به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، سالیان سال است معابر عمومی در شهرهای بزرگ، به خصوص پایتخت، عرصه حضور نوازندگان خیابانی است؛ هنرمندانی که علاقه مند به اشتراک گذاشتن هنرشان با مردم کوچه و بازارند و سبکی را برای ارایه هنر موسیقی برگزیده اند که در بسیاری از نقاط جهان سبکی متداول است.
در ایران اما هنرمندان موسیقی خیابانی با موانع و پیچیدگی هایی روبرو هستند. با این حال در سال های اخیر چالش های موجود در مسیر فعالیت هنرمندان موسیقی خیابانی آنان را از ادامه فعالیت شان منصرف نکرده است. افزایش تعداد نوازندگان و گروه های موسیقی خیابانی در چند سال اخیر، سبب شده حضور این هنرمندان در خیابان ها ملموس تر از گذشته و واکنش های مردم و مسوولان به این پدیده اجتماعی- فرهنگی پر رنگ تر شود.
تغییر شکل اجراهای خیابانی موسیقی در ایران از انواع فولکلور و سنتی مانند آواز عمو نوروز، به شکل های نوین و حرفه ای تر موسیقی که امروز برای باندهای خیابانی به راهی برای امرار معاش نیز تبدیل شده، گاه مخالفت و انتقاد برخی نهادها و مسوولان را به دنبال داشته است. کمتر از یک سال پیش خبر برخورد شدید یک مامور اماکن با سه جوان عضو یک گروه موسیقی خیابانی در رشت رسانه ای شد و بسیاری رفتار خشن مامور در برخورد با نوازندگان جوان را محکوم کردند. اگر چه بعد از آن اتفاق تعدادی خواستار ایجاد یک ساز و کار برای حمایت از هنرمندان موسیقی خیابانی شدند، هنوز هم رهگذران تنها حامیان آنان هستند؛ رهگذرانی که دقایقی دل مشغولی هایشان را فراموش می کنند، کنار بساط نوازندگان خیابانی می ایستند و گهگاهی به آنان کمک مالی می رسانند. هر چند این نوازندگان خیابانی از سوی بسیاری از رهگذران حمایت می شوند، اما همواره به جهت عدم حمایت قانون، در سایه ای از دلهره فعالیت می کنند.
خرده فرهنگ یا تکدی گری مدرن؟
مدتی است تعداد جوانان علاقه مند به اجرای موسیقی زنده در سطح شهر افزایش یافته است. این در حالی است که تقریبا هیچ کدام از آنان مجوز رسمی برای فعالیت ندارند. به نظر می رسد سیاست های سخت گیرانه وزارت ارشاد در اعطای مجوز فعالیت به این گروه از هنرمندان و البته هزینه سنگین دیده شدن در سالن های کنسرت، موجب شده آنان قید فعالیت رسمی را بزنند و سعی کنند با ارایه هنرشان در خیابان ها، دیده شوند. اگر چه مشکلات عمده ای بر سر راه هنرمندان خیابانی وجود دارد و درآمد بالایی نیز نصیبشان نمی شود آنان از وضعیت کار خود گله ای ندارند و بیشتر از برخورد نامناسب برخی از افراد و عدم حمایت قانون و مسوولان ابراز نارضایتی می کنند؛ مسوولانی که اگرچه بارها از ساماندهی گروه های موسیقی خیابانی سخن گفته اند اما نه تنها فکری در این زمینه نمی کنند، بلکه هر از چند گاه نظرات بعضا غیرکارشناسانه ای را درباره اهالی موسیقی خیابانی ابراز می کنند. به عنوان مثال چندی پیش اظهارات «عیسی فرهادی» فرماندار تهران، درباره موسیقی خیابانی در رسانه ها منتشر شد که در آن از موسیقی خیابانی به عنوان تکدی گری نوین یاد شده است. اگر چه کمی بعدتر فرهادی بخشی از این اظهارات نسبت داده شده به خود را کذب محض خواند اما در گفت و گویی که از او در رسانه ها منتشر شده، آمده است: هر گروه موسیقی و کنسرتی که قصد فعالیت در سطح شهر را دارد باید از وزارت ارشاد و دستگاه های مربوطه مجوز داشته باشد و اگر این گروه‌های موسیقی مجوز نداشته باشند کارشان غیرقانونی است. فرهادی در ادامه توضیح داده است: موسیقی‌های خیابانی به نحوی تبدیل به تکدی گری نوین شده است و برای برخی مردم و خانواده‌ها مزاحمت ایجاد می کنند.
این سخنان در حالی مطرح شده است که اگر به چهره شهر نگاهی بیاندازیم متوجه استقبال نسبی مردم از گروه های موسیقی خیابانی می شویم؛ مردمی که میان مشغله های روزمره خود، به دنبال شادی و نشاط می گردند. از این رو باید گفت نوازندگان خیابانی که می توانند نشاط را به جامعه تزریق کنند، کمتر از تکدی گران واقعی که از اتفاق تعدادشان هم در کلانشهر تهران کم نیست و می توان آنان را در گوشه گوشه شهر دید، برای خانواده ها و رهگذران آزار و اذیت داشته باشند. همچنین به نظر می رسد نسبت هایی چون تکدی گری برای جوانانی که هنر و استعدادشان را با سایر افراد در خیابان به اشتراک می گذارند، مناسب نباشد. زیرا موسیقی خیابانی به جهت آن که یک نوع فعالیت فرهنگی-اجتماعی محسوب می شود می تواند مفاهیم هنری و انسانی را به مخاطبانش منتقل کند.از طرفی امروزه این نوع فعالیت از سوی مردم بیشتر از گذشته پذیرفته شده و گویی نوای موسیقی خیابانی با تار و پود شهرهای بزرگ از جمله پایتخت پیوند خورده است.
بلاتکلیفی موسیقی خیابانی
نوازندگان و اهالی موسیقی خیابانی از آنجا که معمولا توان مالی تهیه آلبوم، کنسرت گذاری و شرایط دریافت مجوز از وزارت ارشاد را ندارند به اجرای خیابانی روی می آورند. اما در خیابان هم موانعی بر سر کار گروه های موسیقی خیابانی وجود دارد. چند مورد برخورد ماموران اماکن، نیروی انتظامی و شهرداری ها با هنرمندان خیابانی نشان دهنده این وضعیت نه چندان مساعد است. سال گذشته پس از انتشار ویدیو هایی از برخورد نیروی انتظامی با گروه های موسیقی خیابانی، «نعمت احمدی» وکیل دادگستری، در گفت وگو با رسانه ها بیان داشت «ما در قوانین کشور موردی نداریم که نوازندگی در خیابان را جرم انگاری یا ممنوع کرده باشد. بنابراین و با عنایت بر اصل قانونی بودن جرم و مجازات، می توان گفت احتمالا اجرای موسیقی زنده در خیابان ها منع قانونی نداشته باشد.»
در این میان اما همچنان برخی مسوولان معتقدند فعالیت این هنرمندان و نوازندگان منوط به دریافت مجوز است. این در حالی است که گفته می شود در زمینه موسیقی خیابانی اساسا قانون و یا آیین نامه ای وجود ندارد تا با اتکا به آن قانون، دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بتواند وضعیت گروه های فعال در حوزه موسیقی خیابانی را ارزیابی کرده و به صدور مجوز و نظارت بر فعالیت آنان اقدام کند. از این رو اهالی موسیقی خیابانی بلاتکلیف مانده اند. آنان باید به دنبال مجوزی بروند که هنوز زیرساخت های قانونی برای صدور آن وجود ندارد. در عین حال تاکید برخی مسوولان و از جمله فرماندار تهران بر لزوم قانونمند شدن موسیقی خیابانی ممکن است موجب برچیده شدن بساط موسیقی خیابانی به عنوان یک فعالیت غیر قانونی شود. بنابراین همان گونه که برخی خواستار تعیین تکلیف گروه های موسیقی خیابانی هستند، نهادهای ذیربط از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز باید برای بهبود وضعیت موسیقی خیابانی چاره اندیشی کنند.