آمریکا، موج جدید تحریم‌های بانکی ایران را پس از خروج از برجام در اردیبهشت ۹۷ آغاز کرد و بر این اساس در آبان ۹۷ دسترسی نظام بانکی ایران به شبکه بانکی سوئیفت قطع شد.
در تازه‌ترین گام از سناریوی تحریم نیز آمریکا نام بانک مرکزی را دوباره دیروز (جمعه) در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.
استیون منوچین، وزیر خزانه داری آمریکا دیروز در این باره گفت: بانک مرکزی ایران به دلیل تامین منابع مالی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سپاه قدس و حزب الله لبنان در فهرست تحریم‌ها قرار گرفته است.
در بیانیه وزارت خزانه‌داری علاوه بر بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی و شرکت اعتماد تجارت پارس نیز با اتهام مشابهی تحت تحریم قرار گرفته است.
تحریم‌های جدید آمریکا علیه بانک مرکزی پس از حملات پهبادی یمنی‌ها به تاسیسات نفتی عربستان به بهانه تامین مالی تروریسم اعمال شد.
تفاوت تحریم‌های جدید و قبلی بانک مرکزی
از تفاوت‌های تحریم جدید بانک مرکزی با تحریم‌های دور قبلی که پس از خروج ترامپ از برجام اعمال شد، این است که تحریم‌های جدید به بهانه تامین مالی تروریسم انجام شده است.
بر این اساس، رفع تحریم‌های جدید بانک مرکزی دشوارتر شده و تهدیدات بیشتری متوجه موسسات مالی می شود که بخواهند با بانک مرکزی همکاری کنند.
با توجه به اینکه نظام بانکی ایران در ماه‌های اخیر به شدت از طرف آمریکا تحت فشار بوده و نهادهای مالی سایر کشورها نسبت به این موضوع آشنایی داشته و تکلیف خود را با این مساله مشخص کرده‌اند، تحریم‌های جدید بانک مرکزی نمی‌تواند، تاثیر چندانی بر مناسبات بانکی خارجی ایران داشته باشد.
شاید بتوان گفت که مهمترین تاثیر تحریم‌های جدید بانک مرکزی مربوط به تامین دارو، غذا و خریدهای بین‌المللی باشد که آمریکا با وضع آن تلاش دارد که فشارهای مستقیم روی مردم را بیش از پیش افزایش دهد.
محمدجواد ظریف با اشاره به تحریم جدید بانک مرکزی با خطرناک و ناپذیرفتنی خواندن این اقدام آمریکا گفت: این اقدامشان نشان دهنده تلاششان برای مانع شدن از خریدهای بین‌المللی و رسیدن غذا و دارو به مردم ایران است. این اقدام، نقض تمام تعهدات بین‌المللی نه تنها برجام بلکه نقض اصول شناخته شده بین‌المللی در مصونیت بانک های مرکزی است.
دست‌های خالی واشنگتن و ناکامی فشارهای حداکثری
آمریکا در حالی پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ بر سیاست فشار حداکثری و تحریم‌ها پای‌فشاری کرده که تاکنون دستاوردی نداشته است.
دولت آمریکا امید داشت که با تشدید تحریم‌های بانکی و نفتی، دسترسی ایران به منابع مالی را محدود کرده و در نتیجه در داخل کشور، ناامنی و بی‌ثباتی اقتصادی ایجاد کند، اما دولت و بانک مرکزی توانست به سرعت تلاطمات اقتصادی ایجاد شده مانند نوسان شدید نرخ ارز را مهار کرده و بازارها را به تعادل برساند.
به نظر می‌رسد آمریکا که در سیاست های فشار حداکثری خود ناکام مانده تلاش می‌کند از آخرین ابزارهای در اختیار خود استفاده کرده تا شاید نتیجه‌ای را کسب کند.
رئیس کل بانک مرکزی در واکنش به تحریم مجدد بانک مرکزی گفت: تحریم مجدد بانک مرکزی توسط دولت آمریکا نشان می‌دهد که دست آنها برای پیدا کردن اهرم فشار علیه ایران تاچه حدی خالی است.
«عبدالناصر همتی» جمعه شب در این باره افزود: اگر این گونه اقدام‌ها می‌توانست در پیشبرد خواسته‌های ظالمانه آن دولت موثر باشد، وضعیت اقتصادی کشور بسیار متفاوت با وضعیت فعلی بود.
رئیس کل بانک مرکزی تأکید کرد: ناکامی‌های مکرر دولت آمریکا در یک سال و اند گذشته نشان می دهد که این تحریم‌ها بی اثرتر از هر زمان دیگری شده اند و اقتصاد ایران، تاب آوری خود را در مقابل تحریم‌ها به همگان اثبات کرده است.
وی افزود: موفقیت‌های اخیر بانک مرکزی و ثبات بازارنشان می‌دهد که خوشبختانه تجارت و مبادلات مالی کشور از راه‌هایی انجام می‌شود که از سوی آمریکا غیر قابل تحریم است.
همتی تصریح کرد: خوشبختانه از دوره دور زدن تحریم‌ها به دوره تحریم ناپذیری تجارت خارجی عبور کرده ایم و وقت آن رسیده است که دولت آمریکا از واقعیت ها درس بگیرد.
وزیر امور خارجه نیز درباره اقدام دولت ترامپ برای تحریم بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی گفت: تحریم بانک مرکزی پیش از هرچیز نشان دهنده استیصال آمریکا است، آمریکایی ها هر تحریمی را که می توانستند علیه ایران انجام دادند، کاری که اکنون انجام می دهند، این است که بانک مرکزی که قبلا تحریم شده بود را با عنوان دیگری تحریم می‌کنند.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، اضافه کرد: این اقدام نشان دهنده این است که سیاست فشار حداکثری به پایان خود نزدیک شده است. وقتی یک موسسه را چندین بار با عناوین مختلف تحریم می‌کنند، نشان دهنده آن است که آنچه که فکر می‌کردند با سیاست فشار حداکثری می توانند در ظرف چند ماه مردم ایران را به زانو درآورند، شکست خورده است.
ظریف تصریح کرد: آمریکایی ها هرچه زودتر باید به این واقعیت اعتراف کنند و با یک روش آبرومندانه به این سیاست خود پایان دهند. اگر همانطور که رهبر معظم انقلاب فرمودند توبه کنند و به میز مذاکره بازگردند، حتما به نتایج بهتری می رسند تا اینکه بانک مرکزی را دو یا چند بار تحریم کنند.
ایران و راه‌های دور زدن تحریم‌های بانکی
آمریکا با هدف تشدید تحریم‌ها علیه ایران، در ماه های اخیر محدودیت های گسترده ای را علیه نظام بانکی کشورمان وضع کرده که شواهد نشان‌دهنده ناکامی این سیاست‌های تحریمی بوده است.
انجام مبادلات خارجی بدون استفاده از دلار و جایگزینی ارزهای ملی در مبادلات خارجی، دسترسی به راه‌های جایگزین سوئیفت و انعقاد پیمان های پولی دوجانبه از مهمترین اقدامات بانکی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا در ماه های اخیر به شمار می‌رود.
ایران، سوئیفت را دور می‌زند
می‌توان ادعا کرد که مهمترین تحریم‌ها علیه نظام بانکی ایران در ماه های اخیر، تحریم سیستم پیام‌رسان مالی بین‌المللی «سوئیفت» بوده است که واشنگتن امید داشت با اعمال آن، نظام بانکی ایران را زمین‌گیر کند.
تحریم سوئیفت به نظر کارشناسان از مهمترین بخش های بانکی به شمار رفته و حتی اهمیت آن از تحریم بانک مرکزی نیز بیشتر بوده است.
اما گذشت زمان نشان داد که ایران با راه‌های همکاری‌های مالی بین‌المللی بدون سوئیفت نیز آشنا بوده و می‌تواند بدون سوئیفت نیز مبادلات تجاری و مالی خود را پیش ببرد.
بر اساس گزارش‌ها، حجم تجارت خارجی غیر نفتی ایران در ماه های اخیر و پس از تشدید تحریم‌ها رشد قابل توجهی داشته که این دستاورد در زمان تحریم حاصل شده است.
از برنامه های جدی ایران برای دور زدن تحریم‌های بانکی و سوئیفت، اتصال شبکه پیام‌رسان بانکی ایران با شبکه پیام‌رسان روسیه (سوئیفت روسی) است که این موضوع می‌تواند نقشی مهمی در افزایش مبادلات مالی و بهبود شرایط تجارت خارجی داشته باشد.
بر این اساس، رئیس کل بانک مرکزی هفته گذشته اعلام کرد: ارتباط بانکی ایران و روسیه از طریق پیام رسان روسی و سپام بانک مرکزی بدون نیاز به سوئیفت برقرار شده است.