کافی است که برچسب اعتیاد به کسی خورده و یا در زمان بهبود یافتگی نشانی از دوران خماری و نئشگی در چهره داشته باشد تا دیگر نتواند شغلی برای خود دست و پا کند و منزلت از کف رفته را بازیابد.
پذیرفته نشدن معتادان بهبود یافته از سوی اجتماع و خانواده‌ها در کنار نبود برنامه ریزی مراقبتی و صیانت از ترک، باعث شده اغلب این افراد دوباره به سمت اعتیاد سوق پیدا کنند.
هرساله در آستانه عید نوروز، مدیریت شهری شیراز به فکر جمع‌آوری معتادین متجاهر(انگشت نما) از سطح این کلانشهر گردشگر پذیر می‌افتد و تا پایان اردیبهشت ماه،کمتر این افراد در خیابان‌های شهر دیده می‌شوند اما جز فروردین و اردیبهشت و در طول سال می‌توان سراغ این معتادین را در هر خیابان ،کوچه پس کوچه و بوستان‌های شهر گرفت.
انگار مرکز استان فارس که بخش زیادی از میراث باستانی،تاریخی،مذهبی و طبیعی ایران را در خود جای داده تنها در طول دو ماه از سال میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.
تعداد معتادان در شیراز بنا به اعلام برخی مسئولان رو به فزونی است و حتی برخی از مسئولان،این شهر را به هتل معتادین تشبیه کرده‌اند اما آنچه که همه بر آن اتفاق نظر دارند این است که وجود این وضعیت هرگز در شان این شهر تاریخی و مذهبی نیست.
رها در شهر، گرفتار نگاه سرزنش آلود
بسیاری از کارشناسان دید منفی جامعه نسبت به معتادین متجاهر و عدم مراقبت کافی از این قشر بعد از طی مراحل ترک را عامل اصلی حل نشدن این معضل اجتماعی که منشاء آسیب‌ها و جرم‌های متعددی است می‌دانند.
علی محمد یکی از معتادین شیراز است که زندگی‌اش در طول شبانه روز در خیابان های این شهر سپری می شود،می‌گوید که تاکنون ۲ بار نیروهای شهرداری شیراز او را به کمپ ترک اعتیاد منتقل کرده اند اما بعد از طی مدت حدود ۲۰ روز رها شده است.
او به خبرنگار ایرنا گفت: بعد از ترک اعتیاد، هیچ خانه و کاشانه ای نداشتم که به آن پناه ببرم و هیچ جا نیز نتوانستم شغلی برای خودم پیدا کنم و به ناچار دوباره با جمع آوری ضایعات روزگار گذراندم و بعد از دو هفته باز به سمت مصرف مواد رفتم.
علی محمد با کنایه گفت:مردم شهر بعد از ترک هم جوری به من نگاه می کردند که انگار ایدز دارم؛ روزی که از کمپ رها شدم تصمیم داشتم دیگر سراغ مواد نروم و به همین دلیل به دنبال پیدا کردن شغل رفتم اما چون هنوز علائم دوران اعتیاد در تن و بدن و چهره ام مشهود بود نتوانستم هیچ کاری پیدا کنم.
او عنوان کرد: بسیاری از افرادی که مانند من زندگی خود را رها کرده و معتاد هستند به دلیل نداشتن شغل به این وضعیت دچار شده‌اند و قطعا اگر بعد از ترک اعتیاد کاری آبرومند داشته باشند هرگز به زندگی خیابانی تن نخواهند داد.
از آنها مراقبت نمی‌شود
بخش خصوصی، کمک کند
معاون سیاسی،امنیتی و اجتماعی استانداری فارس،مشکل اصلی در خصوص معتادین متجاهر را عدم مراقبت بعد از خروج این افراد از کمپ ماده ۱۶ عنوان کرد و گفت: اعتبار سنگینی هر ساله برای ترک این افراد از سوی دولت هزینه می‌شود اما بعد از ترک آنها رها و اغلب دوباره به دامان اعتیاد کشیده خواهند شد.
احمد احمدی‌زاده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مشارکت و کمک بخش خصوصی برای ساماندهی معتادین متجاهر را یکی از راه‌حل‌های رفع این معضل عنوان کرد و افزود: پارک سلامت روان فارس که اخیرا در شیراز و توسط بخش خصوصی ایجاد شده و هنوز نیز در حال تکمیل است ظرفیتی بسیار مناسب برای این کلانشهر محسوب می‌شود.
او اضافه کرد: پارک سلامت روان فارس در حوزه توانمندسازی و مشاوره و روانشناسی کسانی که دچار آسیب‌های اجتماعی شدند نیز مشارکت کرده که باید از این ظرفیت در این استان و کلانشهر شیراز بیشتر استفاده شود.
وی بر مراقبت بعد از خروج معتادین از کمپ تاکید کرد و گفت: این موضوع حوزه وسیعی را شامل می شود که اشتغالزایی و جذب شدن آنها در بازار کار یکی از موارد است و می توان گفت مهمترین عامل برای عدم بازگشت این افراد به دامان اعتیاد همین موضوع است هرچند که تعدادی از معتادین متجاهر در شیراز بعد از ترک وارد بازار کار شده‌اند اما تعداد آنها با توجه به جمعیت هدف چشمگیر نیست.
برچسب دائمی
او ادامه داد: متاسفانه دید منفی نسبت به این گونه افراد که دچار آسیب اجتماعی شده‌اند در جامعه وجود دارد و مردم به کسانی که برچسب اعتیاد به آنها خورده با دید خوبی نمی‌نگرند و انواع اتهام‌ها به این افراد زده می‌شود و کمتر از بکارگیری این افراد برای شغل‌های مختلف استقبال می‌شود.
وی ادامه داد: در ایام نوروز سال جاری اقدامات مناسبی برای نگهداری از معتادین متجاهر انجام شد و هزار و ۸۰۰ نفر معتاد از اواسط اسفند ۹۷ از سطح شهر شیراز جمع‌آوری شدند که این اقدام بی سابقه و برای اولین بار انجام گرفت بگونه‌ای که در موارد مشابه در سالیان گذشته حداکثر ۴۰۰ نفر جمع‌آوری می‌شدند.
احمدی‌زاده بیان کرد: در سالیان گذشته از معتادین متجاهری که در اسفندماه و فروردین هرسال جمع آوری می‌شدند، تنها دو تا سه ماه نگهداری می شد اما امسال با تلاش استاندار فارس، اعتبارات ملی در این‌باره افزایش یافت و برای اولین بار این افراد ۶ ماه در کمپ ماده ۱۶ نگهداری شدند.
کمپ اشتغالزایی ایجاد کنیم
احمدی‌زاده ایده‌ای را در مواجهه با این گونه آسیب‌های اجتماعی مطرح کرد و گفت: برخی استان های کشور که حتی وضعیت‌شان به نسبت فارس در این حوزه بهتر است اقدام به اختصاص محلی با وسعت چند هکتار برای ترک اعتیاد و همچنین اشتغالزایی این افراد کرده‌اند بگونه‌ای که معتادین بلافاصله پس از ترک در همان مجموعه مشغول به کار می‌شوند.
وی عنوان کرد: در شرایط کنونی با وضعیت کمبود اعتبارات دولتی ایجاد چنین کمپ و اردوگاه می‌تواند گامی موثر برای ساماندهی معتادین و خصوصا معتادین متجاهر باشد.
معاون سیاسی،امنیتی و اجتماعی استانداری فارس اظهار داشت: با قرار دادن مسیر ساماندهی معتادین متجاهر در راه درست و اصولی می‌توان از بسیاری دیگر از آسیب‌ها و جرائم نیز جلوگیری کرد.
فرصتی که باید به معتادان داد
یک روانشناس به خبرنگار ایرنا گفت: بسیاری از کسانی که دچار اعتیاد شده و بعد ترک می‌کنند قطعا به دنبال زندگی کردن هستند و باید از سوی جامعه و خانواده این فرصت به آنها داده شود.
رویا طاهری افزود: در اغلب موارد ارگان‌های دولتی و بهزیستی با انتقال فرد معتاد به کمپ ترک اعتیاد و طی دوره درمانی ،وظیفه خود را تمام شده می‌دانند در صورتی که این گونه افراد بعد از ترک احتیاج بیشتری به روانشناس و همراهی روحی و روانی یک مددکار تا مدت های طولانی و گاه تا چندین سال دارند.
وی ادامه داد: به جز موارد روانشناسی قطعا فرد بهبود یافته از اعتیاد که درگیر شدیدترین نوع آن بوده که به متجاهر نیز معروف است بدون داشتن هیچ شغل و زندگی دوام زیادی نخواهد آورد خصوصا اینکه جامعه ما به این افراد حتی بعد از ترک هم دید مثبت و توام با اعتمادی ندارد.
طاهری چرخه ترک اعتیاد را در کشور ما و همچنین شیراز ناقص دانست و گفت: ترک دادن اجباری معتادان اولین گام است و بعد از این مرحله باید از بهبودی فرد مراقبت شود وگرنه احتمال بازگشت او به دامان اعتیاد بسیار بالا است.
درست اجرا نمی کنید اصلا ترک ندهید
وی عنوان کرد: توانمند سازی مالی و دادن روحیه و مشاوره درست از جمله ضروریات بعد از ترک افرادی است که دچار مصرف مواد مخدر هستند و بهتر بگویم اگر این مراحل به درستی و بدون گسست انجام نمی شود بهتر است گام اول که ترک است نیز اجرا نشود چون اکثرا اجرای ناقص ترک بدون مراقبت‌های بعدی بی فایده و تنها صرف هزینه بیت المال است.
کوچه های تاریک اعتیاد
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: این اداره بطور مستقیم در جمع‌آوری معتادین متجاهر و ساماندهی این قشر مسئولیت دارد و نیروهای شهرداری که در این اداره مسئول جمع‌آوری معتادین متجاهر هستند کار بسیار دشواری دارند زیرا از کوچه پس کوچه‌های تاریک این شهر این افراد را جمع‌آوری کرده و بعد از غربالگری به مراکز درمانی و کمپهای ترک اعتیاد زیرنظر بهزیستی ارجاع میدهند.
یوسف آفرینی افزود: شهرداری شیراز ساختمان کمپ ماده ۱۶ ویژه ترک اعتیاد معتادین متجاهر را در شیراز ساخته و اکنون با ظرفیت ۴۰۰ نفر زیرنظر بهزیستی فعالیت می‌کند که البته می‌توان با حداکثر ظرفیت برای ترک ۶۰۰ نفر معتاد متجاهر نیز از آن استفاده کرد.
آفرینی اضافه کرد: شهرداری شیراز ساختمان مرکز بانوان ماده ۱۶ را نیز با ظرفیت ۱۵۰ نفر در این شهر دایر کرده است که این مرکز حدود ۹ ماه است که آماده شده و نیازمند تخصیص بودجه برای نگهداری این افراد از سوی دستگاه‌های متولی است.
وی عنوان کرد: حدود ۱۰ درصد از جامعه آماری معتادین متجاهر شیراز را بانوان تشکیل میدهند که مرکز بانوان ساخته شده در شیراز به شرط اینکه راه‌اندازی شود بطور کامل پاسخگو خواهد بود.
تعداد معتادین بیشتر از ظرفیت کمپ
وی تعداد معتادین متجاهر شیراز را بیشتر از ظرفیت کمپ ماده ۱۶ این شهر دانست و اظهار داشت: در حال حاضر در شیراز بیش از ۲۰۰۰ نفر معتاد متجاهر وجود دارد و به همین دلیل ظرفیت ساماندهی تمام این افراد در شیراز نیست و روزانه شاهد تردد بسیاری از این افراد در سطح این کلانشهر هستیم.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز معتقد است که بودجه‌ای که بهزیستی و شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر در شیراز برای ساماندهی معتادین متجاهر تامین کرده پاسخگوی تمام معتادین متجاهر این شهر نیست.
وی اضافه کرد: شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر و بهزیستی فارس اواخر سال گذشته بودجه مناسبی برای ساماندهی ۲۰۰۰ هزار نفر معتاد متجاهر و نگهداری آنها به مدت شش ماه جذب کردند که این کار برای اولین بار با این مدت زمان انجام شد.
آفرینی بر افزایش بودجه شیراز در این بخش از سوی مسئولان کشوری تاکید کرد و گفت: اگر بودجه مورد نیاز برای نگهداری ۲۰۰۰ نفر معتاد متجاهر در طول سال در کلانشهر شیراز تامین شود قطعا شهر از وجود این معضل اجتماعی عاری خواهد شد.
وی بر حمایت‌های پس از خروج معتادین متجاهر از کمپها نیز تاکید کرد و افزود: برنامهریزی فرهنگی برای صیانت از ترک و همچنین اشتغالزایی این قشر اهمیت زیادی دارد تا چرخه بازگشت آنها به دامان اعتیاد به درستی کنترل و از آن جلوگیری شود و حتی می توان گفت صیانت و مراقبت از ترک از انجام آن مهمتر است.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز عنوان کرد: شیراز شهری مهاجرپذیری است و معتادین شهرهای دیگر کشور خصوصا جنوب ایران به سمت شیراز سرازیر می‌شوند و این باعث شده تعداد زیادی مهاجر معتاد در این کلانشهر وجود داشته باشد که علت آن نیز آب و هوای خوب و مردم رئوف و مهربان این شهر است و به همین دلیل نیاز است که مسئولان کشوری در زمینه تقسیم اعتبارات مبارزه با این آسیب اجتماعی نگاهی ویژه به کلانشهر شیراز داشته باشدن و اعتبار بیشتری به این شهر تخصیص دهند.
آفرینی بیان کرد: شهرداری شیراز محلی برای اسکان بهبود یافتگان سوء مصرف مواد مخدر و کسانی که از کمپ خارج شده و ترک کرده‌اند واقع در بلوار مدرس نرسیده به پل غدیر ایجاد کرده که با ظرفیت اسکان ۵۵ نفر هم اکنون دایر است تا آن دسته از این افراد که جایی برای اسکان ندارند در این محل شب را به صبح برسانند که در این مکان یک وعده غذای گرم و حمایت‌های دیگری نیز به این افراد داده می‌شود.
شهرداری متولی اشتغالزایی نیست
وی در پاسخ به این سوال که چه اقداماتی در حوزه اشتغالزایی و توانمندسازی این افراد بعد از ترک انجام شده،گفت: شهرداری متولی اشتغالزایی نیست و این وظیفه را باید سایر دستگاه‌هایی که در این حوزه وظیفه دارند انجام دهند.
او در این باره بیشتر توضیح داد و افزود: در حوزه اشتغالزایی بعد از ترک معتادین متجاهر با کمک معاونت پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان فارس ۲۰ شغل و با تلاش خیرین این استان نیز برای حدود ۳۰ نفر دیگر از بهبود یافتگان سوء مصرف مواد مخدر شغل ایجاد شده است.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز اضافه کرد: بهزیستی استان فارس وامهایی برای بهبود یافتگان سوء مصرف مواد مخدر در نظر گرفته است و همچنین اداره تعاون کار و رفاه اجتماعی و کمیته امداد نیز ماهیانه تعدادی از این افراد را جذب بازار کار می‌کند.
وی معتقد است که ادارات کل و دستگاه‌هایی که در استان فارس و شیراز من جمله شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر،نیروی انتظامی و بهزیستی متولی این موضوع هستند تمام تلاش خود را برای کاهش معضلات ناشی از وجود معتادین متجاهر در سطح شیراز انجام میدهند و نیاز است که دستگاه‌های فرادستی این نهادها در تهران با توجه به اینکه شیراز مقصد مهاجرت این قشر است،این کلانشهر را در حوزه تخصیص اعتبارات به همین میزان بیشتر ببینند.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز به لزوم توجه و مشارکت خیرین در عرصه آسیب‌های اجتماعی تاکید کرد و گفت: شیراز سومین حرم اهل بیت(ع) است و به لحاظ میراث باستانی و تاریخی نیز جایگاه فرهنگی ممتازی در سطح ایران و جهان دارد و به همین دلیل این شهر مقصد میلیونها گردشگر داخلی و خارجی در طول سال است و نیاز است که در کنار ویژه دیدن شیراز در بخش اعتبارات ملی،خیرین و نیک اندیشان استان فارس نیز همانطور که درعرصههای دیگر نظیر مدرسه سازی و درمان مشارکت کرده‌اند برای حفظ سلامت جامعه و تهی شدن کوچه و پس کوچه‌های این شهر از آسیب‌های اجتماعی به این بخش کمک کنند.
وی ادامه داد: در شهرهای دیگر کشور نظیر تبریز این کار انجام شده و بیشترین سهم در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی متعلق به خیرین است و این کار نتیجه بسیار خوبی نیز در پی داشته است و شهر از وجود بسیاری از این نابسامانیها رهایی یافته است.
آفرینی عنوان کرد: خیرین شیرازی و استان فارسی جسته و گریخته کارهایی در حوزه آسیب‌های اجتماعی انجام دادهاند اما هنوز این اقدامات تا سطح توقعی که از نیک اندیشان این خطه میرود فاصله دارد و قطعا اگر خیرین به حوزه اشتغالزایی معتادین بهبود یافته ورود پیدا کنند بسیاری دیگر از چالش‌های این کلانشهر نیز برطرف خواهد شد.
۹۸۷۳ /۱۸۷۶
گزارش از محمدامین افشارپور