به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، پیام تازه «دونالد ترامپ» مبنی بر اعمال تعرفه 10 درصدی بر 300 میلیارد دلار واردات آمریکا از چین شوک دیگری را به اقتصاد جهان وارد کرد. رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد از اول سپتامبر (10 شهریور) این تعرفه ها را برقرار می سازد و در صورت امضا نشدن یک توافق جامع میان پکن و واشنگتن تعرفه ها را تا سطح 25 درصد ادامه می دهد. این درحال است که چند ماه قبل کاخ سفید تعرفه بر حدود 200 میلیارد دلار کالای چینی را از 10 به 25 درصد افزایش داده بود.
جنگ تجاری پکن- واشنگتن چند هفته قبل با توافق رهبران دو کشور بر سر مذاکره بیشتر تاحدودی متوقف شده بود. بهانه رئیس جمهوری آمریکا برای تازه ترین گام تعرفه ای امتناع چین از افزایش واردات کالاهای کشاورزی از ایالات متحده عنوان شده است. البته در ظاهر مهمترین دلیلی که رئیس جمهوری آمریکا را وادار به اتخاذ این سیاست می کند کسری تجاری حدود 400 میلیارد دلاری است که واشنگتن در برابر پکن دارد و هر ساله بر میزان بدهی این کشور به چین می افزاید. با اینحال به نظر می رسد واشنگتن اهدافی راهبردی و بلندمدت را در افزایش فشار بر پکن دنبال می کند.
افزایش این تعرفه ها به شدت بازارهای مالی جهان را شگفت زده کرده است زیرا همین هفته قبل مقامات دو کشور مذاکرات تازه ای را برای تعیین تکلیف مسائل تجاری آغاز کردند. روزنامه «گاردین» در گزارشی عنوان داشت که این تصمیم ترامپ موجب شد تا ارزش سهام در وال استریت، بازارهای آسیا و اروپا دچار افت شوند و قیمت نفت هم به شدت کاهش یابد؛ بهای قیمت نفت بدترین افت چند ساله اخیر را پس از انتشار این خبر تجربه کرد به گونه ای که قیمت برخی انواع نفت خام به یکباره تا 7 درصد کاهش یافت. همچنین دلار نیز بخشی از ارزش خود را در مقابل ارزهای جهانی از دست داد و تلاش برای خرید طلا و دیگر ارزها موجب افزایش قیمت آن ها شد.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که اتخاذ چنین تصمیمی با هدف به دست آوردن موقعیت برتر در مذاکرات دوکشور و کسب اهرم فشار بر چین و گرفتن امتیازات بزرگتر از این کشور صورت گرفت. از نظر کاخ سفید ورود بیشتر و نقش آفرینی عمیق تر شرکت های آمریکایی در بازار چین و کم شدن موانع دولتی به افزایش میزان واردات تولیدات آمریکایی به ویژه در حوزه های کشاورزی منجر می شود، دستاورد مهمی می تواند باشد.
به رغم چنین توجیهاتی اما شبکه خبری و تلویزیونی «سی. ان. بی. سی» در تحلیل این اقدام آورده است آمریکا یک اقتصاد مصرف کننده است که قدرت بی پایانی برای خرید دارد. حتی اگر این تعرفه ها هم برای یک مدت طولانی علیه کالاهای چینی برقرار باشد تغییری در شرایط ایالات متحده ایجاد نمی شود زیرا این کالاها در هر کشوری که تولید شوند باید به آمریکا آورده شوند. تجربه نشان داده است که زنجیره جهانی عرضه در نهایت موازنه خود را به دست می آورد و کسری جهانی در تجارت آمریکا با دیگر کشورها ثابت می ماند و حتی ممکن است افزایش یابد.
«دیوید ادلمن» سفیر پیشین آمریکا در سنگاپور با تاکید بر غیرقابل پیش بینی بودن رئیس جمهوری آمریکا، نتیجه و هدف نهایی سیاست های ترامپ را نامشخص دانست و افزود وی موضوع های تجاری را بحثی امنیتی و بر مبنای بازی با حاصل جمع صفر می بیند که در آن باید یک برنده و یک بازنده وجود داشته باشد. بر مبنای این تحلیل، وی اگر ببیند کشوری در حال کسب سود است چنین می پندارد که این منافع به علت ضرر و از دست رفتن سود واشنگتن حاصل شده است. به همین دلیل رئیس دولت آمریکا تلاش می کند از هر ابزاری بی محابا استفاده کند. با اینحال هنوز مقصد نهایی وی مشخص نیست که آیا هدف ترامپ کاستن از کسری تجاری آمریکا است یا مقابله با برخی چالش ها در حوزه سرمایه گذاری.
ترامپ به دنبال تغییرات ساختاری در اقتصاد چین
به اعتقاد تحلیلگران، روسای جمهوری آمریکا و چین در بهترین موقعیت در کشور خود قرار دارند. اگرچه ترامپ علاقه ای به عقب نشینی ندارد اما شی جین پینگ رئیس جمهوری چین هم از نظر سیاسی قوی و دارای قدرت مقابله با آمریکا و توان تحریک مردم کشورش به اتخاذ سیاست ملی گرایانه است. چینی ها اعتقاد دارند ترامپ تلاش می کند تا موقعیت خود را در اقتصاد جهانی تقویت و چین را تضعیف کند. از اینرو بسیاری از کارشناسان سیاست های ترامپ را قماری خطرناک می دانند. اگرچه وی دستیابی به توافق سریع با چین را برای انتخابات سال 2020 ارزشمند می داند اما ممکن است تمایل به استفاده از هر ابزاری سرانجام وی را تضعیف و منزوی کند.
این تحول درحالی رخ داد که خبرگزاری «شینهوا» به عنوان رسانه دولتی چین اعلام کرده است پس از توافق آتش بس میان دو طرف، چین حجم خرید کالای کشاورزی از آمریکا را افزایش داده است. به عنوان نمونه از 19 جولای میلیون ها تن دانه سویا به سوی چین بارگیری شده و بسیاری از شرکت های این کشور برای خرید سویای بیشتر، پنبه، گوشت و انواع غلات و حبوبات سفارش های خود را ارائه کرده اند.
به نظر نمی رسد چین همانطور که ترامپ علاقه مند است عقب نشینی کرده و در مسیر خواست کاخ سفید حرکت کند زیرا برای پکن تسلیم شدن در برابر فشار کاخ سفید و بازکردن دروازه واردات سخت و پر هزینه خواهد بود. علاوه بر این همانطور که «تاپاس استریکلند» مدیر بخش بازار بانک ملی استرالیا اعتقاد دارد اتخاذ چنین خط مشی برای اعتبار و چهره جهانی این کشور هم نامناسب است. تحلیلگران موسسه «Eurasia Group» هم بر این نکته تاکید دارند قماری که ترامپ انجام می دهد نگرانی های وی را رفع نمی کند زیرا ممکن است رهبران چین را نسبت به اهداف ترامپ برای زمین زدن اقتصاد کشورشان بدبین بسازد.
روزنامه چینی «South China Morning Post» در گزارشی همین ارزیابی را منتقل کرد و آورد هدف ایالات متحده تنظیم تجارت با چین نیست بلکه کاخ سفید به دنبال وادار کردن پکن به تغییر رویکردهای صنعتی و اقتصادی چین است. نشانه این اقدام از هفته های قبل هنگامی پررنگ تر به نمایش گذشته شد که وزارت خزانه داری از فروش تجهیزات به شرکت الکترونیکی زد. تی. ای به مدت هفت سال جلوگیری کرد. این اقدام برای تنبیه شرکت فوق و به دلیل نادیده گرفتن مقررات آمریکا و معامله با ایران اتخاذ شد. این روزنامه تصریح می کند به طور قطع چین به اقدام واشنگتن با روش هایی متفاوت پاسخ می دهد.
اگرچه واشنگتن ادعا دارد هدف آن از سیاست های تعرفه ای، کم کردن کسری تجاری این کشور در مقابل چین است اما اقدامات تنبیهی که آمریکا در چند ماه اخیر علیه شرکت های بزرگ چینی همچون هواوی و زد. تی. ای در پیش گرفت نشان می دهد هدف کاخ سفید فراتر از موازنه روابط تجاری است. محافظت پکن از بازار و اقتصاد خود و اتخاذ سیاست های حمایتگرایانه و قراردادن موانع بر سر واردات تنها بهانه هایی بیش نیستند اما واقعیت آن است که این خط مشی ها در آینده چین را به دومین اقتصاد جهان و جدی ترین تهدیدکننده جایگاه بین المللی واشنگتن تبدیل می کند.
به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران مسائل بین المللی، کاخ سفید نگران جایگاه خود در عرصه اقتصاد و سیاست جهانی است؛ به ویژه در حوزه فناوری ها این مساله برجسته تر است زیرا چین با این روند در آینده نه چندان دور می تواند مرزهای حیاتی واشنگتن در حوزه امنیت و نظامی را پشت سر بگذارد. بنا بر تحلیل این روزنامه چینی، واشنگتن در حقیقت می خواهد با باز کردن درهای بازار چین و تحمیل مقررات بین المللی مسیر چین را تغییر دهد و سیاست های مرکانتالیستی را بر این کشور حکمفرما سازد.