طاق بستان مقصد اصلی گردشگران غرب كشور است

به گزارش خبرنگار ایرنا؛ طاق بستان در 15 دی سال 1310 به شمارهٔ ثبت 172 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده و مقدمات تشكیل پرونده برای ثبت جهانی نیز از چند سال قبل آغاز شده است.
براساس اعلام مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان كرمانشاه از 27 اسفند 96 تاكنون بیش از 200 هزار گردشگر از اماكن تاریخی و تفرجگاه های طبیعی استان كرمانشاه بازدید داشته اند كه تاق بستان با یك فاصله 2 برابری پر بازدید ترین بنای تاریخی استان است.
محوطه تاریخی طاق بستان در دامنه كوهی به همین نام و در كنار چشمه ای در شمال شرقی شهر كرمانشاه واقع شده است، در این محوطه آثاری از دوره ساسانی وجود دارد كه شامل سنگ نگاره اردشیر دوم و 2 ایوان سنگی به نام های ایوان كوچك و بزرگ است.
ایوان كوچك در سمت چپ سنگ نگاره اردشیر دوم و ایوان بزرگ در سمت راست ایوان كوچك قرار دارد. سیاحان، مورخان و جغرافی نویسان دوره اسلامی ضمن توصیف سنگ نگاره های طاق بستان، از این محوطه با نام های متفاوتی یاد كرده اند، به طوریكه ابن فقیه و ابن رسته این مكان را 'شبدیز' و یاقوت آن را 'قصرشیرین' نامیده است.
همچنین حمدالله مستوفی آنجا را 'طاق وسطام ' عده ای دیگر آن را 'طاق بهستون'، 'طاق بیستون' و 'تخت بستان' نامیده اند.
اهالی محل نیز محوطه را با نام 'طاق وسان' و 'طاق بسان' می شناسند زیرا 'سان' در لفظ محلی به معنی سنگ است و به این ترتیب 'طاق و سان' یعنی طاقی كه در سنگ كنده شده است.
امروزه نیز در اكثر محافل ایران شناسی از این مكان با نام 'طاق بستان' یاد می شود.

**سنگ نگاره اردشیر دوم
در سمت راست ایوان كوچك، سنگ نگاره ای وجود دارد كه صحنه تاج ستانی اردشیر دوم ( 383 – 379 م ) نهمین شاه ساسانی را نشان می دهد. در این صحنه، شاه ساسانی به حالت ایستاده با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ در مركز صحنه نقش شده كه دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و با دست راست حلقه روبان داری را از اهورا مزدا می گیرد.
شاه ساسانی چشمانی درشت و ابروانی برجسته دارد. ریش او مجعد و موهای سرش به صورت انبوه بر روی شانه ها آویخته شده است، وی گوشواره‌‌ای بر گوش و گردنبندی در گردن و دستبندی در مچ دارد. گوشواره او به شكل حلقه مدوری است كه گوی كوچكی به آن آویزان است. گردنبند او نیز شامل یك ردیف مهره های مرواریدی درشت است.
شاه تاجی برسر دارد كه در قسمت پائین آن به صورت نوار ساده ای است و قسمت بالای تاج به شكل كوریمبوسی (واژه‌ای یونانی، به ‌معنی بافۀ حلقه ‌شدۀ مو است) كه بخشی از موهای سر به صورت انبوه در آن قرار گرفته و به وسیله 2 رشته روبان بسته شده است، همچنین به تاج شاه در قسمت پشت، روبانی آویخته شده است.
لباس او شامل پیراهن چین داری است كه تا روی زانو ادامه داشته و قسمت پائین آن مدور می باشد. شلوار نیز بلند و چین دار است كه به وسیله نوار روبان داری به كف پا بسته شده است. كمربند او باریك و به وسیله ردیفی از مهره های مرواریدی تزئین شده، همچنین در قسمت جلو پاپیونی به كمربند آویخته شده است. در قسمت پائین كمربند، حمایلی جواهرنشان بسته كه شمشیری به آن آویخته است.
در سمت راست شاه، پیكره اهورا مزدا به حالت ایستاده با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ نقش شده كه دست چپ را به كمر زده و با دست راست حلقه روبان داری را به شاه اهدا می كند.
او دارای صورتی كشیده و ریش بلندی است، موهای سرش مجعد و به صورت انبوه بر روی شانه ها آویخته شده است. او نیز گوشواره ای بر گوش و گردنبندی در گردن دارد.
تاج اهورا مزدا از نوع تاج های كنگره دار است، به طوریكه پایه تاج به وسیله ردیفی از مهره های مروارید تزئین شده و در بالای تاج نیز بخشی از موهای سر به صورت انبوه و بدون پوشش رها شده است.
لباس او شامل پیراهن چین داری است كه تا روی زانو ادامه داشته و شلوارش چین دار و شبیه به شلوار شاه می باشد، همچنین كمربند او شبیه به كمربند اردشیر دوم است.
در سمت چپ اردشیر دوم پیكر ایزد مهر با صورت و بدنی سه ربعی نقش شده كه بر روی گل نیلوفر بزرگی ایستاده است. متأسفانه جزئیات صورت او آسیب دیده ولی براساس آنچه كه باقی مانده، ریش او كوتاه و مجعد است، همچنین جزئیات تاج او از بین رفته و تنها روبان های آویخته شده در پشت تاج دیده می شود.
بر 2 سر این ایزد هاله ای از نور دیده می شود، در دست های او دسته ای از شاخ های نباتی مخصوص اعمال مذهبی كه برسم نامیده می شود، قرار دارد. لباس ایزد مهر شبیه لباس اهورا مزدا است.
در زیر پای اهورامزدا و اردشیر دوم، پیكره دشمن شكست خورده ای نقش شده كه متأسفانه بخش زیادی از آن از بین رفته است. جزئیات صورت او آسیب دیده ولی با توجه به آنچه كه باقی مانده ریش او ساده و با خطوط مواج عمودی نشان داده شده است، همچنین موهای سر او ساده است. تاج او به شكل سربندی است كه به وسیله سه ردیف مهره های مرواریدی و پلاك مدوری در مركز تزئین شده است. این شخص گردن بندی بر گردن دارد كه شامل یك ردیف مهره های مدور است، لباس او شامل پیراهن بلندی است كه تا قوزك پا ادامه دارد. این شخص چكمه های ساقه كوتاهی پوشیده و شمشیری بر كمرش بسته است.
در باره هویت واقعی این شخصیت، اختلاف نظرهایی وجود دارد برخی از محققان این پیكره را متعلق به یكی از شاهان شكست خورده كوشان می دانند ولی امروزه بسیاری از محققان آن را به جولیانوس امپراطور روم نسبت می دهند كه در سال 362 م به دست اردشیر دوم كشته شده است.این تفسیر تازه به سرعت راه خویش را در محافل ایران شناسی باز كرده است.

**ایوان كوچك
این ایوان به صورت فضای مستطیل شكلی به عرض 96/5 متر، عمق 80/3 متر و ارتفاع 30/5 متر است. در 2 طرف ورودی این ایوان، 2 جرز چهار گوش به پهنای 9 سانتی متر و بلندی 37/2 متر وجود دارد. بر بالای این جرزها اتاقی با قوس نیم دایره ای قرار گرفته كه 10 سانتی متر از سطح داخلی جرزها عقبتر رفته است.
دیوار انتهای این ایوان به 2 بخش تقسیم شده است. در بخش فوقانی، طاقچه ای به عمق 30 سانتی متر و بلندی 93 /2 متر ایجاد شده است. در داخل این طاقچه، پیكره های شاهپور سوم و پدرش شاهپور دوم و همراه با كتیبه هایی به خط پهلوی و به زبان فارسی میانه حجاری كرده اند.
در این صحنه هر 2 شخصیت به حالت ایستاده با صورتی نیم رخ و بدنی تمام رخ نقش شده اند. هر 2، ‌دست راست را بر قبضه شمشیر و دست چپ را بر قسمت فوقانی غلاف قرار داده اند.
پیكره شاپور دوم، دارای چشمانی درشت، ابروانی كمانی و ریش بلندی است كه انتهای آن در حلقه ای فرو رفته است. موهای سر او مجعد و به صورت انبوه بر روی شانه ها آویخته شده است. تاج او از نوع تاج های كنگره دار است كه پایه آن به وسیله مهره های مرواریدی تزئین شده و در بالای تاج نیز گوی بزرگی قرار گرفته است. به پشت تاج نیز روبان بلندی آویزان است. شاپور دوم گوشواره ای بر گوش و گردن بندی در گردن دارد كه شامل یك ردیف دانه های مروارید درشت است.
لباس او شامل پیراهن چین داری است كه تا روی زانو ادامه داشته و در قسمت پائین مدور می‌باشد. به كمر او نیز كمربندی بسته شده كه در قسمت جلو پاپیونی به آن آویخته است، همچنین شلوار او بلند و چین دار می باشد.
پیكره شاپور سوم نیز شبیه پیكره پدرش است تنها تفاوت این پیكره ها در شكل تاج آن ها می باشد كه متأسفانه جزئیات تاج شاپور سوم آسیب دیده است.
مطابق با نوشته های كنار این پیكره ها، می توان هویت واقعی آنها را شناسایی كرد.

**ایوان بزرگ
مهمترین اثر در طاق بستان، ایوان بزرگ است كه از نظر معماری اطلاعات بیشتری را در اختیار ما قرار می دهد. این ایوان به شكل فضای مستطیلی به عرض 85 /7 متر و عمق 65/7 متر است كه ارتفاع آن 90/11 متر می باشد. در 2 طرف ورودی این ایوان 2 جرز چهار گوش به ارتفاع 27/4 متر ایجاد شده است.
پهنای جرز سمت راست 41/1 متر و جرز سمت چپ 46/1 متر است. بر روی این جرزها، طاقی با قوس نعل اسبی قرار دارد كه 24 سانتی متر از سطح داخلی جرزها عقب تر رفته و رفی را ایجاد كرده است.
ارتفاع این طاق از كف ایوان تا لبه قوس در قسمت جلو 80/8 متر و در قسمت عقب ایوان 25/9 متر است. قوس طاق نیز در قسمت جلو ایوان بازتر از قوس انتهای ایوان است، به طوریكه در قسمت جلو به شكل نیم دایره ای بوده ولی در قسمت عقب به شكل نیم بیضی است. بر روی لبه بام ایوان، هفت جان پناه چهار پله ای با زاویه قائم وجود دارد كه ارتفاع هر كدام از آنها 129 سانتی متر است.
در انتهای ایوان، سكویی به طول 40/7 متر و عرض 80 تا 90 سانتی متر و بلندی 17 سانتی متر وجود دارد. بر روی این سكو و در 2 طرف انتهایی این ایوان، دو نیم ستون حجاری شده است. این نیم ستون ها فاقد پایه ستون بوده و مركب از ساقه ستون و سر ستون می باشند كه در مجموع ارتفاع هركدام از آنها چهار متر و قطر آنها 32 سانتی متر است.
ساقه هر كدام از این نیم ستون ها به شكل استوانه ای بوده و به وسیله شیارهای قاشقی تزئین شده است. سرستون این نیم ستون ها به شكل هرم مربع القائده معكوسی است كه تقلیدی از سرستون های بیزانسی است.

**تزئینات ایوان بزرگ
دیوارهای داخلی ایوان بزرگ به 2 بخش تقسیم و هر بخش به گونه ای استادانه تزیئن شده است كه هنوز تمام تزئینات آن پابرجا مانده است. در زیر به توصیف تزیئنات بخش های مختلف این ایوان می پردازیم:
-نما:
بر روی جرزهای 2 طرف مدخل ورودی ایوان، درخت تخیلی نقش شده است؛ همچنین روی قوس این ایوان به وسیله 2 ردیف نقوش گیاهی تزئین شده است؛ ردیف پایین شامل گل های سه برگی است كه انتهای این گل ها به هم وصل شده اند.
در مركز قوس ایوان هلالی نقش شده كه به آن 2 رشته روبان افراشته شده است. در لچكی های ایوان نیز نقش 2 الهه بال دار (نیكه) دیده می شود كه هر كدام از این الهه ها در یك دسته حلقه روبان دار و در دست دیگر، جامی پر از مروارید دارند.
- انتهای ایوان:
دیوار انتهای ایوان به 2 بخش تقسیم شده است. بخش بالایی صحنه تاج ستانی شاه ساسانی را نشان می دهد و در بخش پائین نیز سواركاری نقش شده است.
در صحنه تاج ستانی پادشاه ساسانی با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ بر روی سكویی ایستاده است. ولی دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و دست راست را به طرف اهورا مزدا دراز كرده است. جزئیات صورت شاه آسیب دیده است ولی با توجه به آنچه كه باقی مانده صورت او فربه، گونه ها گوشتالو، چشم ها درشت و ابروها برجسته است.
ریش او به وسیله خطوط مواج عمودی نشان داده شده است. موهای سر او مجعد و به صورت انبوه بر روی شانه ها آویخته، این شخص گوشواره ای بر گوش و گردنبندی در گردن دارد؛ گوشواره او به شكل حلقه مدوری است كه گوی كوچكی به آن آویزان است. گردنبند او شامل دو ردیف مهره های مرواریدی می باشد كه به مركز آن سه دانه مروارید درشت آویخته است.
شاه،‌ تاج كنگره داری بر سر دارد كه پایه آن به وسیله دو رشته مروارید و پلاك های مربع شكل تزئین شده است؛ در جلو تاج، هلالی قرار دارد، بر فراز تاج، دو بال عقاب وجود دارد كه نوك آنها به طرف داخل خم شده است، در حد فاصل این 2 بال، میله عمودی وجود دارد كه بر روی آن هلالی دیده می شود؛ در داخل هلال، نیز گوی بزرگی قرار دارد.
این شخص پیراهن مروارید دوزی شده ای پوشیده است. در قسمت بالاتنه، بر روی پیراهن، تسمه هایی بسته شده كه شامل سه ردیف مهره های مرواریدی و پلاك های مستطیلی می باشد.
كمربند او پهن و با چهار ردیف دانه های مرواریدی تزئین شده است. در قسمت پائین كمربند، حمایلی جواهر نشان بسته كه شمشیری در جلو به آن آویخته است.
در سمت راست شاه، پیكره اهورا مزدا با صورت و بدنی تمام رخ نقش شده كه بر روی سكویی ایستاده است. او دست چپ را بر روی سینه گذاشته و با دست راست حلقه روبان داری را به شاه اهدا می كند. اهورا مزدا دارای صورتی كشیده، ریشی بلند و مخروطی است. موهای سر او مجعد و به صورت انبوه بر روی شانه هایش آویخته است.
اهورا مزدا گوشواره ای بر گوش و گردنبدی بر گردن دارد كه شبیه به گوشواره و گردنبند شاه است.
تاج او كنگره دار است كه پایه آن به وسیله 2 رشته مروارید و پلاك های مربع تزئین شده است. موهای بالای سر او انبوه و بدون پوشش رها شده است. او نیز پیراهن مروارید دوزی شده ای بر تن دارد كه به روی آن شنل جلو بازی پوشیده است.
در سمت چپ شاه، پیكره آناهیتا، با صورت و بدنی تمام رخ نقش شده كه بر روی سكویی ایستاده است. در دست چپ او سبوی آب و در دست راستش حلقه روبان داری دیده می شود كه به طرف شاه دراز كرده است او دارای صورتی گرد و چانه ای كوتاه است. بخشی از موهای سر او به صورت گیسوی بافته در 2 طرف صورت آویخته است. همچنین بخش دیگری از آن به صورت انبوه بر روی شانه ها آویخته است.
آناهیتا گوشواره ای بر گوش و گردنبندی در گردن دارد. گوشواره او به شكل حلقه مدوری است كه گوی كوچكی به آن آویزان است.
همچنین گردنبند او شامل 2 ردیف مهره های مرواریدی می باشد. تاج او نیز شامل 2 بخش است. این تاج در قسمت پایه به وسیله 2 رشته مهره های مرواریدی و پلاك های مربع تزئین شده است.
در بخش فوقانی تاج نیز به وسیله ردیفی از پالمت های 6 لبه ای رها شده به وسیله یك پاپیون و روبانی افراشته بسته شده است. این شخص پیراهن چین‌دار مروارید دوزی شده ای بر تن دارد كه بر روی آن شنل جلو باز بلندی پوشیده است. حاشیه این شنل به وسیله 2 ردیف مهره های مروارید و قسمت های دیگر آن به وسیله گل‌های رز تزئین شده است.
- نقش سواركار: در بخش پائین دیوار انتهای ایوان، نقش مرد سواره ای حجاری شده كه حریفی پیش روی ندارد. این سوار با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ سوار بر اسب قوی هیكلی است. این شخص كلاه خودی بر سر دارد كه تمام صورت و گردن او را می پوشاند به طوری كه فقط چشمان او مشخص است، همچنین بر روی كلاه خود تاجی قرار دارد.
بر روی پایه این تاج، نواری وجود دارد كه به وسیله 2 ردیف مهره های مرواریدی تزئین شده است. این نوار در پشت سر به وسیله پاپیونی بسته شده است. همچنین 2 رشته روبان افراشته به آن متصل است. حاشیه فوقانی تاج نیز به وسیله شیارهای عمودی تزئین شده است. در بالای تاج موهای سر او به صورت انبوه و بدون پوشش رها شده كه به وسیله یك پاپیون و دو روبان بسته شده است.
این شخص پیراهن بلندی بر تن دارد كه به وسیله نقش مرغ و ارغن تزئین شده است. بر روی پیراهن زره ای زنجیر باف پوشیده كه تا روی زانو ادامه دارد. به دور كمر او كمر بندی بسته شده كه به وسیله طرح های دایره ای تزئین شده است. در قسمت پائین كمربند، حمایلی بسته كه به وسیله طرح های هندسی به شكل لوزی و دایره تزئین شده به این حمایل تیردانی آویخته است.
این شخص نیزه بلندی در دست دارد و سپر مدوری برای دفاع در پیش رو گرفته است. صورت و سینه اسب به وسیله زره ای تیغه ای پوشیده شده است. بر روی این زره نیز منگوله هایی آویخته است. همچنین بر روی كپل اسب منگوله ای آویخته است كه بر روی آن نقش انسان سه سر دیده می شود.
بسیاری از مورخان و جغرافی نویسان دوره اسلامی چون ابن فقیه، ابن رسته، ابودلف، مسعودی و یاقوت حموی نقش این اسب سوار را خسرو پرویز معرفی كرده اند كه سوار بر اسب معروفش شبدیز است.
-دیوارهای جانبی ایوان:
دیوارهای جانبی ایوان بزرگ به وسیله نقوشی تزئین شده كه صحنه شكار شاهی را نشان می دهد به طوریكه در دیوار سمت راست، صحنه شكار گوزن و در دیوار سمت چپ صحنه شكار گراز نقش شده است.
صحنه شكار گوزن: این صحنه در قابی به طول 80/5 متر و عرض 90/3 متر حجاری شده است. در این صحنه فیل بانانی در سه ردیف، گوزن ها را از طریق دروازه ای كه در سمت راست حصار تعبیه شده به داخل شكارگاه رم می دهند. این گوزن ها به دنبال چند گوزن دست آموز كه روبانی در گردن دارند، در حال فرار می باشند.
در درون شكارگاه شاه سوار بر اسب در سه قسمت نمایش داده شده است. در قسمت بالا، شاه سوار بر اسب، آماده برای شكار می باشد. او شمشیری مرصع به كمر آویخته و كمانی بر گردن دارد. در پشت سر او زنی دیده می شود كه چتری در بالای سر شاه گرفته است. در پشت سر شاه، سه ردیف زن نقش شده است 2 ردیف اول به حالت احترام ایستاده اند و ردیف سوم نیز در حال نواختن آلات موسیقی می باشند. در مقابل شاه عده ای از رامشگران بر روی سكویی نشسته اند.
برخی از این رامشگران در حال كف زدن و برخی نیز چنگ می نوازند. در مقابل این رامشگران چهار نفر به حالت ایستاده در حال نواختن آلات موسیقی می باشند. صحنه بعدی، شاه را در حال شكار نشان می دهد، در این صحنه شاه سوار بر اسبی است كه چهار نعل به دنبال گوزن ها می تازد. در پشت سر شاه نیز 6 اسب سوار در حال تاخت می باشند. در پائین این صحنه شاه كمان را بر گردن انداخته كه این نشان می‌دهد، شكار پایان یافته است. در سمت چپ حصار، چند نفر شتر سوار، گوزن های كشته را حمل می كنند.
-صحنه شكار گراز: این صحنه در قابی به طول 70/5 متر و عرض 13/4 متر حجاری شده است. در سمت چپ این قاب، 12 فیل در پنج ردیف عمودی نقش شده كه بر روی هر كدام از این فیل‌ها، 2 نفر سوار شده است. این فیل با نان در حال رم دادن گرازها از مخفی گاه باطلاقی خود به درون نیزارها می باشند.
در قسمت بالای صحنه شكار، قایق پارویی دیده می شود كه در داخل آن پنج نفر در حال كف زدن می باشند؛ همچنین 2 پارو زن در داخل این قایق وجود دارد.
در مركز صحنه، شاه در داخل قایقی ایستاده كه در اطراف او نوازندگان زن قرار دارند. شاه با تیر و كمان در حال تیراندازی به طرف 2 گرازی است كه به سوی او جهیده اند. در داخل این قایق، چهار نفر قرار دارد. نفر اول و پنجم، پاروزن هستند و نفر دوم خدمه شاه است كه تیری در دست دارد. نفر چهارم نیز چنگ نوازی است كه در حال نواختن چنگ می باشد. در اطراف این قایق، پرندگان و ماهیان در میان گیاهان آبزی در حركتند. در عقب قایق شاه ، قایق دیگری دیده می شود كه چهار نوازنده زن، در حال نواختن چنگ می باشند.
در سمت راست قاب، صحنه پایان شكار نشان داده شده است، در این صحنه شاه در داخل قایقی ایستاده و كمانی كه زه آن باز می‌باشد به نشانه خاتمه شكار در دست چپ گرفته است، همچنین برخلاف صحنه قبل، در كمر شاه شمشیری دیده نمی شود. بر دور سر او نیز هاله ای قرار دارد. در عقب این قایق، قایق دیگری وجود دارد كه در داخل آن، زنان نوازنده در حال نواختن چنگ می‌باشند.
در قسمت پائین صحنه پنج فیل سوار، در حال جمع آوری گرازهای شكار شده، نقش شده است. این عمل جمع آوری گرازها، به وسیله خرطوم فیل صورت می گیرد و خدمه فیل ها با گرزهایی كه در دست دارند ضربه آخر را بر گرازها وارد می كنند. در داخل قاب، در قسمت بالا، گرازهای شكار شده بر روی فیل ها نشان داده شده و در قسمت پائین، گرازها از روی فیل ها بر زمین گذاشته شده و خدمه ها در حال قطعه قطعه كردن آنها می باشند.
- تاریخ گذاری: در مورد زمان ساخت این ایوان در میان محققان سه دیدگاه وجود دارد. دیدگاه اول توسط اردمن (erdmann) مطرح شده است به نظر او، این ایوان در زمان پیروز یكم ( 459 ـ 448 م) ساخته شده است.
دیدگاه دوم توسط هرتسفلد ( herzfeld ) ارائه شده است؛ او اظهار می كند كه این ایوان در زمان خسرو دوم (628 ـ 590 م) ساخته شده است.
دیدگاه سوم، توسط فن گال ( von.gall ) مطرح شده، او معتقد است این ایوان همراه با نقوش دیوار انتهای آن، در زمان پیروز یكم ساخته شده است ولی صحنه های شكار شاهی در دیوارهای جانبی ایوان متعلق به زمان خسرو دوم می باشد. امروزه در محافل ایران شناسی دیدگاه دوم یعنی نظر هرتسفلد طرفداران بیشتری دارد.
- سنگ نگاره دوره قاجار: در بخش فوقانی دیوار سمت چپ ایوان بزرگ، سنگ نگاره ای از دوره قاجاریه همراه با كتیبه ای به خط نستعلیق حجاری شده است. در این سنگ نگاره محمدعلی میرزا دولت شاه بر روی تختی نشسته است. وی صورتی فربه و ریش بلند دارد. سبیل او تاب داده شده و تا آن سوی گونه ها ادامه دارد تاج او از نوع تاج ها كنگره دار و شبیه تاج پدرش فتحعلیشاه است. لباس او شامل پیراهن چین دار قرمز رنگی است كه تا قوزك پا ادامه دارد. وی كمربندی به كمر بسته و در قسمت پائین آن حمایلی قرار دارد. به حمایل او شمشیر و خنجری آویخته شده است.
در كنار او شعری از بسمل شاعر كرمانشاهی در مدح او نگاشته شده است. مطابق با این نوشته محمد علی میرزا كوه طاق بستان را با كوه طور و جمال دولتشاه را با جمال حضرت موسی تشبیه كرده، وی همچنین خسرو پرویز را دربان خود معرفی كرده است.
در سمت راست او امامقلی میرزا معروف به عمادالدوله به حالت ایستاده، با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ نقش شده است. وی دارای ریش كوتاه سیاه رنگی است و تاج جواهر نشانی بر سر دارد. لباس او شامل پیراهن گشاد بلندی است كه متأسفانه رنگ آن از بین رفته، وی نیز خنجری در كمر بسته و شمشیری در غلاف به سمت چپ آویخته است.
در سمت چپ محمدعلی میرزا، پسر دیگرش محمدحسین میرزا نقش شده است. متأسفانه جزئیات صورت وی از بین رفته است. تاج او از نوع تاج های كنگره دار است، لباس او شامل پیراهن سبز رنگ بلندی است. وی نیز شمشیری در غلاف به حمایلش بسته است.
در جلو محمدعلی میرزا، آقاغنی به حالت ایستاده با صورت و بدنی تمام رخ نقش شده است تاج او مخروطی است وی لباس بلند قرمز رنگی پوشیده است و به حمایلش خنجری آویزان است.
در سمت چپ سنگ نگاره، كتیبه ای به خط نستعلیق نوشته شده است، این كتیبه به صورت وقف نامه ای است كه مضمون آن حاكی از نحوه درآمد سه دانگ از مزارع كبود خانی است كه بایستی جهت عزاداری برای امام حسین (ع) در ماه عاشورا و و سایر عزا هزینه می‌شد.
طبق كتیبه این سنگ نگاره در سال 1237 ه.ق به دستور آقاغنی خواجه باشی محمدعلی میرزا و توسط میرزا جعفر سنگ تراش حجاری شده است.
استان كرمانشاه با 2 میلیون نفر جمعیت دارای 32 شهر و 2 هزار و 600 روستا است.
در استان كرمانشاه تاكنون بیش از چهار هزار اثر تاریخی شناسایی شده كه 2 هزار و 200 اثر آن ثبت ملی شده است.
كتیبه و سنگ نوشته داریوش هخامنشی در بیستون تنها اثر جهانی ثبت شده استان كرمانشاه است.
منبع:سایت میراث فرهنگی استان كرمانشاه
3033/8066