مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان ۱۴۰ نیرو در بخش های مختلف دارد که از این تعداد ۴۰ تن عضو هیات علمی و ۱۷ تن دکتر و محقق هستند و هریک در بخشی به انجام امور تحقیقاتی می پردازند؛ مرکزی که شاید تا ۲۵ سال آینده خبری از آن نباشد و می گویند شاید شرکت های دانش بنیان جایگزین آن شوند.
این مرکز که روزگاری بیش از ۳۰۰ نفر نیرو داشته هر روز از تعداد محققان و کارشناسان آن کم می شود چرا که به گفته کارشناسان امر، شرکت های تحقیقاتی جایگزین آن خواهند شد اما اینکه این موضوع به ثمر برسد یا نه بماند برای آیندگان.
مرکز تحقیقات ،کشاورزی و منابع طبیعی همدان با ۵۲۰ هکتار شامل ۱۱ ایستگاه و پایگاه و مزرعه تحقیقاتی است و در مجموع ۶۵ لیتر آب در ثانیه برای کل ایستگاه ها صرف می شود.
به گفته محققان این مرکز، گسترش تولیدات کشاورزی و کاهش نزولات آسمانی در سال های اخیر موجب افت سطح آب های زیرزمینی استان همدان شده است لذا توسعه آبیارهای نوین در این برهه از زمان نجات بخش منابع آبی و خاکی است.
آنها معتقدند، دشت های این استان سالانه با یک متر افت مواجه هستند و ۱۳ دشت نیز در وضعیت ممنوعه و یکی از دشت های استان در وضعیت ممنوعه بحرانی قرار دارند.
از طرف دیگر در استان همدان سه حوزه آبریز اصلی وجود دارد و حجم آب رودخانه های استان ۵۳۰ میلیون متر مکعب بوده و سالانه ۲۵۰ متر مکعب با کسری مخزن در استان مواجه هستیم.
در همین راستا لازمه جلوگیری از بحران آب، بالا بردن میزان بهره وری از این محصول است که موجب می شود مصرف آب کاهش یابد و این مهم زمانی می تواند محقق شود که برنامه ریزان با استفاده از دانش مدیریتی، استفاده از فناوری های نوین و کمک به کشاورز برنامه های خود را تدوین کنند.
اجرای طرح آبیاری زیر سطحی برای اولین بار در همدان
بنا به گفته عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، منابع طبیعی و کشاورزی همدان، برای کم کردن میزان مصرف آب لازم است افزون بر بالا بردن بازدهی آب، روش های نوینی برای آبیاری در دستور کار قرار گیرد و شیوه انتقال آب نیز اصلاح شود؛ راهکاری که در همدان با راهبرد اجرای طرح آبیاری زیرسطحی برای نخستین بار در کشور همراه شد.
علی قدمی فیروز آبادی معتقد است در استان همدان به دلیل اضافه برداشت‌هایی که از منابع زیرزمینی صورت گرفته سالانه ۹۰ سانتیمتر تا یک متر افت سطح ایستابی داریم که یکی از روش هایی که می‌تواند با این معضل مقابله کند افزایش بهره‌وری مصرف آب است.
▲تصویری از مرکز تحقیقات، منابع طبیعی و کشاورزی همدان
وی می گوید بهره‌وری آب در مزارع همدان ۱.۶ کیلوگرم بر مترمکعب است و این در حالی است که بهره وری مصرف آب در کشور۱.۴۳ کیلوگرم بر مترمکعب است که استفاده از سیستم آبیاری نوین در این استان در کاهش مصرف تاثر گذار بوده است.
قدمی فیروزآبادی با اشاره به اینکه بیش از ۹۰ درصد مزارع استان به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده‌اند، بیان کرد: از ۱۶۵ هزار هکتار اراضی مستعد آبیاری تحت فشار استان همدان ۱۵۵ هزار هکتار آبیاری تحت فشار اجرا شده است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان گفت: با توجه به تغییر اقلیم در استان آبیاری بارانی جوابگو نیست و باید آبیاری میکرو را در برنامه قرار دهیم.
قدمی فیروزآبادی خاطرنشان کرد: کشت زیر سطحی برای اولین بار در مزرعه یونجه این مرکز به وسعت یک هکتار انجام شد چرا که یونجه یکی از محصولات پرآب‌بر است.
وی خاطرنشان کرد: طرح تحقیقاتی آبیاری زیرسطحی یونجه از سال های گذشته در برخی مناطق کشور و استان همدان اجرا شده است.
قدمی فیروزآبادی با بیان اینکه کاهش میزان مصرف آب در آبیاری زیرسطحی مزارع یونجه به کمتر از هفت هزار مترمکعب در هکتار می رسد، یادآوری کرد که در روشهای دیگر این میزان ۱۶ هزار مترمکعب برآورد شده است.
وی با بیان اینکه در روش آبیاری زیرسطحی از تبخیر آب جلوگیری می شود، ادامه داد: جلوگیری از تلفات تبخیر، روان آب سطحی، تلفات نشتی و عمقی آب از مزایای آبیاری زیرسطحی است.
این استادیار دانشگاه افزایش عملکرد محصول یونجه را از دیگر مزایای آبیاری زیرسطحی این محصول دانست و بیان کرد: افزایش کمی و کیفی محصول یکی از مزیت‌های آبیاری زیرسطحی در یونجه است به‌طوریکه در این روش علاوه بر افزایش عملکرد افزایش کیفیت محصول را خواهیم داشت.
قدمی فیروزآبادی با اشاره به اینکه در آبیاری زیرسطحی مواد غذایی و آب دقیقا به پای ریشه گیاه تزریق می‌شود، گفت: کاهش هزینه های کارگری، جلوگیری از سرقت تجهیزات آبیاری، کاهش مصرف انرژی از دیگر مزایای سیستم آبیاری زیرسطحی است.
وی هزینه اجرای آبیاری زیرسطحی در هر هکتار را ۶۵۰ میلیون ریال ذکر کرد و افزود: با افزایش سطح زیرکشت، هزینه‌ها سرشکن می‌شود و حتی به ۴۰۰ میلیون ریال هم می‌رسد.
همدان رتبه ششم تولید شکر کشور
عضو هیئت علمی و رئیس بخش چغندرقند مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان نیز گفت: چغندرقند از جمله مهمترین محصولات راهبردی در کشور است و ۶۰ درصد شکر کشور از چغندرقند تولید می‌شود.
▲مهدی حسنی عضو هیئت علمی و رئیس بخش چغندرقند مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان
مهدی حسنی با بیان اینکه سالانه ۲.۵ میلیون تن شکر در کشور مورد نیاز است که ۴۰ درصد آن از طریق نیشکر خوزستان تولید می‌شود، گفت: همدان یکی از مستعدترین شهرهای تولید چغندرقند است و رتبه ششم تولید این محصول را به خود اختصاص داده است.
وی با اشاره به تولید ارقام مقاوم به بیماری ها، افزود: بهترین و امن‌ترین روش برای کنترل آفات و بیماری ها، تولید ارقام مقاوم به بیماری های "رایزومانیا" و "ریزوکتونیا" در چغندرقند است.
حسنی با بیان اینکه تولید ارقام مقاوم از اهداف مؤسسه تحقیقاتی چغندرقند کشور و همدان است، خاطرنشان کرد: مرکز تحقیقات چغندرقند همدان جزء مراکز قوی در حوزه تولید ارقام چغندرقند است و سالانه اکثر والدهای پدری و مادری و هیبریدهای چغندرقند در همدان تولید می‌شود.
رئیس بخش چغندر قند مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان اظهارکرد: برای تولید ارقام مقاوم باید منابع مقاومت را شناسایی کنیم که در این راستا ارقام مختلف چغندر قند در میکروپلات‌ها کشت شده و مقاومت گیاه نسبت به بیماری ریزوکتونیا را بررسی می‌کنیم.
حسنی ادامه داد: در نهایت ارقام مقاوم به عنوان منابع ژنتیکی برای تلاقی و تولید هیبرید مقاوم استفاده می‌شود.
وی درباره استفاده کشاورزان از ارقام مقاوم معرفی شده، بیان کرد: در کشور۴۰ درصد از کشاورزان از ارقام مقاومی که توسط مرکز تحقیقاتی چغندرقند معرفی شده است، استفاده می‌کنند.
حسنی با بیان اینکه رقم اکباتان در همدان تولید شده است، افزود: این رقم مقاوم به بیماری ریزوکتونیا است و طی هفت سال گذشته توسط کشاورزان استفاده و کشت می‌شود.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان گفت: ۲ رقم "دنا" و "سینا" جایگزین رقم اکباتان خواهد شد و در سال زراعی آینده کشاورزان این ارقام را مزارع خود کشت خواهند کرد.
حسنی با اشاره به اینکه چغندرقند یک محصول پر آب‌بر است، بیان کرد: در آبیاری غرقابی مزارع چغندرقند ۱۲ هزار مترمکعب آب در هر هکتار مصرف می‌شود اما در سیستم آبیاری که به کشاورزان چغندرکار توصیه می‌شود آبیاری قطره‌ای است که مصرف آب را به نصف کاهش می‌دهد.
وی با بیان اینکه آبیاری قطره‌ای باعث افزایش کارایی، عملکرد و مقاومت به بیماری‌های چغندرقند شده است، ادامه داد: با وجود اینکه چغندرقند یک محصول پرآب‌بر است اما کارایی چغندرقند در مصرف آب بسیار خوب بوده به طوریکه ضریب تبدیل چغندرقند خوب است.
تامین سالانه ۲۸ هزار تن بذر گندم و جو در همدان
رئیس مرکز کنترل و گواهی بذر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان نیز گفت: در استان همدان هشت شرکت تولید بذر گندم وجود دارد.
▲محمد حسین تات رئیس مرکز کنترل و گواهی بذر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان
محمد حسین تات افزود: پنج شرکت تولید کننده بذر گندم آبی و سه شرکت تولید بذر گندم دیم در استان همدان فعالیت دارند.
وی خاطرنشان کرد: مرکز کنترل و گواهی بذر سالانه ۲۸ هزار تن بذر جو و گندم را تهیه و در اختیار کشاورزان قرار می دهد که از ابتدای سال جاری تا کنون ۱۸ هزار تن گندم و جو خریداری شده و این روند همچنان ادامه دارد.
تات با اشاره به وظایف این مرکز، خاطرنشان کرد: مرکز کنترل و گواهی بذر مرکز تحقیقات کشاورزی استان همدان کلیه شرکت‌های تولید کننده بذر و نهال را تحت کنترل دارد تا بذرها و نهال های تولیدی استانداردهای لازم را داشته باشد.
گزارش از: مرضیه بختیاری
۷۵۲۳/۲۰۹۰