پویانمایی، انیمیشن و یا همان نقاشی متحرک یکی از پدیده‌های هنری و جذابی است که از عمر اندک در جهان برخوردار است، و شیوه مدرن آن در ایران بیش از ۵۰ سال عمر ندارد.
با این وجود و براساس گفته برخی کارشناسان و نظریه پردازان، اندیشه‌ها و ردپای هنر پویانمایی در بزرگترین سنگ نگاره دوره ساسانی در دنیا که در تاق بستان کرمانشاه است، دیده می‌شود.
این مجموعه، موزۀ بی بدیلی از آثار هنری و معماری نیمۀ دوم دوران ساسانی است که شامل سنگ نگاره‌ها و سنگ نبشته‌های شاهان ساسانی است، که همین عوامل موجب شد تا کرمانشاه میزبان دومین جشنواره ملی پویانمایی و برنامه‌های عروسکی شود که علاوه بر قدمت تاریخی و هنری آن در رونق گردشگری و جان بخشی به صنعت توریسم تأثیرگذار است.
دومین جشنواره ملی پویانمایی و برنامه‌های عروسکی تلویزیونی ایران از روز گذشته در کرمانشاه با شعار جشنواره «ایران پویا و کرمانشاه زیبا» آغاز شد، این جشنواره تا ۲۰ تیر ادامه دارد و هم زمان با آن، در ۶ شهرستان هرسین، سنقر، صحنه، گیلانغرب، سرپل ذهاب و پاوه کارناوال‌های شادی و اجرای برنامه‌های عروسکی برگزار می‌شود.
در خصوص کشف اندیشه‌های پویانمایی در دیار آب و سنگ روایات و داستان‌های شنیدنی وجود دارد که در ادامه آن را می‌خوانیم.
ردپای نقاشی متحرک در آثار برجای مانده ساسانی
باستان شناس و فعال حوزه گردشگری استان کرمانشاه در گفت و گو با ایرنا گفت: سابقه پویانمایی در شهر کرمانشاه اگر اغراق نشود و به بیراهه نرویم حداقل به دوره ساسانی باز می‌گردد، مجموعه آثار باستانی در شمال شهر کرمانشاه در مجموعه تاریخی تاق بستان به عنوان اثرملی ثبت شده وجود دارد که متشکل از سه نقش است.
احسان احمدی نصر ادامه داد: اولین نقش مربوط به سنگ نگاره اردشیر دوم است که ۲ ایوان دارد و تصاویری از اردشیر، شاپور دوم و سوم «پدر و پسر» را به نمایش می‌گذارد.
به گفته این استاد دانشگاه، دومین مؤلفه ما بزرگترین نقش برجسته ساسانی در دنیا است که به نام ایوان بزرگ در تاق بستان قرار دارد و مهم‌ترین اثر این محوطه است، این ایوان فضای مستطیل شکل به عرض هفت متر و ۸۵ سانتیمتر، ارتفاع ۱۱ متر و ۹۰ سانتیمتر و عمق هفت متر و ۶۵ سانتیمتر را دارد که متشکل از چندین نقش است.
وی ادامه داد: یک تصویر مربوط به نقش انتهای ایوان بزرگ است، در بخش بالای آن تصویر تاج ستانی خسروپرویز و در پایین دست، نقش خود خسرو سوار بر اسب دیده می‌شود، به نوعی این تصاویر، حرکت آغازین در بحث پویانمایی است و گویای این مطلب است که خسرو براساس مقامی که خداوند برای او قائل شده توانسته به این جایگاه برسد و در نهایت بر زمین به عنوان پادشاه مقتدر حکومت کند.
پویانمایی در صحنه شکارگاه گراز و گوزن
احمدی نصر ادامه داد: اما مهم‌تر از این، با صحنه‌های شکار گوزن و گراز مواجه می‌شویم که به نوعی اگر موضوع تصاویر انیمیشنی جیرفت را کنار بگذاریم شاید بتوان گفت که در سنگ نگاره‌ها، نخستین انیمیشن دنیا که می‌توان بدان اشاره کرد در تاق بزرگ قرار دارد.
این باستان شناس افزود: این نقوش در دیواره ایوان بزرگ، صحنه شکار گوزن است که در ۲ نقش برجسته ای که از آن زمان مانده منظرهٔ شکار گراز و گوزن را نشان می‌دهد که در زمینی به عمل می‌آید که اطراف آن را ریسمان کشیده‌اند. پادشاه و فیل بانان با تیر دنبال شکار کرده‌اند و نوازندگانی چنگ زنان مشغول نواختن هستند و برخلاف شکارگاه گرازها در سمت چپ طاق، حرکت شاه و همراهان و هم چنین گوزن‌ها از سمت راست شروع و به سمت چپ نقش برجسته خاتمه می‌یابد.
به گفته وی، در این تصویر ما شاه را در سه نقطه از مستطیل بزرگ مشاهده می‌کنیم که در بالا شاه ایستاده و در حال نظاره بر شکارگاه است و در وسط نقش به حالت تاخت در حال پرتاب تیر به سوی گوزن‌ها می‌باشد و در پایان او را می‌بینیم که چگونه گوزنی را که روبانی به گردن دارد، به بیرون حصار می‌کشاند.
وی معتقد است، این تفسیر و ترکیب هنر بسیار ارزشمند و دیدنی است که اگر چشمان خود را به سرعت حرکت دهیم می‌بینیم که این روبان‌هایی که بر گردن گوزن‌های دست آموز هستند گویای حرکت پویانمایی و انیمیشن ابتدایی است.
مشاهده حرکت موج‌های آب در نقاشی به ظاهر خاموش
این باستان شناس اضافه کرد، از سوی دیگر در صحنه شکار گراز می‌بینیم که شاه در شکارگاهی که بر قایق سوار است پاروزنان قایق را به جلو حرکت می‌دهد به گونه‌ای که موج‌های عبور آب را نشان می‌دهند.
به گفته او، در آثار تاق بستان ۲ نوع چنگ دیده می‌شود که نخست در صحنه شکار گراز که شبیه چنگ مصری است و دیگری چنگ در صحنه شکار گوزن است که شباهت بسیاری به چنگ‌های ایران باستان دارد.
وی ادامه داد: در نهایت این فرآیند نشان دهنده پویایی در حرکات است که حجار دوره ساسانی به پردازش آن پرداخته و حتی موجی که از حرکت ماهی در آب به نمایش دیده می‌شود که اتفاق ویژه است که سابقه ۲ هزار ساله دارد و گویای خلاقیت ذهن بشر اولیه است که بر جسم بی جانی همچون سنگ، هنر بزرگ خلق کرده که افتخارش از آن کرمانشاه شده و این مهم را می‌رساند که کرمانشاه، داشته‌های بی بدیل تاریخی، فرهنگی و اجتماعی دارد که می‌تواند در معرفی استان به جهانیان تأثیرگذار باشد.
پویانمایی بهانه‌ای برای ایجاد جاذبه‌های گردشگری
این باستان شناس از میزبانی کرمانشاه برای جشنواره ملی پویانمایی به عنوان یک اتفاق خوب یاد کرد که می‌تواند جاذبه گردشگری ایجاد کند.
وی معتقد است، گردشگری در بحث مطالعات شهری یکی از ظرفیت‌های بزرگ و ویژه استان است که در تمام فصول در استان پاسخگوی این نیاز است که می‌تواند تأثیرات شگرفی در حوزه توسعه‌ای استان را داشته باشد.
احمدی نصر ادامه داد: یکی از اصلی ترین شاخص‌هایی که در این بخش مطالعه شده به این مهم می‌پردازد که مکان رخدادها و رویدادمحوری ها می‌تواند موجب شود تا کرمانشاه بهتر معرفی شود و این جشنواره که در سطح ملی است موجب می‌شود تا مخاطبان با این دیدگاه وارد استان شوند، داشته‌ها و جاذبه‌های کرمانشاه را ببینند و در سال‌های بعدی موجب جذب بیشتر گردشگر شود که صنعت توریسم می‌تواند در توسعه متوازن شهر کرمانشاه تأثیرگذار باشد.
کرمانشاه در عرصه پویانمایی عروسکی افتخارآفرین است
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان کرمانشاه نیز در گفت و گو با ایرنا و در پاسخ به این سوال که چرا کرمانشاه میزبان این جشنواره ملی شده، اظهار داشت: نظریه‌ای از سوی اساتید و صاحبنظران مطرح شده مبنی براینکه به نظر می‌رسد سنگ نگاره‌های تاق بستان جز نخستین پویانمایی و حتی نقاشی متحرک جهانی است.
مهناز فتاحی با بیان اینکه روایت و داستان پایه پویانمایی است، ادامه داد: کرمانشاه از پیشینیه خوبی در این زمینه برخوردار است و اکنون علاقه مندان مشغول به فعالیت در این زمینه هستند چنانچه در سال گذشته در جشنواره پویانمایی کانون پرورش فکری کودک و نوجوان که در اصفهان برگزار شد رتبه نخست پویانمایی متعلق به کرمانشاه شد.
میزبانی چه مزیتی دارد؟
وی با تاکید براینکه استان کرمانشاه دارای افراد توانمند و ظرفیت‌های بسیار در این زمینه است، ادامه داد: این میزبانی مزایای متعددی بری استان خواهد داشت که بهترشدن وضعیت موجود، آشنایی با نمونه و آثار جدید، شرکت در کارگاه‌ها نمونه‌ای از آنست.
فتاحی از این میزبانی به عنوان یک رویداد خوب و فرصت ارزشمند یاد کرد که باید به بهترین شکل از آن استفاده شود.
رویدادسازی زمینه ساز توسعه گردشگری است
در پایان مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه در گفت و گو با ایرنا، گفت: در عرصه عروسکی در مناطق مختلف استان اسطوره‌های متعدد داریم و با افسانه، داستان و روایت‌های متعددی مواجه هستیم که همه آنان در این جشنواره به نمایش گذاشته می‌شود.
امید قادری از استاندار کرمانشاه به دلیل تلاش و رایزنی برای این میزبانی تقدیر کرد، اظهار داشت: استاندار همواره در دیدگاه گردشگری و جذب گردشگر دیدگاه راهبردی داشته و دارند از همین رو این میزبانی را مطرح کرده‌اند.
قادری ادامه داد: در گردشگری، رویدادسازی نقطه مهمی برای شناخت، تبلیغات و توسعه گردشگری است و می‌تواند بهانه‌ای برای جذب گردشگر شود.
قادری ادامه داد: گردشگری یکی از مباحث عمده رویداد پویانمایی در ۲ محور است که خلق این رویداد بهانه‌ای شده تا با آژانس‌های مسافرتی کشور مرتبط شده و به آنان اطلاع رسانی کرده‌ایم تا تورهایی برای این منظور لحاظ کنند.
جشنواره چهره زیبای کرمانشاه را معرفی می‌کند
وی ادامه داد: از سوی دیگر شبکه‌های تلویزیونی و استانی سراسر کشور این رویداد را پوشش می‌دهد و ما لوکیشنی برای پوشش آثار تاریخی باستانی و جاذبه‌های طبیعی و گردشگری سراسر استان در زمینه اطلاع رسانی و تبلیغ آماده کرده‌ایم که این تبلیغات در شبکه‌های تلویزیونی پخش می‌شود و در راستای معرفی استان و رونق گردشگری می‌باشد و یک چهره زیبا از استان برای همگان ترسیم می‌شود.
قادری اظهار داشت: قابلیت‌های آئینی مناطق روستایی ما نیز در این پویانمایی عروسکی دیده شود.
در جشنواره ملی پویانمایی قرار است بیش از سه هزار و ۵۰۰ دقیقه برنامه از ظرفیت‌های استان کرمانشاه از قاب تصویر شبکه‌های ملی و فراملی استان کرمانشاه نشان داده شود و همچنین ۳۲ شبکه استانی با تولید تیزر و مستندهایی پتانسیل‌های استان را روایت و منتشر می‌کنند.
این جشنواره در ۶ بخش اصلی پویانمایی شامل مجموعه و سریال پویانمایی، فیلم کوتاه، بلند و نیمه بلند، مونشن گرافی و جلوه‌های بصری و عروسکی، در ۶ بخش موضوعی شامل شعار سال، مقاومت و دفاع مقدس، سبک زندگی، اقتصاد مقاومتی، تهاجم سیاسی و فرهنگی و دستاوردهای اجتماعی و مقابله با آسیب‌های اجتماعی برگزار می‌شود.
گزارش از زهره کریم زاده
۷۴۶۰/۸۰۶۶