پروبیوتیک‌ها باکتری‌های خوب دستگاه گوارش به ویژه معده و روده هستند، این باکتری‌ها در حین فرآیند هضم زنده می‌مانند، برای سلامتی بسیار مفید هستند و با تقویت سیستم ایمنی بدن، جذب مواد مغذی و حفاظت در برابر اختلالات گوارشی، از امراضی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر جلوگیری می‌کنند. سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) شایع‌ترین اختلال گوارشی در سراسر جهان است که با علائمی مانند اسهال، یبوست، شکم درد، استرس، خستگی مزمن و نفخ همراه است.
بر اساس مطالعات، مزایای پروبیوتیک‌ها فراتر از سلامت معده و روده است و به ویژه در سلامت زنان می‌تواند نقش مهمی ایفا کند.
علاه بر سلامت روده و معده و سیستم گوارش، سلامت تیروئید، جلوگیری از عفونت‌های زنانه و مسائل موبوط به باروری تنها بخش از مزایای پروبیوتیک‌ها هستند. پروبیوتیک‌ها بدن را در مقابل پاتوژن‌ها محافظت می‌کنند و با سلامت میکروبیوم معده و تریلیون‌ها میکروارگانیسمی که در آن وجود دارد، بر سلامت عمومی بدن موثر هستند.
مزایای پروبیوتیک‌ها برای زنان
باکتری‌های پروبوتیک بر تمام جنبه‌های سلامت زنان از جمله سرطان، مشکلات پوستی، آندومتریوز، باروری و بارداری، کاهش وزن، تعادل PH، تعادل هورمونی، سلامت استخوان‌ها و سلامت و بهداشت دستگاه تناسلی موثر هستند.
- کاهش وزن
بر اساس مطالعات منتشر شده در نشریه Nutrition، برخی از پروبیوتیک‌ها در کاهش وزن نقش دارند و میکروبیوم افراد چاق با لاغر متفاوت است. در این مطالعه آمده است پروبیوتیک‌های حاوی L. rhamnosus به کاهش وزن زنان کمک می‌کنند و کاهش وزن زنانی که پروبیوتیک مصرف می‌کنند، دو برابر افرادی است که از این باکتری‌های مفید در رژیم غذایی استفاده نمی‌کنند.
بر اساس این مطالعه، باکتری‌های پروبیوتیک در کاهش احتمال دیابت نوع ۲ و عدم تحمل گلوکز نقش دارند.
بر اساس یک مطالعه منتشر شده در نشریه Food Sciences، مصرف پروبیوتیک به مدت هشت هفته و بیشتر به کاهش شاخص توده بدنی کمک می‌کند. شاخص توده بدنی (BMI) مهم‌ترین فاکتور در تعیین وزن نرمال، اضافه وزن و چاقی است. شاخص توده بدنی با تقسیم وزن (به کیلوگرم) بر توان دوم قد (به متر) به دست می‌آید. شاخص توده بدنی کمتر از ۱۸.۵، نشان‌دهنده کم‌وزنی غیر طبیعی است. اگر عدد به‌دست آمده بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹ باشد، یعنی وزن فرد طبیعی است. عدد بزرگتر و مساوی ۲۵، نشان‌دهنده اضافه وزن است. عدد ۳۰ به بالا نشان‌دهنده چاقی است، که به ترتیب به چاقی درجه یک (بین ۳۰ تا ۳۴.۹)، چاقی درجه دو (بین ۳۵ تا ۳۹.۹) و چاقی درجه سه (۴۰ به بالا) تقسیم‌بندی می‌شود.
پروبیوتیک و مسائل مربوط به باروری و بارداری
پروبیوتیک به شیوه‌های مختلف بر باروری و بارداری موثر است:
- چاقی ناشی از بارداری
یک‌سال پس از زایمان زنان معمولا دچار چاقی و به ویژه چاقی میان‌تنه می‌شوند. بر اساس مطالعات چاقی میان‌تنه در زنانی که پروبیوتیک مصرف می‌کنند ۲۵ درصد است؛ در حالی‌که این آمار در زنان با رژیم غذایی عادی حدود ۴۳ درصد است.
- زایمان زودرس
بر اساس مطالعات منتشر شده در نشریه BMJ Open، زایمان زودرس و بروز حالتی به نام پره‌اکلامپسی (pre-eclampsia) در زنانی که پروبیوتیک مصرف می‌کنند بسیار کمتر است. پره‌اکلامپسی بر اثر فشار خون بالا در بارداری و آسیب به ارگان‌هایی از جمله کلیه و کبد رخ می‌دهد. زایمان زودرس به زایمان قبل از هفته سی‌وهفتم اطلاق می‌شود که می‌تواند به رشد ناکافی و مشکلات جسمی نوزاد منجر شود.
- باکتری لیستریا مونوسیتوژنز
لیستریا مونوسیتوژنز گونه‌ای باکتری بیماری‌زای بی‌هوازی است که قادر به زنده‌ماندن در محیط بدون اکسیژن است. این باکتری یکی از بدترین عوامل بیماری‌زای ناشی از عفونت مواد غذایی است و می‌تواند از گوشت خام، سبزیجات، میوه‌ها و غذاهای فرآوری شده منتقل شود و برای زنان باردار بسیار مضر است. باکتری‌های پروبیوتیک از زنان به ویژه زنان باردار در مقابل این باکتری محافظت می‌کند.
- محافظت در برابر فلزات سنگین
بر اساس مطالعات مصرف پروبیوتیک‌های حاوی L. rhamnosus از زنان در مقابل فلزات سنگین از جمله آرسنیک و جیوه محافظت می‌کند.
- کاهش احتمال آلرژی و اگزما در نوزاد
بر اساس مطالعات منتشر شده در نشریه PLOS Medicine، مصرف باکتری‌های پروبیوتیک در اواخر دوران بارداری، احتمال ابتلای کودکان به اگزما و انواع آلرژی را کاهش می‌دهد.
اگزما به التهاب پوست گفته می‌شود که معمولا با قرمزی، پوسته شدن و ضخیم شدن پوست همراه است. عوامل محیطی مانند عدم وجود رطوبت در بروز و تشدید اگزما موثر است. تماس پوست با صابون‌های عطری، مواد تحریک‌کننده مانند الکل و لباس‌های پشمی و تنگ نیز باعث افزایش علائم اگزما می‌شوند. بیماران مبتلا به اگزما به عفونت‌های باکتریایی، قارچی و ویروسی حساس هستند و در برخی موارد اگزما به آلرژی یا آسم منجر می‌شود.
- دیابت بارداری
بر اساس مطالعات مصرف مکمل‌های پروبیوتیک از دیابت بارداری پیشگیری می‌کند. دیابت دوران بارداری در برخی زنان دیده می‌شود. در این حالت سطح قند خون در دوران بارداری افزایش می‌یابد؛ در حالی که بیمار قبلا سابقه دیابت یا قند خون نداشته است. دیابت دوران بارداری می‌تواند به زایمان زودرس بینجامد. از طرفی مطالعات جدید نشان می‌دهد این عارضه زنان را مستعد بیماری مزمن کلیه می‌کند.
- پروبیوتیک و آندومتریوز
آندومتریوز به زبان ساده به عارضه‌ای گفته می‌شود که در آن بافت داخلی رحم که آندومتر نام دارد، جایی خارج از رحم رشد می‌کند. شایع‌ترین محل این عارضه ناحیه لگن و تخمدان است.
بر اساس گزارش مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها، در آمریکا ۱۱ درصد زنان، یعنی حدود شش میلیون نفر، به این عارضه مبتلا هستند و سنین ۳۰ تا ۴۰ سالگی، شایع‌ترین سن ابتلا محسوب می‌شود. قاعدگی دردناک مهم‌ترین علامت این عارضه است که اغلب نادیده گرفته می‌شود. خونریزی یا لکه‌بینی بین دو عادت ماهانه و مشکلات باروری و گوارشی از دیگر علائم این عارضه هستند.
مطالعات نشان می‌دهد نامتعادل بودن باکتری‌های روده یکی از عوامل تشدید این عارضه است و دلیل آن نیز فعالیت سلول‌های بنیادی و هورمون استروژن است. باکتری‌های پروبیوتیک از بروز این عارضه پیشگیری می‌کند.
- پروبیوتیک و سرطان
باکتری‌های خوب و مفید خاصیت ضد سرطانی و ضد تومور دارند، به همین دلیل باکتری‌های پروبیوتیک نقش مهمی در پیشگیری از سرطان ایفا می‌کنند. بر اساس مطالعات منتشر شده در نشریه Applied and Environmental Microbiology، باکتری‌های مفید lactobacillus و Streptococcus thermophilus نقش مهمی در پیشگیری از سرطان سینه دارند و بر عکس زنان مبتلا به سرطان سینه سطح بالایی از باکتری‌های مضر E. coli و Staphylococcus epidermidis دارند.
باکتری‌های پروبیوتیک عوارض شیمی درمانی را نیز کاهش می‌دهد.
- پروبیوتیک و سلامت پوست
بر اساس مطالعات پروبیوتیک‌ها نقش مهمی بر سلامت پوست دارند و برای افراد مبتلا به آکنه و انواع بیماری‌های پوستی مفید است.
- پروبیوتیک و تعادل PH
PH غظت یون هیدروژن است و میزان اسیدی یا بازی مواد را نشان می‌دهد و تعادل آن در بدن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. PH هفت حالت خنثی در نظر گرفته می‌شود. PH پایین‌تر از عدد هفت حالت اسیدی و بالای هفت حالت بازی دارد. مطالعات نشان می‌دهد کاهش PH یعنی حالت اسیدی، برای بدن بسیار خطرناک است و می‌تواند شاخصی برای برخی بیماری‌ها مانند فیبروز سیستیک، سکته مغزی، آرتریت روماتوئید، سرطان و آلزایمر باشد.
تعادل PH در زنان به ویژه برای جلوگیری از عفونت دستگاه تناسلی بسیار مهم است، به طور کلی باکتری‌های پروبیوتیک از بروز عفونت‌های زنانه جلوگیری می‌کنند.
- پروبیوتیک و تعادل هورمونی
هورمون‌هایی مانند استروژن بر تمام جنبه‌های سلامتی از جمله غدد فوق کلیوی، تیروئید و تخمدان تاثیرگذار هستند. غذاهای مضر از طریق روده وارد جریان خون شده و بر عملکرد سایر ارگان‌ها تاثیر می‌گذارند و به بروز التهاب منجر می‌شوند. پروبیوتیک‌ها عملکرد عکس دارند و با تنظیم هورمون‌های مختلف از جمله استروژن، انسولین، گرلین و لپتین بر سلامت عمومی بدن تاثیرگذار هستند.
- پروبیوتیک و سلامت استخوان‌ها
پوکی استخوان به ویژه پس از یائسگی یکی از مهم‌ترین مشکلات زنان است. مطالعات گسترده‌ای نشان می‌دهد پروبیوتیک‌ها با حفظ تراکم استخوان در پیشگیری از پوکی استخوان نقش دارند.
یک مطالعه حیوانی در موش‌های ماده‌ای که فاقد تخمدان هستند نشان می‌دهد پروبیوتیک منجر به افزایش تراکم استخوان می‌شود.
- پروبیوتیک و آلرژی
مطالعات نشان می‌دهد پروبیوتیک‌های در درمان آلرژی موثر هستند.
از بین مواد غذایی شناخته شده، ماست حاوی بیشترین مقدار پروبیوتیک است. سیب، موز، توت، کشمش، انواع سبزی، پیاز، سیر، تره‌فرنگی، عدس، نخود، لوبیا، ذرت، بادام، عسل و چای سبز نیز حاوی این باکتری هستند.