یكی از پدیده های نوظهوری كه این روزها گریبان طبیعت را گرفته است، مساله ' فرو نشست زمین' است كه این پدیده به نوعی در زیرخاك پنهان است.
اما فرونشست زمین چیست؟ و چرا كارشناسان و مهندسان مخاطرات فرونشست را حتی برابر با زلزله می دانند؟
انیستیتو زمین شناسی جهان' فرونشست زمین را شامل فروریزش یا نشست رو به پائین سطح زمین عنوان می كند كه مي تواند داراي بردار جابجایي افقي اندك باشد'.
حركت از نظر شدت، وسعت و میزان مناطق درگیر محدود نمي باشد و فرونشست مي تواند در اثر پدیده هاي طبیعي زمین شناختي مانند انحلال ، آب شدگي یخها و تراكم نهشته ها ، حركات آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین و یا فعالیتهاي انساني نظیر معدنكاري، برداشت آبهاي زیرزمیني و یا نفت ایجاد شود.
یونسكو در تعریف فرونشست اعلام كرده است كه 'فرونشست زمین، فروریزش و یا نشست سطح زمین است كه به علت های متفاوتی در مقیاس بزرگ روی می دهد.
این تعریف پدیده هایی همچون زمین لغزش ها را بدلیل اینكه حركت آنها دارای بردار افقی قابل توجهی است و همچنین نشست در خاكهای دستی، كه مكانیسم متفاوتی دارد را در بر نمی گیرد.
كارشناسان بر این عقیده اند كه ' رویدادهای فرونشست بطور معمول در دو محیط امكان پذیر است كه سنگهای انحلال پذیر و نهشته های جوان تحكیم نیافته و رسوبات آواری نیمه تحكیم یافته مهمترین مكان برای رخداد فرونشست زمین است'.
«فاطمه محمدی» دانش آموخته دانشگاه تربیت مدرس می گوید: فرونشست زمین در ایران بیشتر بر اثر عواملی مانند افت سطح سیالات زیرزمینی، انحلال تشكیلات زیرسطحی و ریزش كارست به وجود می آید.
به گفته وی، تغییر كاربری زمین، احداث و یا بارگذاری سازه های مهندسی، زهكشی خاك های آلی و نفوذ آب شور در امتداد سواحل از جمله عوامل دیگر در ایجاد پدیده فرونشست است.
یك مخاطره شناس و زلزله شناس ایران می گوید: 300 دشت ایران با پدیده فرونشست زمین مواجه شده است كه باید برای آن چاره اندیشی كرد.
مسعود مجرب در سفر به شهركرد افزود: فرونشست زمین به منزله تدریجی و ناگهانی زمین است كه به تراز پایین تر می رسد و گاهی علت این فرو نشست ها به دلیل برداشت بی رویه منابع آب و سفره های زیرزمینی اتفاق می افتد.
این استاد زلزله شناسی دانشگاه تهران بیان داشت: فرو ریزش های زمین نیز به دلیل فرار آب از لایه های زیرزمینی رخ می دهد كه باید آن را به صورت دقیق مورد ارزیابی قرار دارد.
وی فروچاله ها را از دیگر پدیده های زمین شناختی عنوان كرد و گفت: فرو چاله ها نیز به دلیل انحنای زمین رخ می دهد كه نمونه آن در همدان وجود دارد.
این محقق و پژوهشگر مخاطره شناسی ایران، دشت شهركرد را دارای خاصیت فرونشست دانست و افزود: این فرونشست به دلیل برداشت آب سفره های زیرزمینی این منطقه پدید آمده است.
مجرب، روش مقابله با پدیده فرونشست را حفظ منابع آبی و اجرای طرح های آبخوان داری در سفره های زیرزمینی عنوان كرد و گفت: با اجرای طرحهای آبخوان داری باید بارش های جوی به سمت دشت ها هدایت شود.
مجرب اظهار داشت : آبخوان ها تجدید پذیر نیستند و نمی توان از منابع آبخوان ها آبی برداشت كرد چرا كه دیگر برگشت پذیر نیست.
این استاد دانشگاه مهمترین نمونه فروچاله را در مناطق همدان می داند و می گوید: این یك پدیده زمین شناسی و انحلالی است كه به خاطره افت منابع زیر زمینی است.
به گفته وی، میزان اثرات فرونشست به تدریج هویدا می شود و در ابتدا چندان برای مردم قابل درك نیست.
رییس سازمان نقشه برداری كشور نیز میانگین فرونشست زمین در برخی نقاط كشور را 22 سانتیمتر اعلام كرده است.
«مسعود شفیعی» افزود: فرونشست كه به شكل كاسه ای رخ می دهد، محدوده وسیعی را در بر می گیرد و هرچه به مركز نزدیك باشد، میزان نشست بیشتر است.
وی ادامه داد: میزان فرونشست در كف بیشتر بوده و ممكن است در ظاهر احساس نشود و علائم ظاهری چندانی در دشت ها نداشته باشد اما چون با شیب ملایم اتفاق می‌افتد، گاهی با ظاهر شدن شكاف هایی در سطح زمین و یا تَرَكهایی در دیوار ساختمان ها به شكل تدریجی خود را بروز می دهد.
شفیعی گفت: در بیشتر نواحی كشور پدیده فرونشست را داریم اما در استان های تهران، البرز، قزوین، اصفهان، خراسان رضوی، قم، همدان، مركزی و شمال غرب كشور بیشتر است.
وی اظهار داشت: برای بررسی فرونشست زمین 5٠ پهنه كشور مورد مطالعه قرار گرفت و از اواخر سال گذشته 6 اطلس از نقاط مختلف تهیه شد.
به گزارش ایرنا، حفظ منابع آبی زیرزمینی و توجه به مهندسی ساخت و ساز می تواند از بروز پدیده فرونشست جلوگیری كند.
2097
شهركرد- ایرنا - هر چقدر به طبیعت مهربانی شود، به همان اندازه طبیعت نیز با مردمان خویش مهربان خواهد بود و هر قدر كه بی مهری شود ، طبیعت نیز قهری پنهان خواهد داشت.
