هر زمان که جهان شاهد تشدید اختلافات میان دورقیب سنتی پاکستان و هند در جنوب آسیا بود، این نگرانی نیز وجود داشته که هرگونه رویارویی میان دو کشور نه تنها خسارت های جدی برای آنان در بر خواهد داشت بلکه این وضعیت پیامدهای جدی برای صلح و ثبات تمام منطقه به دنبال دارد.
از پنجم اگوست (۱۴ مرداد) و پس از این که دولت هند خودمختاری جامو و کشمیر را لغو کرد، حکومت نظامی و ممنوعیت های شدید در این منطقه وضع شده و این اوضاع باعث خشم رقیب هند یعنی پاکستان شد که واکنش های فراوانی از سوی این کشور را نیز به دنبال داشت.
کشمیر از سال 1393 به بعد بیشتر دچار بحران‌ها و تنش‌های سیاسی و امنیتی شده است. دلیل عمده این است که حزب بی.چی.پی (حزب بهارایتا جاناتا، حزب مردم) که در همین سال به عنوان حزب حاکم در هند و کشمیر پیروز شد، در کشمیر نتوانست دولت محلی را تشکیل دهد و ناچار با حزب دموکراتیک مردم "محبوبه مفتی" ائتلاف کرد که این اولین دولت ائتلافی در کشمیر و اولین حضور حزب بی. چی. پی در کشمیر بود. این حزب یک رویکرد سختگیرانه علیه مسلمانان دارد و معتقد است که هند فقط مختص هندو هاست. از این رو در این اقدامات سختگیرانه و ملی‌گرایانه را نیز در کشمیر اعمال کرد که باعث بروز بحران در این منطقه شد. پیش تر اداره کشمیر در دست احزاب بومی بود که یک رویه میانه رو داشتند و حتی سازمان کنفرانس حریت که حدود ۱۰۰ حزب را تحت پوشش دارد همواره با دولت محلی همکاری خوبی داشته است. این تنش‌های سیاسی میان حزب هندی و کشمیری باعث شد تا در نهایت خانم "محبوبه مفتی" استعفا داد. در حال حاضر فرماندار کشمیر که به حزب بی.جی.پی هند نزدیک است، سیاست‌های این حزب را پیاده می‌کند. از این رو اوضاع کشمیر هر روز وخیم تر می‌شود.
گزارش رسانه های خارجی حاکی از حضور هزاران سرباز شبه نظامی هند به منظور اعمال محدودیت ها و جلوگیری از اعتراض و تظاهرات، در سطح شهرهای مختلف در کشمیر است. نظامیان هندی مسلح به سلاح های اتومات سد راه هایی را در جاده ها ایجاد کرده اند تا از حرکت آزادانه مردم جلوگیری کنند.
دولت پاکستان از زمان اعلام تصمیم دولت هند، در واکنش به آن روابط دیپلماتیک را با کشور همسایه خود هند کاهش داد و همزمان ضمن برقراری تماس با سران کشورهای مختلف جهان و سازمان ملل، سازمان همکاری های اسلامی و شورای حقوق بشر خواهان رسیدگی فوری به اوضاع کشمیر و تحت فشار قرار دادن دهلی نو شد.
به رغم برگزاری نشست ویژه شورای امنیت سازمان ملل هفته گذشته به درخواست پاکستان و چین، و خواسته اعضای شورا از دو کشور برای اجتناب از هرگونه تشدید تنش و حل مناقشه کشمیر براساس قطعنامه های سازمان ملل و مذاکرات دوجانبه، وضعیت در کشمیر فرقی نکرده و طرف هندی مصرانه تاکید دارد که اوضاع کشمیر به اوضاع داخلی هند مرتبط است، اما برعکس آن پاکستان بارها از تلاش دهلی برای تغییر ماهیت کشمیر و کم رنگ کرن بین المللی بودن این مناقشه انتقاد کرده است.
رهبران پاکستان که برگزاری نشست شورای امنیت را پیروزی دیپلماتیک برای خود می دانند، معتقدند که سازمان ملل باید از ظرفیت های خود برای اجرای قطعنامه های شورای امنیت جهت حل مناقشه کشمیر استفاده کند. اسلام آباد از طرف دیگر از ناتوانی سازمان ملل، سازمان همکاری های اسلامی و سایر نهادهای حقوق بشر گلایه دارد و رفتار دوگانه غرب برای نقش آفرینی جهت کمک به استقرار صلح و ثبات در جنوب آسیا را نیز برای عدم حل مناقشه کشمیر بی تاثیر نمی داند.
«عمران خان» نخست وزیر پاکستان نیز رایزنی های منطقه ای و بین المللی را با سران کشورهای مختلف انجام داد و بر مواضع دولت اسلام آباد برای حل مناقشه کشمیر از طریق قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل تاکید کرد.
روز گذشته نیز وزیر امور خارجه پاکستان طی تماس تلفنی با همتای فرانسوی خود درباره تحولات کشمیر و نگرانی اسلام آباد نسبت به تصمیم اخیر هند برای لغو امتیازات ویژه این منطقه بحث و تبادل نظر کرد.
نقطه نظر کشورهای مختلف جهان از جمله همسایگان پاکستان به ویژه جمهوری اسلامی ایران این است که مناقشه کشمیر حل نظامی ندارد بلکه پاکستان و هند باید ضمن پرهیز از تشدید تنش ها، از مسیر دیپلماتیک برای رسیدگی به این اختلاف اقدام کنند.
با این حال برخی کشورها از جمله آمریکا مدعی برخورداری از توانایی جهت حل اختلافات پاکستان و هند بوده و از آمادگی خود برای میانجیگری با هدف حل مناقشه کشمیر سخن می گویند.
دونالد ترامپ در تازه ترین سخنان خود در بحث تنش های پاکستان و هند و مناقشه کشمیر، مدعی شد که عمران خان و نارندرا مودی دوستان خوب وی هستند و او قرار است تا روزهای آینده در پاریس با نخست وزیر هند دیدار و بار دیگر پیشنهاد میانجیگری برای حل مناقشه کشمیر را با وی مطرح خواهد کرد.
نخست وزیر پاکستان ماه گذشته به دعوت رسمی «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا به واشنگتن سفر کرد، ترامپ در دیدار با عمران خان، میانجی گری بین پاکستان و هند در موضوع کشمیر را پیشنهاد داد.
عمران خان همچنین در واکنش به تصمیم هند برای لغو امتیازات منطقه جامو و کشمیر، ضمن ابراز نگرانی از تشدید اوضاع در کشمیر، گفت: زمان عمل به میانجیگری دونالد ترامپ میان اسلام آباد و دهلی فرا رسیده است.
درعین حال رهبران ارشد احزاب سیاسی پاکستان می‌گویند: دونالد ترامپ برای کمک به حل مسائل شبه قاره صادقانه رفتار نمی کند بنابراین دولت «عمران خان» از اعتماد به وی اجتناب کند.
پاکستان برخلاف هند با ورود سایر کشورها برای حل مساله کشمیر مخالفت نمی‌کند و تاکنون چندین بار در مجامع بین المللی مساله کشمیر را مطرح کرده و خواستار میانجی گری کشورها شده است.
با این حال رهبران سیاسی پاکستان بیم آن دارند که پیشنهاد ترامپ برای میانجیگری یک «تله» است و دولت عمران خان نباید به آسانی به سخنان رئیس جمهوری آمریکا اعتماد کند.
برخلاف هند که همواره حل مناقشه کشمیر را به تغییر رفتار پاکستان در قبال آنچه که دهلی نو حمایت از شبه نظامیان و ایجاد نابسمانی در کشمیر تحت کنترل هند می خواند، ربط داده است پاکستان از آمادگی همیشگی خود برای مذاکره با طرف هندی جهت رسیدگی به مناقشه کشمیر سخن می گوید و همزمان به دنبال نقش آفرینی کشورهای مختلف از جمله اروپا و آمریکا است، موضوعی که علی رغم رایزنی های گسترده مقامات پاکستان، هیچ پیشرفتی در آن دیده نشده و به نظر می رسد مدعیان صلح جهان و سازمان های بین المللی تنها به صدور بیانیه و اعلام مواضع سیاسی بسنده کرده اند.
در عین حال دولت پاکستان اعلام کرد که این کشور در اعتراض به نقض قوانین حقوق بشر در کشمیر از هند به دادگاه لاهه شکایت می کند.
«شاه محمود قریشی» وزیر امور خارجه پاکستان آنچه را که وی اعتراض به نقض حقوق بشر در کشمیر خواند، سبب نگرانی شدید این کشور دانست و گفت: اسلام آباد به طور اصولی تصمیم گرفته که از هند به دادگاه لاهه شکایت کند.
وی افزود: ما در حال بررسی جوانب حقوقی و قانونی تصمیم خود هستیم و سپس به لاهه مراجعه خواهیم کرد.
**تشدید مناقشات مرزی و دریایی
همزمان با تشدید نابسمانی ها در منطقه کشمیر و بالا رفتن اختلافات سیاسی میان پاکستان و هند، این وضعیت به مرزهای زمینی نیز سرایت کرده و این روزها درگیری های شدید میان مرزبانان دو کشور در امتداد خط کنترل مرزی کشمیر رخ داده است.
از سوی دیگر مقامات پاکستانی از اقدام غیر منتظره هند برای باز کردن دریچه های سد در خاک خود و سرازیر شدن آب به سمت پاکستان خبر می دهند که باعث شده تا وضعیت فوق العاده در مناطق مختلف پاکستان درپی خطر جاری شدن سیل اعلام شود.
دولت پاکستان اقدام اخیر هند را تروریسم آبی خوانده و می گوید: دهلی نو از موضوع آب به عنوان اهرم فشار علیه اسلام آباد استفاده می کند.
**خطر رویارویی میان رقبای هسته ای
با گذشت ۱۷ روز از اعلام حکومت نظامی در کشمیر و تشدید درگیری های مرزی میان پاکستان و هند، اسلام آباد نسبت به احتمال وقوع حادثه ناگوار در مناطق مرزی کشمیر و یا در محدوده هند و سپس متهم شناخته شدن پاکستان در اینگونه اقدامات، به طور جدی ابراز نگرانی کرده است.
اظهارات اخیر وزیر دفاع هند مبنی بر احتملا تغییر سیاست دهلی نو در پیشدستی بریا استفاده از تسلیحات هسته ای، نیز با واکنش شدید پاکستان همراه بود و مقامات ارشد دولتی و نظامی این کشور، سخنان وزیر دفاع را غیرمسئولانه و تحریک آمیز دانستند.
با توجه به واکنش های منطقه ای و جهانی به اوضاع شبه قاره و بحران کشمیر، صلح و جلوگیری از تشدید اوضاع در مرحله اول بستگی به اراده سیاسی رهبران پاکستان و هند دارد و آنان باید تصمیم بگیرند که صلح و ثبات در منطقه تنها با اظهارات سیاسی و رایزنی های تشریفاتی با دیگر کشورها با هدف تنش زدایی، ممکن نیست بلکه این هدف نیاز به برداشتن گام های عملی از سوی هر دو کشور است.
اقدامات تلافی جویانه شامل درگیری های مرزی و اظهارات تحریک آمیز در کنار تشدید تنش ها در روابط اسلام آباد و دهلی نو، نمی تواند به برقراری صلح میان دو کشور و موثر واقع شدن تلاش های دوجانبه و یا تلاش های منطقه ای و جهانی برای تنش زدایی پاکستان و هند، کمک کند.