برداشت بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی موضوع کلیدی
یحیی جمور معاون فنی سازمان نقشه‌برداری در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا دراین‌باره گفت: اوایل دهه ۸۰ بعد از اندازه‌گیری های تکراری شبکه ترازیابی کشور توسط این سازمان در برخی از مناطق کشور و به طور ویژه درمنطقه جنوب و جنوب غرب تهران (دشت شهریار) به اختلافات بسیار زیاد چند متری بین دو سری تراز یابی که به فواصل زمانی ۱۰ تا ۱۶ سال انجام شد، برخورد کردیم.
وی همچنین عنوان کرد که این اختلافات نشان می‌داد که در این فاصله زمانی بین دو اندازه‌گیری سطح زمین تا چند متر پایین رفته است، در مطالعات تکمیلی بعدی مشخص شد این کاهش ارتفاع ناشی از پدیده‌ای به نام فرونشست است و علت عمده آن برداشت بی‌رویه از ذخایر آب‌های زیر زمینی است.
خسارت اصلی این پدیده در زیر سطح زمین و آبخوان در حال رخ دادن است، زمانی که آب از آنها تخلیه می‌شود و دیگر آبی باقی نماند، آبخوان از بین می‌رود. با تخریب آبخوان ها حتی اگر در کشور آب فراوان نیز وجود داشته باشد، امکان ذخیره آن توسط آبخوان وجود ندارد بنابراین در آینده‌ای نه چندان دور دشت‌های کشاورزی که با پدیده فرونشست روبه‌رو هستند از بین خواهند رفت.
همچنین فرونشست علاوه بر تخریب آبخوان، در سطح زمین نیز آثار مخربی به دنبال دارد و باعث آسیب به تاسیسات سطحی، تغییر شیب سطح زمین و در برخی مناطق ایجاد فرو چاله می‌شود که نیازمند رسیدگی هرچه سریعتر است.
شورای شهر در تلاش برای نجات تهران
در کشور ما پدیده فرونشست سال‌های درازی است که وجود داشته و با اینکه اولین بار به صورت رسمی سازمان نقشه‌برداری کشور آن را در اوایل دهه ۸۰ اندازه‌گیری و اطلاع‌رسانی کرد اما از دهه ۸۰ تاکنون اقدامات و برنامه‌ریزی‌های مدون عملیاتی در این زمینه انجام نشده است. اما در حال حاضر دستگاه ها برای پیشگیری از این حادثه و خسارات جبران ناپذیر آن به منابع زیر ساختی وارد عمل شده‌اند.
به عنوان مثال مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران دو لایحه برای شورای شهر و هیات دولت درباره این پدیده ارسال کرده و ۷۰ اقدام کنترلی را پیشنهاد داده است. همچنین با توجه به نیاز کشور به آب زیرزمینی و شرب، تحقیق و برنامه‌ریزی‌ها به زمان طولانی نیاز است تا مشکلات رفع شود.
هفته گذشته نیز رئیس شورای شهر تهران به همراه هیاتی از این شورا و مدیران سازمان نقشه برداری کشور برای بررسی میدانی این پدیده راهی مناطق جنوب غربی تهران شدند.
محسن هاشمی در این خصوص به ایرنا گفته بود مدت زمان زیادی است که در شورای شهر این پدیده مورد مباحثه قرار گرفته و گزارش‌هایی نیز از سازمان‌های مربوطه به شورای شهر ارسال شده است.
وی همچنین گفت که سازمان نقشه برداری در خصوص تحلیل داده‌ها به خوبی عمل کرده اما از نظر تجهیزات کمبودهایی دارد و جی پی اس دقیق مورد نیاز هنوز از خارج کشور وارد می‌شود که می توان در این خصوص از شرکت‌های دانش بنیان استفاده کرد. در صورتی که تجهیزات مورد نیاز با استفاده از دانش داخلی تامین نشود برای بررسی دقیق نرخ و کنترل این پدیده، دستگاه‌ها همچون گذشته از کشورهای خارجی مانند فرانسه و آمریکا وارد می‌شود.
۴۰ اطلس فرونشست تولید شده است
رئیس سازمان نقشه برداری درباره میزان همکاری دستگاه‌ها برای پیشگیری از این پدیده طبیعی روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا ظهار داشت: این سازمان به مدت یک سال در حال تهیه پهنه‌های فرونشست است و مطالعات متمرکز روی پهنه‌هایی که در گذشته شناسایی شده و یا مستعد فرونشست هستند، انجام شد.
وی ادامه داد: از یک دوره ۵ ساله تا کنون بیش از ۴۰ اطلس فرونشست از نقاط مختلف کشور(پهنه های چند ده کیلومتری) شهرهای اصفهان، تهران، البرز، خراسان رضوی و قم تهیه شده است.
شفیعی با بیان اینکه تهیه اطلس کار مشترک با سازمان زمین شناسی بوده است، تصریح کرد: سازمان نقشه برداری پایش‌های خود را در نقاط مختلف انجام می‌دهد و به صورت مستمر وضعیت تغییرات ارتفاعی را گزارش می‌کند. در نتیجه سازمان زمین شناسی نیز وضعیت این مناطق و پهنه ها را از نظر مخاطره شناسی و مستعد خطر بودن اعلام و بررسی می‌کند.
به گفته رئیس سازمان نقشه برداری این تقسیم کار با سازمان زمین شناسی در حال انجام است و ادامه دارد.
دستگاه‌ها نسبت به فرونشست حساس شده اند
وی تصریح کرد: هم اکنون توجه و حساسیت نسبت به پیشگیری از پدیده فرونشست و مکاتبات از سازمان ها و نهادهایی که متولی زیرساخت در کشور هستند به طور محسوسی افزایش یافته است. به عنوان مثال برای طراحی خطوط لوله چندین مکاتبه از طرف شرکت گاز انجام شده است.
شفیعی عنوان کرد: از طرف وزارت نفت نیز مکاتبات بسیاری انجام شده است که پیش از آن این توجه وجود نداشت. باید در مناطقی که تحت تاثیر این پدیده است تا حدودی احداث یا توسعه زیر ساخت‌ها انجام نشود و یا با تدابیر لازم و استحکام بخشی این کار انجام شود.