقدام عملی در برابر نقض صریح قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از سوی آمریکا انجام نداده است.
اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا نیز باوجود ابراز نگرانی از اقدام ایران در افزایش بیش از ۳۰۰ کیلوگرم ذخیره اورانیوم غنی‌شده، خویشتنداری تهران پس از خروج آمریکا از برجام را مورد توجه قرار داده است.
این اتحادیه طبق روال معمول بی‌توجه به تعهدات سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس در برجام، از تهران خواسته تا از اقدام خود بازگردد و از برداشتن گام‌های بیشتر در این زمینه پرهیز کند زیرا از نظر آنها به تضعیف برجام منجر می‌شود اما هر اقدامی که طرف‌های دیگر در نقض توافق هسته‌ای انجام دهند، با سکوت این اتحادیه همراه بوده است.
آمریکا
نخستین واکنش آمریکا به اعلام افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده از سوی دفتر سخنگویی کاخ سفید با صدور یک بیانیه همراه بود که آن را از نقاط ضعف برجام نامید و مدعی شد این ایراد توافق هسته‌ای است که به ایران اجازه غنی سازی در هر سطحی را می‌دهد.
آمریکا که خود نخستین نقض‌کننده برجام بوده و از اردیبهشت سال گذشته به طور کامل از این توافق خارج شد آن هم در حالی که قطعنامه شورای امنیت را با خود داشت، اکنون در این بیانیه به تکرار ادعاها و اتهام‌های رژیم صهیونیستی پرداخت: شکی نیست پیش ار این توافق نیز ایران در این باره در حال نقض تعهدات بود.
«ما باید استانداردهای رژیم منع گسترش سلاح اتمی را بازگردانیم و به ایران اجازه غنی‌سازی ندهیم؛ آمریکا و متحدان آن هرگز به ایران اجازه نمی‌دهند سلاح اتمی داشته باشد. فشار حداکثری بر ایران ادامه می‌یابد.»
کاخ سفید فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را «جاه طلبی» توصیف کرده و خواسته است به آنچه رفتارهای بدخواهانه ایران نامیده است، پایان داده شود.
پاسخ ظریف به بیانیه کاخ سفید
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در واکنش توئیتری به رفتار خصمانه آمربکا که در بیانیه بی‌اساس خود مدعی شده «شکی نیست پیش از این توافق نیز ایران در این باره در حال نقض تعهدات بود» نوشت: جدی؟
«دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا نیز در واکنش به خبر عبور ایران از سقف ذخایر اورانیوم غنی شده در سخنرانی خود کاخ سفید گفته: «آنها می‌دانند با چه چیزی در حال بازی هستند؛ آنها در حال بازی با آتشند؛ بنابراین به هیچ وجه هیچ پیامی به ایران ندارم.»
چندی بعد کاخ‌سفید اعلام کرد که ترامپ با «امانوئل ماکرون» درباره عبور ایران از سقف ذخایر اورانیوم‌غنی شده تلفنی صحبت کرد.
وزیر امور خارجه آمریکا نیز در واکنش به افزایش ذخایر غنی سازی اورانیوم ایران در بیانیه‌ای مطبوعاتی ضمن تکرار ادعاهای گذشته خود، انتظاری خارج از هرگونه معاهدات بین‌المللی از تهران داشته و گفته ایران در هیچ سطحی نباید غنی‌سازی اورانیوم داشته باشد.
«مایک پمپئو» اقدامات ایران که طبق چارچوب برجام است را گام‌های جدیدی برای پیشبرد جاه طلبی‌های هسته‌ای توصیف و ادعا کرده، ایران برنامه هسته‌ای خود را ادامه می‌دهد تا از جامعه بین‌المللی اخاذی و امنیت منطقه را تهدید کند.
«دولت ترامپ از جامعه بین‌المللی می‌خواهد استانداردهای دیرین رژیم منع گسترش سلاح اتمی را مبنی بر نداشتن غنی‌سازی برنامه اتمی ایران بازگرداند.»
وزیر خارجه جنگ‌طلب آمریکا که جز همسویی با رژیم صهیونیستی و تکرار ادعاها و اتهامات علیه ایران و خواسته‌های قلدرماآبانه از تهران اقدامی انجام نداده در اظهار نظری کاملاً مداخله‌جویانه گفته ایران توانایی مانا برای تعقیب انرژی هسته‌ای بدون غنی‌سازی داخلی را دارد.
وی آرزوهای خود و تیم ترامپ مبنی بر «مذاکره درباره یک توافق جدید و جامع» را تکرار کرده است.
روسیه
واکنش «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه نسبت به این موضوع منطقی‌تر بوده است.
وی گفته، مسکو خواستار جلوگیری از تشدید اوضاع پیرامون برجام است اما عبور ذخایر اورانیوم ایران از ۳۰۰ کیلوگرم پاسخ تهران در برابر وضعیتی بود که پیش‌تر دیگران بوجود آورده‌اند.
وی با این حال افزوده: «ایرانی‌ها بیش از یک سال خویشتنداری کرده‌اند و به همه تعهداتشان در برجام پایبند مانده‌اند و ۱۵ گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز این واقعیت را نشان می‌دهد.»
وی گفته، اکنون ضروری است از یک دور جدید تشدید اوضاع پیرامون برجام جلوگیری کنیم؛ ما از همه طرف‌ها درخواست کرده‌ایم از خود خویشتنداری نشان دهند و از طرف‌های اروپایی این توافق (فرانسه، انگلیس و آلمان) نیز می‌خواهیم تا وضعیت را متشنج نکنند.
این مقام روسی خاطرنشان ساخته، از ایرانی‌ها می‌خواهیم به مسئولیت اقداماتشان بویژه آن‌هایی که به اجرای تعهدات این کشور مربوط است، پایبند بمانند.
ریابکوف یادآور شده، عبور ذخایر اورانیوم ایران از ۳۰۰ کیلوگرم تعهدی داوطلبانه از سوی تهران بود و مقام‌های تهران پیش تر هشدار داده بودند که قصد دارند از آن عبور کنند.
وی این اقدام ایران را به دلیل بی‌توجهی طرف اروپایی به تعهداتش دانسته و تصریح کرده: «… ایران منافع مورد انتظار از توافق برجام را از سوی طرف مقابل نمی‌بیند تا دلایل خوب، منطقی و کافی برای ادامه وضعیت داشته باشد.»
«طرف ایرانی تاکنون مزایای اقتصادی وعده داده شده در این توافق را دریافت نکرده است؛ در مقابل شاهدیم که آنها در ماه‌های اخیر با فشار و تحریم‌های بی‌سابقه آمریکا مواجه شده‌اند.»
پیش از این نیز، «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در توئیتی اعلام کرد که عبور ذخایر اورانیوم ایران از ۳۰۰ کیلوگرم نتیجه تصمیم‌های آمریکا مبنی بر تحریم ایران است.
وی در عین حال یکی از دلایل این مساله را در نتیجه تصمیم‌های کاخ سفید برای تحریم صادرات مازاد اورانیوم غنی‌شده در ایران نیز مرتبط دانسته است.
چین
گنگ شوانگ سخنگوی وزارت خارجه چین روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگاران "فشارهای حداکثری" ایالات متحده را "دلیل اصلی" این اقدام ایران توصیف کرد.
وی با ابراز تاسف نسبت به تصمیم ایران در عبور از مرزمجاز ذکر شده در برجام برای ذخایر اورانیوم غنی‌شده گفت: ما در گذشته چندین بار تأکید کرده‌ایم که فشار حداکثری آمریکا عامل اصلی تنش‌های کنونی است.
سخنگوی وزارت خارجه چین اضافه کرد این کشور از ایران و آمریکا می‌خواهد تا وضعیت کنونی را از "جنبه درازمدت و همه جانبه" مورد بررسی قرار دهند و با "خویشتنداری" در حفظ برجام و کاهش تنش‌های دو طرفه بکوشند
انگلیس
«جرمی هانت» وزیر امور خارجه انگلیس نیز در پیام توئیتری، عبور ایران از مرز ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده را نگران‌کننده دانسته و گفته لندن به تلاش‌ها برای اجرای برجام پایبند می‌ماند.
وی افزود: این کشور همچنین از همه ابزارهای دیپلماتیک برای کاهش تنش‌ها در منطقه استفاده خواهد کرد.
وی در حالی از ایران خواسته تا از برداشتن گام‌های بیشتری که به زعم لندن به دور شدن از برجام منجر می‌شود، پرهیز کرده و به اجرای کامل این توافق بازگرد.
انگلیس از جمله متعهدان اروپایی است که با وجود خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌ها، تاکنون هیچ گام عملی برای ایفای تعهداتش برنداشته است.
هانت پیش از این نیز به «اسکای نیوز» گفته بود «ما می‌خواهیم این پیمان را حفظ کنیم، زیرا نمی‌خواهیم ایران به سلاح‌های اتمی دست یابد.»
وی بدون اشاره به نقض یک طرفه اروپا در همراهی آمریکا با تحریم‌ها گفته «اگر ایران توافق را نقض کند، ما نیز خود را عقب خواهیم کشید.»
آلمان
واکنش مسئولان سیاست خارجی آلمان به این اقدام همچون دو کشور فرانسه و انگلیس است که بدون اشاره به بی‌توجهی آنها به انجام تعهداتشان در برجام، اقدام ایران در افزایش میزان اورانیوم غنی‌سازی شده را سبب تحلیل توافق هسته‌ای برشمرده‌اند.
رویترز به نقل از یک منبع وابسته به وزارت امور خارجه آلمان نوشت: برلین بسیار از آنچه تهران درباره افزایش حد اورانیوم غنی‌سازی شده ورای توافق هسته‌ای نگران است.
این مقام دولت آلمان از ایران خواسته این تصمیم را به عقب برگرداند و از انجام گام‌های بیشتری که به «تضعیف توافق هسته‌ای» منجر می‌شود خودداری کند.
فرانسه
خبرگزاری فرانسه نیز در خبری کوتاه به نقل از امانوئل مکرون رئیس جمهوری این کشور اعلام کرده که او از ایران خواسته تا میزان غنی‌سازی اورانیوم بیش از ظرفیت ۳۰۰ کیلوگرم را کاهش دهد.
این خبرگزاری افزود: مکرون در بیانیه ای با یادآوری "تعهد کشورش نسبت به رعایت کامل توافق هسته‌ای ۲۰۱۵" گفت که "در روزهای آتی گام‌هایی را برای حصول اطمینان از اینکه ایران به تعهداتش عمل می‌کند و همچنان از مزیت‌های توافق هسته‌ای بهره مند می‌شود بر می‌دارد.
از سوی دیگر سفیر اسبق فرانسه در ایران، افزایش حجم اورانیوم غنی شده را نگران کننده ندانست و گفته، تنها نگرانی کشورهای باقیمانده در برجام افزایش سطح غنی‌سازی ایران بیش از ۲۰ درصد است.
آسوشیتدپرس به نقل از «فرانسوا نیکولو» نوشت: «تا زمانی که ایران به آستانه یک تن از اورانیوم غنی شده با غلظت سبک نزدیک نباشد هیچ جای نگرانی نیست؛ اما اگر ایران سطح ذخایر اورانیوم غنی شده خود را به نزدیکی ۲۰ درصد برساند آن موقع جای نگرانی است.»
انتظار برای اقدام عملی اروپا
هفته گذشته کشورهای اروپایی در نشست وین از ایران خواستند تا همچنان به تعهدات خود در برنامه هسته‌ای پایبند باشد اما مقام‌های ایران تصریح کرده‌اند اروپا زمانی می‌تواند این درخواست را داشته باشد که گام عملی در اجرای تعهداتش همچون عملیاتی شدن کانال مالی موسوم به «اینستکس» طبق خواسته‌های تهران بردارد.
فشارهای ایران بویژه اولتیماتوم ۶۰ روزه تهران به اروپا سبب شده تا سران اتحادیه اروپا در روزهای اخیر از آغاز نخستین مرحله تراکنش مالی در این کانال خبر دهند.
موضوعی که روزنامه گاردین نیز در این رابطه نوشت: به احتمال زیاد تا پیش از ۱۶ تیرماه، نمایندگان ایران و اتحادیه اروپا برای حل مشکلات تجاری و کارکرد اینستکس دیدار دوجانبه خواهند داشت.