پس از تصویب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در سال ۹۰ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی، فصل ششم این سند به موضوع ارتقای منزلت اجتماعی و جایگاه حرفه ای منابع انسانی با تأکید بر نقش الگویی و جایگاه معلم پرداخته است.
از آن سال به بعد موضوع رتبه بندی معلمان به میان آمد تا اینکه در سال ۹۴ وزارت آموزش و پرورش خبر از اجرای مرحله اول این طرح را داد و با تائید دولت اولین گام برداشته شد اما این طرح پس از آن و در سال های بعد ابتر باقی ماند و وارد مراحل بعدی اجرا نشد.
در سال های مختلف همواره فقدان ردیف بودجه برای اجرای رتبه بندی معلمان به چالش جدی دستگاه تعلیم و تربیت تبدیل شده و با وجود سعی وزارتخانه، نتوانسته اهداف مدنظر را به منصه ظهور برساند.
دولت و مجلس بر اجرای طرح رتبه بندی معلمان تاکید دارند که در این میان دولت و مشخصا وزارت آموزش و پرورش اجرای مرحله اول طرح رتبه بندی با اعتبار یک هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۴ را در کارنامه فعالیت خود دارند اما سیدحمایت میرزاده عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی اجرای طرح را به این شیوه قبول ندارد و می گوید تا دستورالعمل و شیوه اجرای آن به دست کمیسیون نرسد نمی توانیم آن را بپذیریم چون می خواهند بدانند که این رتبه بندی به چه شیوه ای اجرا شده است.
زمزمه اجرای رتبه بندی پس از استعفای سید محمد بطحایی در خردادماه امسال و اعلام خبر اجرای این طرح توسط علی ربیعی سخنگوی دولت با اعتبار ۲ هزار میلیارد تومانی جانی دوباره گرفت و در ادامه سید جواد حسینی سرپرست وزارت آموزش و پرورش نیز بارها بر این مسئله تاکید کرد و پس از آن محسن حاجی میرزایی وزیر جدید آموزش و پرورش هم در وعده ها و برنامه های خود در جلسه رای اعتماد که ۱۲ شهریور برگزار شد، رتبه بندی معلمان را یکی از اولویت های خود در دوره سکانداری در این وزارتخانه بیان کرد.
اما در این میان گویی هنوز مسیر رتبه بندی راه خود را به درستی پیدا نکرده است زیرا از یک سو دولت و وزارت آموزش و پرورش بر اجرای آن در مهرماه اصرار و تاکید دارند اما نمایندگان مجلس عنوان می کنند که باید این طرح در مجلس به تصویب برسد تا بتواند اعتبار ۲ هزار میلیارد تومانی را دریافت کند، موضوعی که سیدحمایت میرزاده عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی نیز به آن اشاره کرده و در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش به تشریح آن پرداخته است.
ابلاغیه ای از دولت برای اجرای طرح رتبه بندی معلمان به مجلس نرسیده است
میرزاده می گوید: مجلس شورای اسلامی موافق اجرای طرح رتبه بندی معلمان است چون ما هم می خواهیم رتبه و جایگاه معلمان ارتقا یابد اما دستورالعمل آن باید به مجلس برسد و تصویب شود تا قابلیت اجرا داشته باشد.
وی در پاسخ به این سوال که اعتبار ۲ هزار میلیارد تومانی برای اجرای آن تخصیص یافته است، آیا پس از تخصیص این اعتبار اجرای آن حتمی است؟ ادامه داد: کلیات اعتبار آن تخصیص داده شده است اما حرف ما این است که معلمان بر اساس چه ضوابط و شرایطی رتبه بندی خواهند شد.
وی معتقد است باید از سوی دولت این موضوع به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شود تا بدانیم هر معلمی چه رتبه ای باید بگیرد و این رتبه براساس چه معیار و ملاکی باید باشد.
به گزارش ایرنا، براساس این لایحه که اوایل تابستان سال ۹۲ توسط دولت به مجلس ارایه شد، معلمان با در نظر گرفتن معیارهایی در چهار گروه طبقه بندی می شوند و دستمزد آن ها نیز بر همین اساس تعیین می شود. این طبقه بندی به طور عمده بر اساس مدرک تحصیلی و سابقه کار فرهنگیان و در رده های پایه، ارشد، خبره و عالی صورت می گیرد و برای پایین ترین طبقه افزایش حقوق حدود ۱۷۰ هزار تومان و رتبه های بعدی نیز به ترتیب ۲۵۰، ۳۶۰ و ۶۰۰ هزار تومان پیش بینی شده است.
میرزاده در ادامه تصریح کرد: اگر دولت ابلاغیه ای برای اجرای طرح رتبه بندی معلمان داشته است باید نسخه ای از آن در اختیار کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی قرار گیرد تا ما هم نظر نهایی خود را برای کمک به قشر معلم و ارتقای رتبه آنها داشته باشیم.
وی در پاسخ به این سوال که مرحله اول رتبه بندی معلمان اجرا شده است؟ اظهار کرد: از نظر مجلس اجرای آن طرح، موضوع مهم رتبه بندی معلمان نیست ما باید بدانیم رتبه یعنی چه؟ یعنی به چه عنوانی معلمان را رتبه بندی کرده اند؟ چه میزان حقوق آنها افزایش یافته است؟
عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی ادامه داد: اگر رتبه بندی اجرا شده است به ما بگویند هر کدام از معلمان چه رتبه ای گرفته اند چه میزان به حقوق آنها اضافه شده است چه معلمی رتبه استادی گرفته است چه کسی می تواند این را ثابت کند که این رتبه بندی اجرا شده است در حالی که هنوز کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی هیچ ابلاغیه ای از دولت برای اجرای آن دریافت نکرده است؟
وی در عین حال بیان داشت: مجلس موافق رتبه بندی معلمان است چون در هر حال به حقوق معلمان اضافه می شود ما حمایت می کنیم اما رتبه بندی یک قواعدی دارد. مجلس شورای اسلامی به محض اینکه دستورالعمل این طرح را در اختیار بگیرد بدون هیچ معطلی آن را بررسی می کند.
وی تاکید کرد: به محض دریافت ابلاغیه از سوی دولت، این طرح در مجلس معطلی نخواهد داشت چون می خواهیم به قشر معلمان به عنوان یک سرمایه اجتماعی کمک کنیم.
میرزاده اضافه کرد: مجلس شورای اسلامی قانون را وضع و دولت باید آن را اجرا کند اما هنوز هیچ ابلاغیه ای به دست ما نرسیده است تا ما بدانیم برچه اساس و معیاری رتبه بندی معلمان را اجرا کنیم.
از ٨٧٠ هزار نیروی شاغل در آموزش و پرورش، ۶۴ درصد معلمان، ١١ درصد نیروهای حق‌التدریسی، ۵ درصد نیروی کیفیت بخشی و ٢٠ درصد مدیریت آموزشگاهی هستند.
رتبه بندی معلمان براساس برنامه ششم اجرا می شود
اما علی ربیعی سخنگوی دولت در رابطه با ابهام در رتبه بندی معلمان نیز می گوید: رتبه بندی معلمان بر اساس قانون برنامه ششم باید با تصویب مجلس شورای اسلامی در قانون بودجه سالانه پرداخت شود؛ در این راستا ۲ سال قبل کمتر از ۳ هزار میلیارد تومان پرداخت شد و امسال نیز ۲ هزار میلیارد تومان پرداخت خواهد شد.
سخنگوی دولت با اشاره به کاهش بودجه کشور ادامه داد: بر اساس اعلام وزارت آموزش و پرورش و سازمان برنامه و بودجه این ۲ هزار میلیارد تومان افزایشی ۱۰ درصدی خواهد داشت.
محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز پیشتر اعلام کرده بود که در قانون بودجه، برای اجرای دومین مرحله طرح رتبه‌بندی فرهنگیان ۲ هزار میلیارد تومان پیش بینی شده که این مبلغ در ۲ سال گذشته و برای اجرای مرحله اول، ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بود. وزارت آموزش و پرورش باید هر چه سریع تر مقدمات اجرای مرحله دوم را که اعتبارات آن ابلاغ شده فراهم کند.
سرانجام طرح رتبه بندی معلمان چه می شود؟
طرح رتبه بندی معلمان که بر اساس سند تحول بنیادین نظام آموزشی یکی از موضوعات مهمی است که در راستای ارتقای شایستگی حرفه ای معلمان باید به مرحله اجرا درآید؛ طرحی که دولتمردان در دولت و مجلس شورای اسلامی با اعتبار ۲ هزار میلیارد تومانی مصوب در بودجه سال ۹۸، مصمم به عملیاتی کردن آن هستند.
از سال ۹۴ که با اعتبار یک هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان یک مرحله از این طرح اجرا شد، دیگر چیزی جز چشم انتظاری معلمان برای اجرای رتبه بندی را شاهد نبوده ایم که انتظار می رود با توجه به دیدگاه وزیر جدید آموزش و پرورش و تخصیص مبلغ ۲ هزار میلیارد تومانی آن در بودجه سال ۹۸ نگاه ها به سمت اجرای مرحله دوم آن مثبت تر باشد و سرانجام رتبه بندی معلمان به فرجام خوبی برسد.
این روزها که با آغاز سال تحصیلی همراه هستیم و وزیر جدید آموزش و پرورش معرفی شده است، امید فرهنگیان به این است که حاجی میرزایی گام ها را استوارتر بردارد تا طرح رتبه بندی معلمان به سرانجام برسد چراکه طولانی شدن هر طرحی شایعات و حرف هایی را در پی دارد.
اخیرا هم صحبت هایی شده است که قرار است بودجه طرح رتبه بندی معلمان به پرداخت مطالبات معوق معلمان اختصاص داده شود که محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پروررش در واکنش به این اظهارات گفته است که شایعه تخصیص اعتبار رتبه بندی به پرداخت معوقات به هیچ وجه صحت ندارد. اجازه نخواهم داد منافع معلمان تحت هیچ عنوانی تضییع شود در این رابطه اطلاعات موثق را از وزارت آموزش و پرورش دریافت کنید.
وی همچنین تاکید کرده است که با همکاری دولت و مجلس لایحه خاص معلمان تدوین می شود تا جایگاه و منزلت آنها تامین شود.
در حالی که سیدجواد حسینی سرپرست وزارت آموزش و پرورش اخیرا از نهایی شدن متن پیشنهادی رتبه بندی حرفه ای معلمان راستای تصویب در هیات وزیران در کارگروه تخصصی رتبه بندی حرفه‌ای معلمان خبر داده بود اما سیدحمایت میرزاده عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی از اجرای طرح رتبه بندی معلمان ابراز بی اطلاعی کرده و می گوید: تاکنون هیچ دستورالعملی برای اجرای طرح رتبه بندی معلمان به این کمیسیون نرسیده است.
این در حالی است که دهم شهریور کارگروه تخصصی رتبه بندی حرفه ای معلمان با حضور سرپرست وزارت آموزش و پرورش و متشکل از نمایندگان سازمان اداری و استخدامی کشور، سازمان برنامه و بودجه، معاونت حقوقی تشکیل جلسه داد و پس از بحث و بررسی در خصوص ابعاد و سازوکارها و نحوه اجرای رتبه بندی حرفه ای معلمان، متن پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش شامل اهداف، استلزامات، تعاریف، شاخص‌های بخش صلاحیت معلمان، گواهینامه صلاحیت معلمی، مشمولان، شرایط و ضوابط ورود، نظام ارتقای ساختار اجرایی، فرآیند اجرا و امتیازات مالی موردبررسی اعضاء کارگروه قرار گرفت و پس از جمع بندی مقرر شد این متن برای طرح در کمیسیون امور اجتماعی دولت به دفتر هیات دولت ارسال شود.
حمید رضا حاجی بابایی رئیس فراکسیون فرهنگیان مجلس شورای اسلامی نیز درباره طرح رتبه بندی معلمان گفته است: در گفت و گویی که اخیرا با محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه داشته ام دولت مصمم است نظام رتبه بندی فرهنگیان را اجرایی کند.
وی با اشاره به اینکه ماده ۶۳ برنامه ششم هم به موضوع رتبه بندی اشاره دارد، تصریح کرده است: با توجه به این شرایط امکان اجرای رتبه بندی وجود دارد، اما دولت باید لایحه آن را به مجلس بیاورد که تا به امروز چنین کاری انجام نشده است و در مجلس منتظر این لایحه هستیم. مجلس در حیطه اختیارات خود اقدامات لازم برای اجرای طرح رتبه بندی فرهنگیان را انجام داده است و اما به محض آنکه لایحه به مجلس برسد برای تصویب آن اقدام خواهد کرد.
نظام رتبه بندی معلمان چیست؟
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که تدوین آن مدت ها زمان برده بود آذر سال ۱۳۹۰ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و توسط رییس جمهوری وقت ابلاغ شد. در تهیه سند ملی تحول بنیادین آموزش و پرورش کوشش شده با الهام گیری از اسناد بالادستی و بهره گیری از ارزش های بنیادین آنها و توجه به اهداف راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران، چشم انداز و اهداف تعلیم و تربیت در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی تبیین شود.
این سند مشتمل بر ۷ فصل و ۱۳۱ راهکار ذیل چشم انداز سال ۱۴۰۴ تنظیم شده و در زمان تنظیم مدل سه گام برای اجرای آن تصور شد؛ گام نخست تدوین سند و نقشه راه، گام دوم زمینه سازی برای اجرای سند و گام سوم اجرای احکام سند است. فصل ششم از این سند به ارتقای منزلت اجتماعی و جایگاه حرفه ای منابع انسانی با تأکید بر نقش الگویی و جایگاه معلم می پردازد و به طور مشخص هدف ۱۰ و راهکار عملیاتی ۱۰/۲ مقرر می دارد: استقرار نظام سنجش صلاحیت های عمومی، تخصصی و حرفه ای، تعیین ملاک های ارزیابی و ارتقای مرتبه (نظام رتبه‌بندی) علمی و تربیتی معلمان و تقویت انگیزه ارتقای شغلی در آنان براساس نظام معیار اسلامی است.
بنابراین آموزش و پرورش از همان سال به تدوین طرح رتبه بندی معلمان همت گذاشت و لایحه ای اوایل تابستان سال ۹۲ توسط دولت به مجلس ارائه شد که بر اساس آن معلمان با در نظر گرفتن معیارهایی در چهار گروه طبقه بندی و دستمزد آنها بر همین اساس تعیین می شد. این طرح پس از بررسی به دلیل برخی اشکالات توسط مجلس به دولت بازگردانده شد و نمایندگان مشخص شدن منابع مالی برای اجرای آن را خواستار شدند.
در ادامه بررسی طرح، مسئولان آموزش و پرورش اعلام کردند طرح رتبه بندی معلمان نیاز به مصوبه مجلس شورای اسلامی ندارد؛ از این رو پس از تلاش های بسیار، با هدف افزایش انگیزه همکاران فرهنگی و ارتقای شایستگی های حرفه ای معلمان در آخرین جلسه هیات دولت ۲۷ اسفند ۹۳ در قالب قانون مدیریت خدمات کشوری به تصویب رسید.
بر این اساس مرحله اول طرح رتبه بندی معلمان در نیمه ابتدایی سال ۹۴ با بار مالی ۱۳۰۰ میلیارد تومان اجرا شد و در آن حقوق فرهنگیان میانگین تا ۴۰۰ هزار تومان افزایش یافت. با وجود این برای اعتباربخشی بیشتر و قانونی بودن اجرا و تامین اعتبار این طرح در قانون برنامه ششم توسعه (۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰)، دولت مکلف شد طرح رتبه‌بندی را در مرحله نهایی در قالب یک لایحه تهیه کرده و به مجلس ارائه دهد.
لایحه نظام رتبه بندی معلمان پس از ۲ ماه بررسی اواخر آبان ماه سال ۹۷ در آخرین نشست تخصصی کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک دفتر هیات دولت به تصویب رسید. این لایحه به منظور ایجاد ساز و کارهای لازم برای ارتقای شایستگی های حرفه ای، منزلت و مرجعیت علمی و اجتماعی معلمان و افزایش انگیزه در راستای ارتقای فعالیت‌های آموزشی و پرورشی آنان تهیه شد.
با این نظام، رتبه های حرفه ای برای طبقه بندی معلمان در نظر گرفته می شود و بر اساس هر رتبه، ضرایبی در امتیازات شغل و شاغل و در نتیجه حقوق و مزایا برای آنان لحاظ می شود.
فرهنگیان در گروه های حرفه ای رتبه بندی می شوند
علی الهیار ترکمن معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش توضیحاتی درباره رتبه بندی فرهنگیان و افزایش ۱۰ درصدی بودجه آن ارائه کرده و می گوید: ۱۸۰۰ میلیارد تومان از بودجه رتبه‌بندی ابلاغ شده بود و سازمان برنامه اعلام کرد ۱۰ درصد دیگر هم تخصیص می‌دهند که به همان ۲ هزار میلیارد تومان خواهد رسید.
وی ادامه داد: طرح را در کمیسیون اجتماعی دولت دنبال و تلاش می کنیم تا بتوانیم آن را به جریان بیاندازیم و مصوبه را از دولت گرفته و احکام را اجرایی کنیم. پولی که در سال‌های ۹۴ و ۹۵ گرفتیم به پنج هزار میلیارد تومان رسید و با افزایش‌های سنواتی بعدی تا ۹۸ به هفت هزار میلیارد تومان رسیده که با این ۲ هزار میلیارد تومان برای رتبه بندی ۹ هزار میلیارد تومان بودجه داریم.
الهیارترکمن یادآورشده است: مصوبه‌ای که از دولت خواهیم گرفت نحوه کار ما را مشخص می‌کند. فرهنگیان در گروه‌های حرفه‌ای طبقه بندی می‌شوند. رتبه بندی فرایند علمی است و اصلا هدف افزایش حقوق ندارد گرچه یکی از کارکردهای آن افزایش حقوق است. هدف اصلی رتبه بندی ارتقای کیفیت و رسیدن به این نقطه است که یک معلم برای کسب به مشوق‌ها یکسری صلاحیت‌ها و ویژگی‌هایی را در خود ایجاد کند و مکانیزم‌های خودتنظیمی داشته باشد. این امر موجب افزایش مشارکت فعال در فرایند آموزش شده و از این طریق هم کیفیت کار افزایش می‌یابد و هم نحوه مدیریت منابع انسانی تسهیل می‌شود. معلم در قبال این عملکرد به یکسری مشوق‌های مادی و غیرمادی دست می‌یابد که افزایش حقوق از آن جمله است.
وی با بیان اینکه مطالعات مربوط از مدت‌ها قبل شروع شده و معلمان بر اساس ارزیابی شرایط موجود در گروه‌هایی قرار می گیرند، ادامه داد: همه معلمان در گروه اول قرار می‌گیرند اما برای رفتن به گروه دوم تا چهارم باید شرایط لازم را کسب کنند. رتبه بندی همانند فرایند جذب هیئت علمی در دانشگاه و ارتقاء به استادیاری و دانشیاری است.
معاون برنامه ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به اینکه به این ترتیب آیا همه فرهنگیان شامل رتبه بندی می‌شوند؟ افزود: ما پایه را روی چیزی که الان هست می‌گذاریم؛ اما معلمان باید برای افزایش، شرایط لازم را داشته باشند تا بتوانند پول بیشتری را دریافت کنند. به عبارت دیگر پایه را روی سال ۹۴ می‌گذاریم و برای رتبه بندی جدید با توجه به شرایطی که فرهنگیان کسب می‌کنند که قطعا باید همینطور باشد؛ بودجه را توزیع و کمک می‌کنیم شرایط ارتقا را کسب کنند و از این پول هم بیشتر بهره مند شوند. قطعا نمی‌خواهیم با نگاه معیشتی و صرفا افزایش حقوق به موضوع نگاه کنیم. خود فرهنگیان هم باید کمک کنند تا رتبه بندی وارد فرایند علمی شود و اولین زمینه مدیریت علمی منابع انسانی را شکل دهیم.
الهیار درباره ضرورت تصویب این طرح در مجلس اظهار داشت: قرار بر این شده با توجه به اختیارات دولت، رتبه بندی را در دولت مصوب و برای اول مهر اجرا کنیم. اگر نمایندگان ملاحظه‌ای داشتند به دولت اعلام کنند تا دولت تصمیم بعدی خودش را بگیرد؛ اگر هم مشکلی نداشت همان مصوبه مبنای کار بشود و طبق آن حرکت کنیم. در این مدت کار را روی یکسری اصول علمی پیش بردیم که تصور می‌کنم نظر نمایندگان را هم تامین می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: رتبه بندی فرهنگیان بر اساس شرایط عمومی و اختصاصی است در شرایط عمومی مواردی چون سابقه، تجربه، مدرک تحصیلی، نمره‌های ارزشیابی، میزان قبولی در کلاس و هر آنچه به عملکردشان برمی‌گردد لحاظ شده است. در شرایط اختصاصی هم فعالیت‌های علمی و حرفه‌ای، شرکت در همایش‌ها، تالیف کتاب و مقاله، اختراع، نوآوری پیش بینی شده است.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه وزارت آموزش و پرورش افزود: بعد از آنکه دولت و سران سه قوه به نتیجه رسیده و ضوابط را مشخص کردند؛ رتبه‌بندی بر اساس آن تعیین می‌شود. طبق ضوابط موجود هر دو نهاد می‌توانند اجازه تعیین ضوابط رتبه‌بندی را به آموزش‌وپرورش بدهند.
اکنون و با نزدیک شدن سال تحصیلی گویی نفس ها به شماره افتاده و معلمان منتظر عملیاتی شدن وعده ها در زمینه رتبه بندی هستند که امید است با مساعدت تمامی دست اندرکاران و متولیان، فرهنگیان مهر ۹۸ را متفاوتی را آغاز کنند./