عمران خان حتی پیش از به دست گرفتن قدرت در پاکستان ضمن انتقاد از سیاست های آمریکا در منطقه، این کشور را عامل اصلی مشکلات در افغانستان می دانست که باعث شد پاکستان نیز از این مسائل در امان نماند.
نخست وزیر پاکستان همزمان از گسترش با کشورهای نوظهور اقتصادی به ویژه روسیه و چین نیز حمایت کرده و دیده شده که اسلام آباد دیگر بهایی به واشنگتن و سیاست های کاخ سفید نداده و خواهان دنبال کردن مسیر تغییر قدرت از غرب به شرق است.
توسعه چشمگیر روابط میان اسلام آباد و مسکو طی سال های اخیر همواره موضوع مورد بحث در رسانه های داخلی و خارجی بوده و کارشناسان می گویند که سیاست های اخیر آمریکا در قبال پاکستان به ویژه رفتارهای دوگانه دولت ترامپ باعث دلسردی پاکستانی ها شده و آنان در سدد جبران موقعیت از دست رفته خود با استفاده از تعمیق روابط با کشورهای منطقه از جمله چین و روسیه هستند.
در حقیقت سفر آتی عمران خان به آمریکا و روسیه فرصتی را برای دولت پاکستان جهت محک سیاست خارجی در ارتباط با سیاست های ملی، منطقه ای و بین المللی فراهم می کند.
تحولات مربوط به فرآیند صلح افغانستان، جدول زمان بندی کاخ سفید برای نهایی کردن پیمان به اصطلاح صلح با طالبان، اختلافات روز افزون واشنگتن با پکن، جنگ افروزی آمریکایی ها در خلیج فارس و تشدید تنش با جمهوری اسلامی ایران، اوضاع خاورمیانه از جمله تنش های ریاض با قطر و جنگ یمن از اصلی ترین مباحثی است که پیش بینی می شود عمران خان در جریان سفر رسمی به آمریکا با ترامپ و سایر مقامات این کشور رایزنی کند. به گفته مقامات پاکستانی این دیدار قرار است سی و یکم تیرماه امسال در کاخ سفید انجام شود.
در همین حال و تنها چند روز پس از اعلام رسمی دیدار آتی عمران خان و ترامپ، منابع دیپلماتیک پاکستان نیز گفتند که عمران خان دعوت پوتین را برای سفر رسمی به روسیه پذیرفته است.
براساس این گزارش، رئیس جمهوری روسیه از نخست وزیر پاکستان به عنوان مهمان ویژه جهت شرکت در مجمع جهانی اقتصاد شرقی که قرار است ۱۳ شهریور دعوت کرده است.
دعوت پوتین از عمران خان نشان دهنده عزم مسکو برای تحکیم روابط با اسلام آباد و گامی دیگر در مسیر اعتمادسازی میان دو کشور محسوب می شود. با وجود روابط نزدیک روسیه با رقیب سنتی پاکستان یعنی هند، بعضاً دیده شد که رشد روابط اسلام آباد و مسکو به کُندی پیش می رفت اما طی سال های اخیر تبادل هیات عالی رتبه سیاسی، دفاعی و نظامی میان دو کشور فضای بهتری را برای گسترش روابط و مشارکت در بحث مسائل منطقه ای و جهانی فراهم کرد.
**اسلام آباد در دوراهی مسکو-واشنگتن
اتهام کمک کاری در جنگ علیه تروریسم موضوع تکراری است که از زمان دولت وقت آمریکا به ریاست اوباما آغاز شد و با شروع کار دولت ترامپ به آن افزوده شد. مسئله ای که نه فقط به سرمای موجود در روابط دو کشور اضافه شد بلکه باعث شد تا رهبران پاکستانی برای مقابله با سیاست های سختگیرانه کاخ سفید به کشورهای مهم و تاثیر گذار منطقه به ویژه ایران، روسیه و چین مراجعه کنند تا بتوانند راه جدیدی را بدون حضور قدرت های فرامنطقه ای برای حل مسائل منطقه ای به ویژه بحران افغانستان پیدا کنند.
سیاست های آمریکا در قبال پاکستان یکی از عمده دلایل تقویت مناسبات اسلام آباد-مسکو است که موجب آغاز فصلی جدید در روابط پاکستان و روسیه شد.
از نگاه ناظران و تحلیل گران، پاکستان طی ماه ها و سال های اخیر شاهد تغییراتی اساسی در سیاست خارجی آمریکا بوده است. به عقیده کاراشناسان، هر کنش و اقدام، یک واکنش دارد و پاکستان هم با مشاهده تغییر در سیاست خارجی آمریکا و نوع روابط واشنگتن-دهلی نو، احساس کرد که نیاز به تغییراتی در سیاست خارجی خود دارد و تصمیم به برقراری روابط نزدیک با روسیه گرفت.
در این میان احساس نیازهای راهبردی و متقابل اسلام آباد و مسکو به یکدیگر در زمینه های گوناگون اقتصادی و تجاری، سیاسی، نظامی، دفاعی و امنیتی سبب شده است که حلقه های اتصال دو کشور در شرایط کنونی، محکم تر از هر زمان دیگر در گذشته باشد.
زمانی که دولت ترامپ طرح توقف بسته های مالی و کمک های نظامی به پاکستان را به اجرا درآورد همزمان اسلام آباد نیز برای جبران آن ضمن تقویت روابط اقتصادی با رقبای جهانی واشنگتن یعنی پکن و مسکو، طی سال های اخیر گام بلندی در مسیر گسترش بیش از پیش همکاری های دفاعی، نظامی و امنیتی با این کشورها برداشت.
بنابراین حضور عمران خان در کاخ سفید و گفت وگو با دونالد ترامپ شخصی که پس از به دست گرفتن قدرت در آمریکا، پاکستان را به دروغگویی و فریب کاری متهم کرده بود، شاید جز گلایه از سیاست های آمریکا و پاسخ به سیاست های تند حاکمان آمریکایی علیه پاکستان در مسائل مختلف نباشد اما سفر نخست وزیر پاکستان به روسیه حاکی از این واقعیت است که اسلام آباد به دنبال تحکیم جای پای خود در منطقه و در راستای سیاست حفظ توازن قوا با غرب از یک سو و مسکو از سوی دیگر است.
رفت و آمدهای فراوان هیات های مختلف سیاسی و دفاعی روسیه و پاکستان به کشورهای یکدیگر، حاکی از برنامه های بسیار گسترده دو طرف برای گسترش همکاری در سال های آتی است و به نظر می رسد با توجه به کاسته شدن از گرمای روابط اسلام آباد با واشنگتن، پاکستان بیشتر تخم مرغ هایش را در سبد روسیه قرار داده و امید زیادی به آینده روابط و همکاری هایش با این ابرقدرت آسیای میانه دارد.
علاوه بر این، روسیه به عنوان یکی از اصلی ترین رقبای سیاسی-اقتصادی آمریکا و به عنوان یک ابرقدرت، بسیار مایل است گوی سبقت را از رقبا در مناطق جنوب و مرکز آسیا برباید و دامنه قلمروی خود را توسعه دهد.
** پاکستان و بازی در میانه مثلث آمریکا، چین و روسیه
آمریکایی ها تمایل ندارند پاکستان بیش از این روابط خود را با پکن و مسکو به عنوان اصلی ترین رقبای واشنگتن در عرصه های راهبردی نظامی و اقتصادی جهان، تقویت کند. نزدیک تر شدن پاکستان به چین و روسیه، عملاً به معنای دورتر شدن آن از آمریکا تعبیر می شود.
پاکستان که به دقت شرایط جاری منطقه و جهان را رصد می کند، سیاست خارجی خود را به گونه ای تنظیم کرده که راه را برای تقویت مناسبات خود با چین و روسیه بخوبی هموار کرده و امضای چندین قرارداد بزرگ همکاری های تجاری، اقتصادی و دفاعی پاکستان با چین و روسیه در سال ها و به ویژه ماه های اخیر، حکایت از رشد همکاری ها و مناسبات اسلام آباد با بزرگترین رقبای آمریکا یعنی چین و روسیه دارد.
امضای قرارداد احداث طرح عظیم راهروی اقتصادی چین – پاکستان، امضای قرارداد خرید هشت فروند زیردریایی از چین، امضای قرارداد احداث خط لوله گاز از کراچی تا لاهور با روسیه، امضای قرارداد خرید بالگردهای نظامی از روسیه، رفت و آمدهای روز افزون میان اسلام آباد و مسکو در حوزه های سیاسی، دفاعی، نظامی، اقتصادی و رزمایش جاری مشترک ارتش پاکستان و روسیه درخاک پاکستان به عنوان نخستین رزمایش مشترک تاریخ روابط دو کشور، تنها بخشی از قراردادها و همکاری هایی است که در ماه ها و روزهای اخیر میان پاکستان با روسیه و چین شکل گرفته است.
روسیه نیز که به دنبال کاهش نفوذ سیاسی و نظامی آمریکا در منطقه است، با هدف گسترش روابط با پاکستان به عنوان یکی از متحدان منطقه ای آمریکا، توافق کرده اند که با کنار گذاشتن اختلافات قدیمی روابط و همکاری ها را در همه عرصه ها گسترش دهند.