رئیس‌جمهوری در حالی امروز تهران را برای شرکت در هفتاد و چهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد به مقصد نیویورک ترک کرد که تا همین چند روز قبل کارشکنی آمریکایی‌ها انجام این سفر را در هاله ای از ابهام فرو برده بود.
روز گذشته هم اعلام شد ویزای که تعدادی از همراهان رئیس جمهوری صادر نشد. هرچند علت و هدف اصلی از انجام این سفر، شرکت در هفتاد و چهارمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد است اما ناگفته پیداست که مصاحبه‌ها و مهمتر از آن، دیدارهای دوجانبه رییس‌جمهور با مقامات عالی کشورهای مختلف و نشست‌های دو و چندجانبه وزیر امور خارجه در حاشیه نشست اصلی مجمع عمومی همواره از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و فرصت مناسبی است تا مقامات کشورها به صورت مستقیم و بدون هیچ گونه واسطه پیام خود را به مسئولان عالی‌رتبه کشورها اعلام کرده و به تشریح سیاست‌های ایران بپردازد و از سوی دیگر، از دیدگاه‌های کشورهای مختلف آگاه شود.
آن طور که امروز رئیس جمهوری اعلام کرد قرار است با روسای ۱۵ کشور در مدت سه روز اقامت در نیویورک دیدارهایی داشته باشد. تبیین طرح ائتلاف امید و ابتکار صلح هرمز که رئیس جمهوری دیروز از آن رونمایی کرد، احتمالا بخش زیادی از وقت رئیس جمهوری و تیم همراه ایشان را به خود اختصاص خواهد داد.
در این رابطه، روحانی پیش از ترک تهران در جمع خبرنگاران گفت:ما در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل، طرحی برای امنیت منطقه ارائه خواهیم کرد، این طرح درباره یک همکاری دسته جمعی درون منطقه خلیج فارس است ما می‌خواهیم همه کشورهای منطقه در این طرح حضور داشته باشند البته این طرحی که در سازمان ملل باز خواهد شد تنها امنیتی نیست، بلکه اقتصادی و سایر مسائل نیز هست، اما در راستای مسائل امنیتی است.
وی افزود: نام این طرح ابتکار صلح هرمز است چون حرف های اولش که اچ، او و پی و ای است با هم ترکیب می شود و نامش امید می شود از این رو این ائتلاف به نام ائتلاف امید نامگذاری شده است و همه کشورهای ساحلی خلیج فارس و منطقه هرمز در این ائتلاف دعوت می‌شوند تا امنیت منطقه را تضمین کنیم.
رئیس‌جمهوری ادامه داد: به دلیل این که هنوز این طرح باز نشده عکس العمل ها مشخص نشده، البته آمریکایی‌ها در عکس العمل اول گفتند می‌خواهند ببینند این طرح چیست و ابعاد آن را بررسی کنند، بنابراین طرح ما که ارائه خواهد شد، طرح عنوان ابتکار صلح هرمز است.
روحانی تاکید کرد: ان‌شاءالله امیدواریم این طرح را بتوانیم باز کنیم و به دنیا اعلام کنیم ایران به دنبال صلح بلندمدت در منطقه است و آمادگی دارد در یک مجمع گفت‌وگو با حضور سازمان ملل حضور یابد.
با این حال آنچه امسال همانند سالهای قبل رنگ عادت از حضور ایران در نشست مجمع عمومی می‌زداید سیاست‌های‌خاص دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در قبال ایران در طول دو سال و نیم گذشته، تشدیدها سیاست‌های ناکام واشنگتن علیه تهران از طریق سیاست فشار حداکثری است. افزایش فشارها و اعمال تحریم‌های ریز و درشت و رنگارنگ که گویی دیگر به منتها علیه خود رسیده از یک سو و تحولات رخ داده در دو، سه ماه گذشته در منطقه خلیج فارس از سوی دیگر و همچنین به در و دیوار زدن رئیس‌جمهور آمریکا برای انجام دیدار با ایران و گرفتن عکس یادگاری با حسن روحانی، عملا رابطه پرتنش تهران و واشنگتن را به یکی از اصلی‌ترین سوژه‌های سخنرانی‌ها در مجمع عمومی و همچنین گفت‌وگوهای حاشیه‌ای تبدیل کرده است.
روحانی در جلسات مجمع عمومی سازمان ملل متحد چه گفته است؟
ترویسم و ضرورت مبارزه همه جانبه با آن، اعلام خطر نسبت به تشدید بحران‌های خاورمیانه، اعلام آمادگی تهران برای تعامل با تمامی کشورهای جهان، تاکید بر اعتقاد ایران بر حل و فصل مسائل از طریق دیپلماسی، تاکید بر انجام تعهدات اعضای حاضر در توافق هسته‌ای، اعلام نگران از رویکرد یکجانبه‌گرایانه دولت آمریکا در روابط بین‌المللی و اعلام سیاست ایران مبنی بر داشتن روابط دوستانه با همسایگان و کشورهای منطقه، تقریبا از جمله موضوعات مشترکی بودند که حسن روحانی در تمامی سخنرانی‌های خود در طول شش سال گذشته مطرح کرده است.
او در نخستین سال حضور خود در نیویورک، با اشاره به یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری به تشریح سیاست‌های دولت خود پرداخت، بر آمادگی تهران بر حل مسئله هسته‌ای تاکید کرد، نسبت به رشد خشونت و افراطی‌گری در جهان به ویژه منطقه خاورمیانه هشدار داد و در نهایت، طرح جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری را مطرح کرد؛ پیشنهادی که در نهایت با استقبال کشورها روبه‌رو شد و با رأی قاطع نمایندگان ۱۹۰ کشور جهان، بدون مخالف به تصویب رسید. این پیشنهاد به قطعنامه WAVE (Against Violence and Extremism World) معروف است.
رئیس‌جمهور در آن سال، با ۱۱ نفر از سران کشورها (اعم از رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر)، پنج نفر از دبیران کل و مسئولان عالی سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی، یک معاون رئیس‌جمهور و یک وزیر امور خارجه دیدار کرد و در چهار مجمع و نشست به سخنرانی پرداخت. با این وجود، گفت‌وگوی تلفنی حسن روحانی با باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا در دقایقی پایانی این سفر به نوعی نخستین سفر روحانی را به نیویورک را تحت شعاع قرار داد و آن گونه که رئیس‌جمهور در یک سخنرانی اعلام کرد، خود عامل مهمی در به سرانجام رسیدن توافق هسته‌ای شد.
روحانی در دومین سال، با ۱۴ نفر از سران کشورها (اعم از رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر)، دو نفر از دبیران کل سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی و یک وزیر امور خارجه دیدار کرد. او در این سفر در دو نشست سخنرانی کرد که در مهمترین سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، نسبت به خشونت‌های و بحران‌های موجود در منطقه به ویژه بحران سوریه هشدار داد، به تشریح سیاست‌های ایران در مذاکرات هسته‌ای پرداخت و آمادگی ایران برای تعامل با تمامی کشورهای جهان را اعلام کرد.
سومین سفر رئیس‌جمهور به نیویورک، تحت تاثیر دستیابی ایران و گروه ۱+۵ به توافق هسته‌ای و همچنین فاجعه منا که همزمان با سفر روحانی به نیویورک رخ داد، بود. به همین خاطر، رئیس‌جمهور در ابتدای سخنرانی‌اش در هفتادمین نشست سران مجمع عمومی سازمان ملل دقایقی را به مسئله فاجعه منا و ناتوانی عربستان در برگزاری مراسم حج اختصاص داد. او سپس گریزی هم به برجام زد و به تشریح آثار این توافق را صلح و امنیت پرداخت. روحانی در نهایت همانند دو سال پیش، نسبت به مبارزه با تروریسم و ریشه‌های آن تاکید کرد. او در این سال، با ۱۳ نفر از سران کشورها (اعم از رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر)، دو نفر از دبیران کل سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی دیدار کرد و دو سخنرانی هم کرد.
تاکید بر اجرای برجام و مواخذه آمریکا به خاطر تعلل در اجرای تعهداتش در توافق هسته‌ای شاه‌بیت چهارمین سخنرانی رئیس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل بود. روحانی همچنین بار دیگر به مبارزه با تروریسم در منطقه تاکید و به تشریح رویکرد اصولی ایران در منطقه پرداخت. او در این سال نیز همانند سال قبل با دبیرکل سازمان ملل متحد و ۱۳ نفر از سران کشورها (اعم از رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر) دیدار کرد.
روحانی در پنجمین سال حضور خود در نیویورک به برگزاری دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری، تشریح سیاست‌های دومین دولت خود پرداخت، بر رویکرد اعتدالی ایران در عرصه‌های بین‌المللی تاکید کرد، خواستار اجرای تعهدات اعضای برجام براساس توافق هسته‌ای شد، نسبت به تشدید رویکردهای خصمانه علیه ایران هشدار داد، با مبارزه با تروریسم تاکید کرد و با اشاره به پیشرفت‌های ایران در عرصه اقتصادی و صنعتی، از تمامی کشورها برای سرمایه‌گذاری در ایران دعوت کرد. او در این سفر با دبیرکل سازمان ملل متحد و ۱۰ نفر از سران کشورها (اعم از رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر) دیدار کرد.
رئیس‌جمهور سال گذشته و در ششمین سفر خود به نیویورک، با ۱۴ نفر از سران کشورها (اعم از رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر) و سه نفر از دبیران کل و مسئولان عالی سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی دیدار کرد. سخنرانی روحانی در هفتاد و سومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد تحت تاثیر خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و اعمال یکجانبه تحریم‌ها علیه ایران انجام شد. او در این سخنرانی، نسبت به یکجانبه‌گرایی دولت آمریکا و بی اثر کردن تلاش‌های بین‌المللی بر صلح و امنیت جهانی انتقاد کرد، خواستار بازگشت آمریکا به برجام و رعایت مقررات و حقوق بین‌المللی شد، به خروج ایالات متحده از برجام اشاره و نسبت به اعمال تحریم‌های این کشور انتقاد کرد و از کشورها خواست نسبت به این مسئله واکنشی موثر نشان دهند.
همچنین روحانی در سخنرانی‌اش نسبت به نقش مخرب رژیم صهیونیستی در بحران سوریه و نقض مکرر و روزانه حقوق فلسطینان انتقاد و خواستار برخورد جامعه جهانی نسبت به این مسئله شد. او در نهایت بر گسترش روابط ایران با همسایگان و کشورهای همسایه تاکید کرد.
پیشتاز در دیپلماسی عمومی
یکی از موضوعاتی که موجب خشم مقامات آمریکایی از سفرهای محمدجواد ظریف و حسن روحانی به نیویورک را شده و اعمال محدودیت‌های بی‌دلیل و کارشکنانه را به همراه داشته است، مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و دیدارهای مختلف رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه با رسانه‌های موثر و صاحب‌نام و گروه‌های مختلف تاثیرگذار آمریکایی است. این موضوع بارها موجب انتقاد همتای آمریکایی ظریف شده و پمپئو از تریبون‌های مختلف، مخالفت خود را با مصاحبه، سخنرانی‌ها و دیدارهای مقامات ایرانی اعلام کرده است.
با این حساب، با وجود آنکه روحانی در شش سفر خود، ماراتن نفس‌گیر دیپلماتیک و دیدارهای متعدد و پی در پی با مسئولان عالی کشورهای مختلف را با موفقیت انجام داده، تنها به دیپلماسی رسمی اکتفا نکرد و هم با گروه‌های مختلف دیدار کرده، هم در نشست‌های مختلف به سخنرانی پرداخته و هم گفت‌وگوهای مفصلی با رسانه‌های بین‌المللی انجام داده است.
او در این چارچوب، در سال ۹۲ با سه رسانه مصاحبه و در چهار نشست سخنرانی کرد. در سال ۹۳، روحانی هفت دیدار با گروه‌های مختلف انجام داد، دو سخنرانی کرد، دو مصاحبه انجام داد و در نشست خبری شرکت کرد در سال ۹۴، رئیس‌جمهور پنج دیدار انجام داد، دو سخنرانی کرد و یک مصاحبه انجام داد. در سال ۹۵، روحانی تنها دو دیدار داشت، یک سخنرانی کرد و در یک نشست خبری شرکت کرد.
در سال ۹۶، روحانی پنج دیدار انجام داد، دو مصاحبه کرد و در یک نشست خبری شرکت کرد. سال پیش هم رئیس‌جمهور سه دیدار داشت، چهار مصاحبه انجام داد و در نهایت، در یک نشست خبری حضور یافت. او در تمامی این دیدارها، نشست‌ها، سخنرانی‌ها و گفت‌وگوها در طول شش سال گذشته، به تشریح سیاست‌های ایران در عرصه داخلی و بین‌المللی و تبیین آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله پرداخته است.
دیپلماسی ادامه دارد...
روحانی در حالی طی شش سال گذشته، یک رکورد بی‌سابقه در حضور در نشست‌ها و سخنرانی‌ها و انجام دیدارها و همچنین انجام گفت‌وگوها را از خود بر جای گذاشته است که انجام این میزان از اقدامات در طول دو دهه گذشته، مانندی نداشته و به نظر می‌رسد تا مدت‌ها از سوی دیگران نیز دست نخورده باقی بماند.
این حجم از دیدارها در حالی انجام می‌شود که سفرهای روحانی و ظریف به نیویورک تحت شرایط عادی و بدون ممنوعیت و فشار نیست بلکه محدودیت‌های ریز و درشت و سخت‌گیری‌های گوناگون سبب شده تا انجام برنامه‌ریزی برای پیگیری‌های دیپلماتیک با دشواری‌هایی روبه‌رو باشد. با این وجود، کارنامه روحانی و ظریف در نیویورک نشان می‌دهد که این دو، در بند محدودیت‌ها و فشارها گرفتار نشده و تحریم‌ها نتوانسته انزوای دیپلماتیک را برای ایران به ارمغان بیاورد بلکه این آمریکایی‌ها بوده‌اند که در نبرد دیپلماتیک ایران زمین‌گیر شده‌اند. در همین چارچوب، شش سفر قبلی را نباید واکنشی به سیاست‌های آمریکا دانست بلکه نشان می‌دهد که دیپلماسی و چندجانبه‌گرایی ایران همچنان سد محکمی در برابر یکجانبه‌گرایی، قلدرمآبی، زورگویی و رفتارهای مسبوق به سابقه ایالات متحده است.
اینک در حالی آمریکایی‌ها سیاست حداکثری در تشدید فشارهای حداکثری علیه ایران را در پیش گرفته‌اند و می‌کوشند با اعمال چند باره تحریم‌ها و ایجاد فشارهای ریز و درشت و محدودیت‌های رنگارنگ، ایران به زانو درآورند و تحولات اخیر در منطقه خلیج فارس موجی از نگرانی‌ها را در عرصه بین‌المللی به همراه داشته، روحانی در سفر کنونی خویش همان گونه که روز گذشته در مراسم رژه نیروهای مسلح و امروز قبل از ترک تهران اعلام کرد، در هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، طرح «ائتلاف امید: ابتکار صلح هرمز» را کلید می‌زند تا از فصل جدید سیاست خارجی فعال ایران رونمایی شود.