سایه خشکسالی سالهاست که بر سر خراسان رضوی و مشهد سایه افکنده و وضعیت منابع آب زیرزمینی را با تنش و چالش جدی مواجه ساخته است.
برای مقابله با مشکل کم آبی در سالهای گذشته برنامه های مختلفی نظیر سند تدبیر آب تدوین شد اما همچنان چالش برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی ادامه دارد.
با توجه به نقش تاثیرگذار فرهنگ سازی در کاهش مصرف و مدیریت مصرف آب، اواخر پارسال طرح "مشهد شهر حساس به آب" توسط مرکز امور اجتماعی وزارت نیرو ابلاغ شد.
امسال نیز سند "همیاران آب" توسط استانداری خراسان رضوی، دانشگاه فردوسی مشهد و دستگاه های مرتبط تدوین و رونمایی شد که در این سند وظایف دستگاه های دخیل در مدیریت آب استان مشخص شده و به صورت هر حوضه آبریز و شهرستانی برای تمام دشت ها برنامه های جامع و کامل در راستای کاهش اضافه برداشت ها و به صفر رساندن کسری مخازن تا سال ۱۴۰۵ تدوین شد اما این سند، فاقد پیوست فرهنگی بود، لذا استانداری خراسان رضوی مقرر کرد که طرح "شهر حساس به آب" به عنوان پیوست فرهنگی طرح همیاران آب، اجرایی و عملیاتی شود و امروز جلسه ای با حضور دستگاه های مرتبط برای هماهنگی این موضوع در شرکت آب و فاضلاب مشهد برگزار شد.
ضرورت فرهنگسازی در کنار پروژه های عمرانی
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد در این جلسه گفت: با توجه به شرایط آبی ویژه در مشهد طیسال گذشته پروژه های اضطراری برای تأمین آب این کلانشهر برای ایجاد شرایط حداقلی در پایداری آب نظیر حفر و تجهیز چاه‌های جدید تعریف شده که با جدیت دنبال می شود اما در کنار پروژه های عمرانی اقدامات فرهنگی و فرهنگ سازی در زمینه مصرف بهینه آب نیز ضروری است.
حسین اسماعیلیان افزود: در زمینه مدیریت مصرف و نصب لوازم کاهنده مصرف از برنامه پیش بینی شده عقب تر هستیم لذا باید ورود جدی تری به بخش فرهنگی داشته باشیم.
وی ادامه داد: با بارندگی های امسال، شهر مشهد از نظر تامین آب شرب از وضعیت خیلی قرمز خارج شده اما در میان مدت و بلندمدت با مشکل تامین آب مواجهیم و بارندگی های یک ساله تاثیر چندانی بر بهبود سفره های آب زیرزمینی ندارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد گفت: طرح همیاران آب باید پیوست فرهنگی داشته باشد و همه مدیران در مقوله فرهنگسازی مدیریت مصرف اهتمام جدی داشته باشند و کار تنها به بازوهای فرهنگی واگذار نشود.
اسماعیلیان افزود: بخش اعظم کار در طرح همیاران آب، فرهنگی است و مدیران اجرایی در کنار مدیران فرهنگی باید این کار را پیش ببرند.
فرهنگسازی، زیربنای تغییر
عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و از دست اندرکاران تهیه طرح همیاران آب خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: طرح همیاران آب در خراسان رضوی با توجه به ویژگی‌های اقلیمی استان و مشهد در قالب یک الگوی جامع دیده شده و تعادل مصرف و منابع از مهمترین رویکردهای این طرح است.
دکتر کامران داوری با بیان اینکه تهیه طرح همیاران آب در استان خراسان رضوی از سال ۱۳۹۳ شروع شد افزود: در طرح همیاران همه نهادهای مرتبط در حوزه آب حضور دارند و در ساختار پیشنهادی طرح همیاران در کنار کمیته ها و کمیسیون های موجود باید کمیسیون فرهنگ سازی نیز فعال شود.
وی با بیان اینکه فرهنگ سازی، زیربنای تغییر است ادامه داد: اگر فرهنگسازی در شهرها و مشهد به صورت خاص انجام شود اثرگذاری شدیدی روی مردم برای تحقق مدیریت مصرف خواهد داشت.
داوری با بیان اینکه تعادل بخشی کیفی و کمی منابع آب و کاهش برداشتها تنها راه نجات مخازن و سفره‌های آب زیرزمینی است افزود : کاهش مصرف و رسیدن به پایداری در حوزه منابع آبی از اهداف این طرح است.
عزم همگانی
مدیر عامل سازمان مردم نهاد جمعیت ناجیان آب نیز در این نشست گفت: سال۱۳۹۲ وضعیت منابع آبی مشهد نگران کننده شد و این نگرانی منجر به تدوین و تصویب سند تدبیر آب در سال ۱۳۹۳ شد اما پس از آن به دلیل بارشها غفلتی در این حوزه اتفاق افتاد تا اینکه مجدد در سال ۱۳۹۷ نگرانی در حوزه تامین آب مشهد ایجاد شد و سند همیاران آب طراحی و مصوب شد ولی باید اراده همه دستگاه ها برای اجرایی شدن آن وجود داشته باشد.
مهدی جمشیدی افزود: در افق طرح همیاران آب باید در سال ۱۴۲۰ مشهد شهری دارای منابع پایدار آب باشد و تحقق این مهم با کار فرهنگی، فرهنگسازی، دانایی و آگاهی مردم اتفاق می افتد.
وی ادامه داد: عمده مدیران بخش آب کشور فنی هستند و از همین رو مسائل فرهنگی در سطح کشور کم اهمیت تر پنداشته می شود.
مدیر عامل سازمان مردم نهاد جمعیت ناجیان آب گفت: مشهد بیش از سایر شهرها باید برای تدبیر آب هزینه کند و دل بسوزاند تا در سال ۱۴۲۰ شهری پایدار و متعادل در مصارف و منابع داشته باشیم.
جمشیدی افزود: باید طرحی برگرفته از سند تدبیر آب تا افق ۱۴۲۰ طراحی شود تا بتوان در دراز مدت با اقدامات فرهنگی شعار رسیدن به منابع پایدار آب در مشهد را محقق کرد چون طبق طرح همیاران آب باید تا ۲۰ سال آینده دو میلیارد متر مکعب از مصرف آب در مشهد کاهش یابد که معادل نصف مصرف کنونی است.
در این جلسه شرکت آب و فاضلاب مشهد به عنوان دبیرخانه کمیسیون فرهنگی طرح همیاران آب انتخاب و مقرر شد محوریت اجرای این طرح با دانشگاه فردوسی مشهد باشد.
استان های خراسان رضوی با یک میلیارد و ۸۵ میلیون مترمکعب، کرمان با ۸۱۳ میلیون متر مکعب، فارس با ۵۵۱ میلیون متر مکعب، اصفهان با ۳۲۰ میلیون متر مکعب و یزد با ۲۹۶ میلیون متر مکعب کسری آب در صدر استان های دارای بیشترین میزان کسری مخزن آبخوان های زیرزمینی قرار دارند.
هم اکنون از ۳۷ دشت خراسان رضوی ۳۴ دشت در شرایط ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار دارد.
۷۵۰۵/۱۹۲۲