به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، پرتوهای هسته‌ای از دیوار و سنگ نیز عبور می‌کند اما به سختی هیچ‌کدام از این دو نیست. تنها از یک تکه فلز سرب به طول ۴۰ سانتی متر نمی‌تواند عبور کند. به همان اندازه که پرنفوذ است، خطرناک و آسیب‌رسان هم هست و البته کارآمد و راهگشا. شاید مهمترین حضورش را در انفجارهای هسته‌ای بشناسیم، اما نقش اثربخش خود را در فناوری‌های پیشرفته و صنایع مختلف به خوبی نمایانده است.
پرتو گاما شباهت بسیاری با اشعه ایکس دارد ولی مهمترین تفاوتش با اشعه ایکس، در این است که منشاء تولید اشعه ایکس یک واکنش اتمی است در حالی که منشاء تولید اشعه گاما یک برهمکنش هسته ای است، همچنین دامنه یا طیف اشعه گاما نسبت به اشعه ایکس متمرکزتر است.
ویژگی نفوذ بالای پرتوی گاما در مواد مختلف زمینه ساز استفاده گسترده و تولید تجهیزاتی فناور بر پایه این خاصیت شده و فناوری هسته ای جای خود را به خوبی در حوزه‌هایی مثل سلامت، پژوهش و صنعت یافته است. رفتار ویژه امواج حاصل از پرتوهای هسته‌ای هریک با تجهیزات و فناوری‌های مربوط به خود زمینه ساز یک خاصیت تازه می‌شوند. صنایعی مثل نفت، گاز و پتروشیمی هم جزو حوزه‌هایی هستند که از خاصیت‌های منحصربه‌فرد این پرتوها در سامانه‌های اندازه‌گیری و تحلیل فرآیندی استفاده می‌شود. همچنین سامانه‌های سنجش و ردیاب‌های هسته ای که برای اندازه گیری‌های صنعت نفت نیز به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پرتوهای خطرناک اما کارآمد
در این سامانه‌های اندازه‌گیری، روش‌های گوناگونی برای سنجش و اندازه‌گیری استفاده می‌شود و در اندازه گرفتن معیارهایی مانند ارتفاع، چگالی، ضخامت و رطوبت، تعیین درصد در ترکیبات دو فازی و سه فازی به کار می‌رود.
پرتوهای گاما در سامانه‌های سنجش همچنین می‌توانند به کشف میدان‌های نفتی و گازی کمک کنند. استفاده از فناوری در تعیین نشت یابی در خطوط و مبدل‌ها، تصویربرداری‌های سه‌بعدی توزیع جریان و سیال و بسیاری از کارکردهای دیگر صنایع نفت، پتروشیمی و گاز کارآمد هستند.
فناوری‌های این حوزه با توجه به پیچیدگی و حساسیت بالا، محدود و منحصر به چند کشور پیشرفته است اما در کشورمان حرکت فعالان دانش‌بنیان در مرزهای دانش موفقیت در بومی سازی و تولیدات تجهیزاتی در این حوزه را رقم زده است. هم به تولید ابزارهای سنجش منجر شده است و شرکت‌های دانش‌بنیان در این مسیر گام برداشته‌اند.
شرکت پرتو تجهیز بعثت یکی از مجموعه‌های دانش‌بنیانی است که موفق شده تجهیزاتی دانش‌بنیان را با تکیه بر همین فناوری و خاصیت پرتویی تولید کند. تجهیزاتی که کاربردهای بسیاری در صنایع پزشکی، نفت، گاز، پتروشیمی و پژوهش‌ها دارند.
«سنجشگر گاما» یکی از گروه‌های تولیدی فعالان فناور این شرکت دانش‌بنیان است. این سنجشگرها برای اندازه‌گیری معیارهایی مانند ارتفاع، چگالی یا ضخامت به کار می‌روند. کاربرد ویژه این سنجشگرها در صنعت نفت و پتروشیمی است. در مواردی که مخازن از ابعاد بسیار بزرگ، دماها و فشارهای بسیار بالا برخوردارند استفاده از سایر روش های ارتفاع سنجی مانند رادار یا التراسونیک یا لیزر ممکن نیست.
این مجموعه دانش‌بنیان، در حوزه فناوری‌های مختلف یک همکاری میان‌رشته‌ای را به کمک دانشگاهیان و متخصصان حوزه‌های گوناگون علمی در مرکز رشد و فناوری شهید تهرانی مقدم دنبال می‌کند.