پس از مرگ قائد السبسی آینده حکومت تونس چه می شود و مختصات نقشه سیاسی آن کشور با توجه به خلاء حزب رو به انحلال سکولار او یعنی "نداء تونس" و قدرت گیری فزآینده جنبش اسلام گرای "النهضه" چه می شود.
صرفنظر از نظرات افراطی و تفریطی درباره قائد السبسی انصاف نیست اگر گفته نشود که وی به اذعان بسیاری از مخالفان یا غیر همفکرانش، اهل تسامح و تعامل با مخالفان از جمله اسلام گرایان تونس و به ویژه جنبش اسلام گرای النهضه بود؛ چه در برهه تسلط گروه "اخوان المسلمین" بر قدرت بعد از انقلاب ۲۰۱۱ و برگزاری اولین تجربه دمکراتیک جهان عرب پس از چند دهه سرکوب؛ چه در مقطع تضعیف این گروه پس از ترورهای سران چپگرای تونس و چه اخیرا با قدرت یابی دوباره اسلام گرایان در انتخابات شهرداری ها و نیز آرایش برای تکیه زدن بر کرسی های پارلمان.
الغنوشی درباره السبسی گفت: وی خردمندی بود که حکمتش مانع از برخورد بین حزب نداء تونس و النهضه شد و دو خط موازی این دو جریان را به هم رساند تا تونس را روی ریل دمکراسی انداخت.
"عبدالکریم الهارونی" رئیس شورای مشورتی جنبش اسلام گرای النهضه در این باره دو دستاورد السبسی را بر شمرد و او را دولتمردی خواند که «از تجربه انتقال دمکراتیک حفاظت کرد و مانع از دخالت بیگانگان شد».
الهارونی به شبکه الجزیره گفت که «دیدار الغنوشی و السبسی تونس را نجات داد به ویژه بعد از کودتایی که در مصر رخ داد و تنشی که تونس با ترور سران چپگرا به خود دید...توافق بین این دو مرد، تونس را از سناریوهای خطرناکی نجات داد و راه گفت و گوی ملی و رسیدن به قانون اساسی توافقی را هموار کرد».
از این نگاه، تونس جدید، میراث دار حکمت و دور اندیشی دو مرد است؛ باجی السبسی فقید و راشد الغنوشی؛ دو پیر خردمند عرصه سیاست.
حالا الغنوشی خود را موظف به ادامه راه السبسی در منش سیاسی خود «بدون محروم سازی سایرین از شرکت در فرآیند دمکراتیک» می داند و بیراه نیست اگر گفته شود الغنوشی ۷۸ ساله چند سالی نیز با فراگیری از السبسی ۹۲ ساله گذراند.
ابتدا گفته می شد که الغنوشی برای ریاست جمهوری این کشور و تکیه بر جایگاه السبسی دورخیز خواهد کرد، اما دیروز (دوشنبه) مدارک خود را به مرکز هیات فرعی انتخابات پارلمانی پایتخت تحویل داد؛ انتخاباتی که قرار است روز ششم اکتبر آینده (۱۴ مهرماه ۱۳۹۸) برگزار شود.
چند روز پیشتر، جنبش النهضه موافقت کرد که رئیس خود الغنوشی را در صدر فهرست «تونس ۱» در انتخابات پارلمانی پایتخت بنشاند.
الغنوشی این را هم گفت که هدف او از نامزدی در انتخابات پارلمان آن است که پیامی با این مضمون برساند که قصد دارد «اعتبار پارلمان را برگرداند و اهمیت واقعی آن را نشان دهد».
النهضه هم اکنون با ۶۹ نماینده از مجموع ۲۱۷ نفر پس از حزب نداء تونس که دارای ۸۵ نماینده در پارلمان تونس است، دومین حزب قدرتمند در این پارلمان می باشد .
الغنوشی خیال معارضان را درباره رئیس جمهوری آینده دستکم از جانب خود با این جملات راحت کرد که «حرکت النهضه در دو روز آینده (امروز و فردا) موضع خود را درباره انتخابات ریاست جمهوری آینده روشن خواهد کرد که آیا شخصیتی از داخل جنبش را نامزد کند یا اینکه از نامزدی، خارج از جریان النهضه پشتیبانی کند».
** چرا الغنوشی به تصدی ریاست جمهوری نمی اندیشد
پاسخ این سوال را "فرید العلیبی" تحلیل گر سیاسی تونسی این گونه می دهد: النهضه روی الغنوشی در انتخابات ریاست جمهوری حسابی باز نکرده است، زیرا جنبش می داند که شانس او برای این سمت پایین است و از سوی دیگر طرفهای خارجی و داخلی تلاش خواهند کرد او را به شکست بکشانند و النهضه را در عرصه سیاسی منزوی کنند.
در عین حال، العلیبی نامزدی الغنوشی در انتخابات قانونگذاری را با هدف ریاست بر پارلمان می داند.
هوشمندی الغنوشی در انتخابات با انصراف از ایده تلاش برای تصدی ریاست جمهوری این کشور و در عوض، اهتمام او به پوشیدن لباس نمایندگی پارلمان در این بود که خود را در "خال سیاه سیبل" شلیک های منتقدان و مخالفان قرار نداد. الغنوشی در بحبوحه مرگ و حصر و بند و تعقیب سران اخوان المسلمین در سایر کشورها ترجیح می دهد وزنه سنگین برای توازن قوا و مصالحه ها در مجلس تونس باشد تا نوک تیز پیکان جنبش النهضه در قله هرم قدرت و آماج تیر و ترکش ها.
به این ترتیب الغنوشی با زیرکی، نه به حاشیه رانده می شود و نه در مرکز سیبل حملات مخالفان در راس قوه اجرایی کشور قرار می گیرد؛ وانگهی جایگاه او به عنوان پدر معنوی جریان اسلامگرای اعتدالی جنبش النهضه حفظ خواهد شد.
حفظ دستاوردهای فعلی و افزایش محبوبیت اسلام گرایان در موقعیت حساس کنونی برای الغنوشی بسیار مهم تر از طلایه داری و پیشقراولی در جایگاه ریاست جمهوری است.
** نگاه های نگران الغنوشی
در گرماگرم هیجان ها و التهاب ها و بحث و جدل ها بعد از پیروزی انقلاب تونس در سال ۲۰۱۱ و بعد از پیروزی النهضه در انتخابات مجلس موسسان آن سال، برای بسیاری از خبرنگاران و تحلیل گران این سوال دغدغه ای جدی بود که تونس بعد از انقلاب قرار است از چه الگویی در حکومت آینده پیروی کند، یا چه مدلی از حکومت را برای خود طراحی کرده است. این سوال را در یک گردهمایی از راشد الغنوشی به عنوان رئیس جنبش پرسیدم؛ سکوت کرد. سایر خبرنگاران نیز سوالات مشابهی پرسیدند و باز هم سکوت کرد. آن شب، هیچ کس پاسخی از رئیس حزب پیروز نشنید در حالی که بسیاری از اعضای سرشناس جنبش النهضه، سرمست از پیروزی در اولین تجربه دمکراتیک تونس بعد از دهه های متوالی، فرصت سرخاراندن برای مصاحبه با رسانه ها نداشتند. همین سوال را از «معاذ» پسر ارشد راشد الغنوشی پرسیدم و بی محابا و بی ملاحظه تر از پاسخی که بتوان از سیاستمداری کارکشته انتظار داشت، دولت ترکیه را الگوی احسن و کامل برای آینده تونس دانست.
شاید به علت همین نوع اظهار نظرهای عجولانه بود که دست های دخالت خارجی در داخل تونس به حرکت درآمد تا این تجربه دمکراتیک را خنثی کند و روند حرکت رو به جلو اسلام گرایان تونس را مانند مصر به شدت و زودتر از حد انتظار، ضعیف کند.
الغنوشی بیش از آنکه نگران سایر ارکان قدرت از جمله ارتش یا جریان های رنگارنگ غیر اسلامگرا از کمونیست ها گرفته تا لیبرال ها باشد باید هوشمندانه چشم ها را به طیف های متنوع طرفداران جنبش النهضه بدوزد به ویژه کسانی که از خود الغنوشی چندان پیش می افتند که گاه سر از جریان های تکفیری در می آورند؛ طیفی که مثلا "عبدالفتاح مورو" (موسس جنبش النهضه و یار غار الغنوشی در روزهای تعقیب و حصر و حبس) را از حریم برادرخواندگی راشد الغنوشی راندند.
الغنوشی معمولا تلاش می کند از سخن گفتن در رابطه با مسائل سیاست خارجی تونس اجتناب کند. او به خوبی می داند که این حوزه چقدر مین گذاری شده و پردردسر است. او دینامیک قدرت را به ویژه در خاورمیانه و شمال آفریقای متاثر از تحولات غرب آسیا به خوبی می شناسد. از جریان اسلام سیاسی موفق در توسعه اقتصادی به ویژه مدل ترکیه ای آن حمایت می کند، اما هویت تونسی خود را به عنوان یک مسلمان در اولویت قرار می دهد و از این منظر النهضه تونس را بر خلاف بسیاری از تحلیل ها نه یک جریان اخوان المسلمینی بی در و پیکر، بلکه جریان اسلامگرایی معتدل با هویت تونسی و ناظر به ایده اتحاد دنیای اسلام با موتورهای محرک ایران، ترکیه و جهان عرب می داند. او اگر چه بارها از اسلام سیاسی ترکیه تعریف کرده، اما می داند که تونسی ها همان طور که هویتشان را از رنگ بندی های متفاوت حزبی شان می گیرند، باید از همه تجارب استفاده کنند و وامدار هیچ نظام سیاسی بیرونی نباشند.
اکنون الغنوشی، قطعا دوستان و دشمنان خود را نیز بهتر از سال ۲۰۱۱ می شناسد.