جایزه گرمی/Grammy مهمترین جایزه در حوزه موسیقی است که هر ساله در ماه فوریه (بهمن/ اسفند) توسط آکادمی ملی علوم و هنرهای ضبط آمریکا به برگزیدگان رشته های مختلف مرتبط با موسیقی داده می شود. این جایزه که از سال ۱۹۵۹ آغاز شده در سال گذشته به شصت و یکمین دوره رسید. داستان شایعه‌پردازی در باره حضور ایرانیان و توفیقشان در گرمی همچنین اطلاع از میزان آرا و اعمال سلیقه در مسابقات از سال‌ها پیش آغاز شد، متاسفانه تاامروز بنا به دلایلی این شایعه ها دائم در حال بزرگ شدن است، برای اطلاع از چندوچون این جایزه، روند انتخاب برگزیده و تاریخ حضور ایرانیان در آن با حمید سعیدی، برنده جایزه گرمی در سال گذشته، خبرنگار موسیقی ایرنا با این هنرمند گفت وگو کرده است.
حمید سعیدی موسیقیدان ایرانی که چند سالیست در خارج از ایران به سر می‌برد، در حال حاضر تنها ایرانی برنده جایزه گرمی در جهان شناخته شده است. این هنرمند متولد سال ۱۳۵۳ است او از پانزده سالگی یادگیری موسیقی سنتی را با نواختن دف آغاز کرد، وی سپس نزد محید کیانی نواختن سنتور را فرا گرفت که تکنیک فوق‌العاده وی در نوازندگی، احساسات عمیق و نوآوری هایش باعث شد تا رشته آهنگسازی را زیر نظر اساتیدی چون فرهاد فخرالدینی و وارطان ساهاکیان بیاموزد. سپس در ایران، یونان، ایرلند، آلمان، انگلیس، ترکیه، کانادا، مالزی و آمریکا اجراهای متعددی را پشت سرگذاشت. وی برای بیش از ۳۰ فیلم، تئاتر، ویدئو کلیپ و مجموعه تلویزیونی در ایران، فرانسه و آلمان و بیش از ۲۰ کشور آهنگ ساخته است. او جزو آهنگسازان معاصری است که با تکیه بر موسیقی ایران و نواحی به گفت و گوی بین المللی با زبان موسیقی پرداخته. در کشورهای متعددی کنسرت هایی بر پا کرده و این زبان بی مرز را به گوش مخاطبان زیادی رسانیده است. او به نوعی موسیقی معاصر و نگاهی متفاوت در جریان شنیداری موسیقی دست یافته که این مهم باعث شده تا او را با عنوان هنرمندی مولف بشناسیم. موسیقی او چیزی بینا بین هنر مفهومی، ادبیات و بیان احساسات انسانیست. وی برای بیش از ۳۵ فیلم، همچنین تئاترهایی مانند باران در آفتاب به کارگردانی فرشاد فرشته‌حکمت موسیقی ساخت و جوایزی از جمله حایزه فیلم بیروت (سال ۲۰۰۲)، جشنواره آثار تلویزیونی صداوسیما (۲۰۰۲، ۲۰۰۴ و ۲۰۰۷) را کسب کرد.
این هنرمند آنسامبل حمید سعیدی را با هدف ارائه ترکیبی از شعر سنتی و معاصر ایران با موسیقی به گروه بیشتری از مخاطبان بنیان گذاشت و رویکرد متفاوتی را در اجراهای زنده خود برگزیده که شامل اجرای تعاملی برای ترغیب و ایجاد تجربه ای بی‌واسطه در مخاطبان است. وی بعد از پشت سرگذاشتن تجربه های متنوع، اکنون در حال همکاری با گروهی نوازنده های سازهای الکتریکی است که سنت های متفاوت موسیقی را در تجربه کاری خود دارند.
ایرنا: اصولا جایزه گرمی چیست و از چه زمانی این جایزه برای ما ایرانی ها مطرح و مهم شد؟
سعیدی: جایزه گرمی مهمترین، بزرگ‌ترین و معتبرترین جایزه موسیقی در دنیاست که هر ساله در ۸۴ رشته مختلف به موسیقیدانان برتر جهان اهدا می‌شود. برای پاسخ دقیق به این سوال بایدتاریخ حضور ایرانیان در گرمی را اجمالی بررسی کنیم و ببینیم از چه زمانی این مغوله برای ایرانیان جذابیتی همسنگ اهمیت یافته، این افراد چه کسانی بودند و در چه سال‌هایی به این مسابقات راه یافتند و کلا شرایط شرکت در گرمی چطور است. ضمن اینکه علاقه برای شرکت در این جایزه در میان هنرمندان ایرانی وجود دارد و من هر روز چند پیام از هنرمنان ایرانی دریافت می‌کنم که مایل اند در مسابقات گرمی شرکت کنند..
نخستین باری که ایرانی ها در این مسابقه موفقیت کسب می‌کنند به سال ۱۹۹۲ (۱۳۷۲) بازمی‌گردد. در آن دوره اردشیر فرح در قالب گروه «استرانز و فرح» برای آلبومی به نام «آمریکاز» کاندید می‌شود. پس از آن در سال ۲۰۰۳ محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، کیهان کلهر و همایون شجریان با آلبوم بی تو بسر نمی‌شود، و در همان سال کیهان کلهر به همراه شجاعت حسین خان برای آلبوم غزل و در سال ۲۰۰۵ آلبوم فریاد با همراهی محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، کیهان کلهر، همایون شجریان و در سال ۲۰۰۶ حسین علیزاده به همراه ژیوان گاسپاریان برای آلبوم به تماشای آب‌های سپید و در سال ۲۰۰۸ رامین جوادی برای موسیقی فیلم مرد آهنی و در سال ۲۰۱۷ برای آهنگسازی فصل هفتم بازی تاج تخت نامزد دریافت گرمی شده اند.
بنابراین تا به این سال هیچکدام از هنرمندان ایرانی به عنوان موسیقیدان، آهنگساز یا تنظیم کننده موسیقی موفق به دریافت جایزه نشده اند. البته در سال ۲۰۰۱ گروه دیپ دیش با حضور از دو دی جی ایرانی‌تبار، در بخش ریمیکس آواز غیر کلاسیک برای ریمیکس آهنگ (Thank You) اثر Dido در بخش مهارت های جنبی گرمی، جایزه گرفته اند. تا اینکه در سال ۲۰۱۸ من به همراه گروه اوپیوم مون یا ماه افیونی کاندید جایزه شده و جایزه ام را در فوریه ۲۰۱۹ در مراسم گرمی دریافت کردم.
ایرنا: گرمی شامل جوایز متعددی در زیرشاخه های موسیقی است. این زیر شاخه ها کدام اند؟
سعیدی: گرمی دوشاخه مختلف دارد. یکی رشته های تخصصی موسیقی است که بخش اصلی مسابقه بوده وکاندیداها و برندگان به وسیله رای گیری و توسط کلیه اعضا و داوران آکادمی مشخص می‌شود و دیگری به مهارت های مرتبط به موسیقی؛ مثل نوشته های درون جلد آلبوم، طراحی و گرافیک، ریمیکس و سایر مهارت‌های جنبی موسیقی که در کمیته ویژه مهارت‌ها بررسی شده و بدون رای گیری توسط کلیه داوران برندگان خود را می‌شناسند.
ایرنا: هر ساله با نزدیک شدن به زمان مسابقه گرمی اخبار ضد و نقیضی در باره حضور ایرانیان در این جایزه از طرق مختلف منتشر می‌شود. معتبر ترین مرجع استعلام در باره این جایزه چیست؟
سعیدی: به عنوان یکی از داوران مسابقه گرمی همینجا اعلام می کنم تنها مرجع رسمی برای تایید اخبار و دوری از شایعات مربوط به گرمی وبسایت grammy.com است. در این سایت یک محل جست وجو وجود دارد و کافیست در قسمت جست‌وجو در این سایت نام افراد یا هنرمندان مورد نظر خود را وارد کنید تا متوجه شوید این فرد برای چه رشته ای در چه سال‌هایی و برای چند بار کاندیدا یا برنده شده است.
ایرنا: روند ورود یک اثر به مسابقه تا ایستگاه آخر یعنی کسب جایزه چطور است؟
سعیدی: هر سال کم و بیش حدود سی هزار آلبوم برای شرکت در مسابقه به دست کمیته مرکزی آکادمی می‌رسد که این آثار توسط کمیته متشکل از ۳۵۰ نفر تهیه کننده، آهنگساز، وکلای موسیقی و متخصص رشته های مختلف موسیقی بررسی شده و پس از اطمینان از کیفیت، تعدادی از این آثاردسته بندی و وارد بخش مسابقه می‌شوند. به عنوان مثال امسال حدود سه هزار آلبوم و تک‌آهنگ وارد مسابقه شدند. این آثار در ۸۴ قسمت مختلف دسته بندی شده و در هر دسته بندی با یکدیگر رقابت کردند.
ایرنا: پس هر آلبوم در زیرشاخه مخصوص به خود قرار گرفته و بررسی می‌شود. آلبوم های ایرانی که وارد مسابقه گرمی شدند در کدام زیرشاخه بررسی شده اند؟
سعیدی: تمام آلبوم های متعلق به آقایان کلهر و شجریان ها و غیره در دسته موسیقی سنتی، اردشیر فرح در رشته موسیقی جهانی و رامین جوادی در رشته موسیقی فیلم و اپیوم مون یا ماه افیونی یا همان اثر من در رشته موسیقی نوین در این مسابقه شرکت کرده و بررسی شدند.
ایرنا: پس از اینکه آثار در این ۸۴ زیرشاخه قرار گرفتند به چه صورت در مورد آنها رای گیری می شود؟
سعیدی: وقتی این دسته بندی ها انجام شد، اعضای آکادمی که حدود ۱۵ هزار نفر از سراسر دنیا هستند به این آثار رای می‌دهند. هر عضو در ۴ بخش عمومی مسابقه و ۱۵ بخش تخصصی که به‌واسطه همین تخصص موفق به عضویت در آکادمی شده، حق رای دارد.
ایرنا: چهار قسمت عمومی که به آن اشاره می‌کنید کدام اند؟
چهار قسمت عمومی شامل بهترین آلبوم سال، بهترین هنرمند جدید سال، بهترین آهنگ سال و بهترین ضبط سال بخش های عمومی مسابقه هستند.
ایرنا: پس از رای گیری مرحله دیگری وجود دارد؟ یا مستقیما نتیجه آرا به آکادمی ارسال می‌شود؟
سعیدی: این آرا توسط یک شرکت تخصصی تجمیع و دسته بندی آرا، بررسی می‌شود و برای هر کدام از این ۸۴ قسمت ۵ کاندید معرفی می‌شوند. جمع آوری و دسته بندی آرا به هیچ عنوان توسط آکادمی یا هیچ یک از اعضا انجام نمی‌شود. پیش از اعلام عمومی، آثار کاندیدها مجددا توسط یک کمیته تخصصی بررسی شده تا کوچکترین خطایی رخ نداده باشد. پس از اعلام ۵ کاندید دوباره اعضای اکادمی که همان ۱۵۰۰۰ نفر هستند به یکی از آنها به عنوان برنده آن سال رای می‌دهند.
ایرنا: و نتیجه این آرا همان برندگان نهایی است؟ آیا از این مرحله به بعد امکان دست بردن در آرا وجود ندارد؟
سعیدی: این نتایج پلمپ شده و تحت تدابیر شدید امنیتی به مراسم می‌رسند و در مقابل دوربین های رسانه ای سراسر جهان گشوده می‌شوند. جالب اینکه تا لحظه اعلام نتایج در مراسم هیچ کسی حتی رئیس آکادمی از نام برندگان نهایی اطلاعی ندارد.
ایرنا: ۱۵۰۰۰ نفر، ۱۵۰۰۰ رای مختلف دارند. آیا این آرا از هر نوع اعمال سلیقه دور خواهد بود؟ به سختی می توان باور کرد در این رای دادن ها نگاه سلیقه ای وجود نداشته باشد.
سعیدی: اتفاقا به دلیل تعداد بالای رای دهندگان و ارتباط نداشتن همه اعضا با یکدیگر، اعمال سلیقه مشخص یا اعمال نفوذ تقریبا غیرممکن است. ولی به هر حال هر کدام از این ۱۵۰۰۰ نفر سلیقه و نظر شخصی خود را در موسیقی دارند و قطعا بر اساس این سلیقه داوری می کنند. رئیس آکادمی در لس آنجلس با ۵ بار کاندید بودن طی ۲۳ سال گذشته هنوز موفق به دریافت جایزه نشده است.
ایرنا: چگونه جلوی این اعمال نفوذها و تقلب ها گرفته می‌شود؟
سعیدی: امکان اعمال نفوذ و تقلب وجود ندارد ولی برای روشن تر شدن به ذکر چند قانون کلی می‌پردازم.
۱. کسانی که آثارشان وارد مسابقه می‌شود حق اینکه به داوران پیشنهاد یا درخواستی برای کسب رای داشته باشند را ندارند. این یک تخلف بوده گزارش آن باعث اخراج شرکت کننده از مسابقه و داوراز اکادمی می‌شود.
۲. رای دهنده موظف است هر پیشنهاد و احتمالا رشوه را گزارش بدهد. حتی اگر اعضای اکادمی برای کنسرت کاندیداها یا شرکت کنندگان بلیط مهمان دریافت کنند باز هم تخلف محسوب شده و هر دو اخراج می‌شوند. البته رای دهندگان می‌توانند بلیط کنسرت را بخرند اما حتی حق دریافت بلیط مهمان را ندارند.
۳. اگر رای دهنده ای با این پیشنهادات مواجه شد و گزارش نداد و حتی اگر شخص سومی از اعضا از این جریان باخبر شد و گزارش نداد هر سه مرتکب تخلف شدند و اخراج می‌شوند.
ایرنا: در گرمی مهم ترین اصل از نظر هیات رای گیری و داوران چیست؟
سعیدی: آنچه برای اعضای اکادمی اهمیت دارد. بیان نو در موسیقی است و اینکه چه گروهی یا چه شخصی در اثرش، ترکیب بندی جدید یا بیان تازه و بدیعی را برای موسیقی دنیا به ارمغان می آورد. متاسفانه و به دلیل منابع محدود موسیقی در ایران، ما این مشکل را داریم که فکر می‌کنیم اگر چیزی برای گوش ما نوست لزوما برای دنیا هم بدیع است. ولی در واقع بسیاری از پروژه های درخشان موسیقی در جامعه ایران، در طول سالیان گذشته بارها و بارها در دنیا اتفاق افتاده و شنیده شده اند.
ایرنا: این ۱۵ هزار رای دهنده آکادمی چگونه انتخاب می‌شوند؟
سعیدی: هرکسی که درخواست عضویت در آکادمی را دارد باید حتما از دو نفر از اعضای اصلی معرفی نامه داشته و سپس رزومه خود را به آکادمی ارائه دهد. رزومه این فرد هر سال در ماه مارس (اسفند/فروردین) توسط یک کمیته ۳۵۰ نفره بررسی شده و پس از رای گیری در مورد عضویت این فرد، نتیجه نهایی اعلام شود. هر کدام از اعضای آکادمی در سال تنها حق معرفی دو نفر را دارند.
ایرنا: در بین این ۱۵ هزار نفر آیا ایرانیانی هم حضور دارند؟
سعیدی: تا جایی که من خبر دارم، من و رامین جوادی تنها ایرانیان عضو کمیته رای‌دهنده و اعضای اصلی آکادمی هستیم.
ایرنا: شما هم عضو اصلی اکادمی هستید و هم آلبوم شما برنده شده است. چطور می‌شود نسبت به صداقت آرا در بین اعضای رای دهنده اکدمی اطمینان پیدا کرد در حالیکه شما برنده گرمی هستید و خود از اعضای رای دهنده آن؟
سعیدی: من پس از برنده شدن آلبومم عضو اکادمی شدم، به رسم همه آکادمی های علمی و هنری دنیا، هم یک اثر برای ورود به مسابقه یا باید توسط یک کمپانی معتبر منتشر شده و به آکادمی معرفی شود یا یکی از اعضای اصلی معرف اثر به آکادمی باشد.
ایرنا: چنین سیستمی گویا در اسکار هم وجود دارد؟
سعیدی: بله در اسکار هم همینطور است. اگر یک شرکت رسمی یا یکی از اعضای آکادمی فیلمی را به اسکار معرفی نکند آن فیلم امکان ورود به مسابقه را ندارد. این تصور که اگر کسی عضو آکادمی باشد امکان اعمال نفوذ در نتیجه را دارد، فرضی است که از بنیان غلط است.
ایرنا: یکی از مهمترین جوایز سینمایی دنیا اسکار و جایزه بفتا تقریبا همسنگ آن است. آیا برای گرمی هم مسابقه و جایزه ای همسنگ وجود دارد؟
سعیدی: بله. بفتا به عنوان جایزه فیلم انگلیس تقریبا نزدیک به اسکار بوده و در یک درجه از اهمیت قرار دارد. اما متاسفانه آکادمی دیگری همطراز یا نزدیک و به بزرگی و فراگیری گرمی در موسیقی جهان وجود ندارد.
ایرنا: بعد از اینکه گرمی را بردید این شائبه ایجاد شد که یا ممنوع الورود به ایران شدید یا ممنوع الفعالیت، این موضوع صحت دارد؟
سعیدی: تا جایی که اطلاع دارم هیچ ممانعتی برای ورودم به ایران و ادامه فعالیتم وجود نداشته و آثار قبلی من در بازار ایران وجود دارد.
ایرنا: آلبوم اپیوم مون شما با همه موفقیت و اعتباری که در جهان کسب کرد در بازار رسمی ایران وجود ندارد. چرا؟
سعیدی: تا امروز این آلبوم به صورت رسمی در بازار ایران منتشر نشده چون هیچ شرکت رسمی برای انتشار این اثر در ایران درخواستی به منتشر کننده این آلبوم ارائه نداده و با شرکت منتشر کننده این آلبوم قراردادی ندارد. نسخه های موجود همه کپی و دانلود است.
ایرنا: گرمی در ایران چند سالیست با شایعه ها و شائبه هایی همراه شده است. این شائبه‌ها از چه زمانی آغاز شده است؟
سعیدی: داستان شایعه پردازی در باره حضور ایرانیان و توفیقشان در گرمی همچنین اطلاع از میزان آرا و اعمال سلیقه در مسابقات از سال‌ها پیش آغاز شد، متاسفانه با حافظ ناظری و کیهان کلهر اوج گرفت و اکنون به دیگران رسیده است و شایعه ها در حال بزرگ شدن است.
به عنوان مثال چند روز دیگر روند رای گیری در آکادمی را برای مرحله اول رای گیری و معرفی کاندیدها به پایان خواهیم برد؛ اما چند روز قبل یک هنرمند ایرانی برنده شدنش در گرمی را اعلام کرده است نکته جالب تبریک دیگر هنرمندان شناخته شده در فضای مجازی به ایشان برای موفقیت در کسب گرمی است.
ایرنا: حافظ ناظری و کیهان کلهر چه گفته بودند؟
سعیدی: کیهان کلهر هیچگاه و برای هیچ آلبومی و در هیچ قسمتی برنده جایزه گرمی نبوده است. همچنین اثر حافظ ناظری توسط کمپانی منتشر کننده به آکادمی معرفی شده و تنها موفق به ورود به بخش مسابقه گرمی شده است و دیگر هیچ. حتی کاندیدا هم نبوده است. اما ظاهرا ایشان اعلام کرده بودند برنده گرمی شدند ولی به دلیل تبانی، مشکلات مذهبی، سیاسی و به خاطر ایرانی بودن این جایزه از ایشان دریغ شده است که با توجه به مراحل رای گیری اعلام نتایج که گفتم، چنین چیزی ممکن نیست. وقتی تا لحظه اعلام نتایج حتی رئیس آکادمی هم نمی‌داند برنده کیست چگونه حافظ ناظری از قبل می‌دانسته برنده شده است؟ تبلیغات در این زمینه به قدری قوی و هوشمندانه بوده که حتی خود من پس از دریافت گرمی مطمئن بودم که دومین ایرانی برنده این جایزه هستم و وقتی با تبریک مدیر برنامه ها و مدیر روابط عمومی گروه خودم به عنوان تاریخ ساز و اولین ایرانی برنده گرمی مواجه شدم اصرار بر اشتباه ایشان داشتم. به نظر من اینکه چگونه این اخبار در سال‌های گذشته در رسانه های ایران بارها منتشر شده و هیچ تکذیبی یا تحقیقی در این مورد صورت نگرفته نکته قابل توجهی است.
ایرنا: مگر کلهر در آلبوم «sing me home» برنده گرمی نشده است؟
سعیدی: کیهان کلهر قطعا یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین موسیقیدانان ایرانی معاصراست ولی در این آلبوم یکی از نوازندگانی است که توسط یویوما، نوازنده ویولنسل آمریکایی چینی‌تبار، برای نوازندگی استخدام شده تا ایده های ایشان را بنوازد. بدون شک حضور در یک آلبوم برنده جایزه گرمی برای هر نوازنده، افتخار بزرگ و قابل ذکری است ولی این جایزه به خلق کنندگان اصلی اثر تعلق می‌گیرد و نوازندگان برنده جایزه نیستند به عنوان مثال اگر یک اثر با یک ارکستر ۳۰۰ نفره اجرا شود به هر سیصد نفر گرمی تعلق نمی‌گیرد.
ایرنا: پس تاامروز شما تنها ایرانی برنده جایزه گرمی هستید؟
سعیدی: تاامروز و تا شصت و یکمین دوره این مسابقات من تنها موسیقیدان ایرانی برنده جایزه گرمی هستم.
ایرنا: حضور در مسابقات و رویدادهای مهم موسیقی برای هنرمندان ما مهم است. راهکار اصلی ورود به این عرصه را چه می‌دانید؟
سعیدی: ورود به بازی جهانی فرهنگ و هنر و رقابت‌های جدی موسیقی برای رونق بازار کم‌رمق موسیقی ایران بسیار مهم است. برای این کار اصلی ترین و ابتدایی ترین نکته این است که قواعد بازی را بدانیم و اخبار صحیح و واقعی را دنبال کنیم و فروتنانه سعی در یادگیری داشته باشیم.
اینجاست که نقش رسانه ها برای اطلاع‌رسانی برجسته می‌شود، همچنین هوشمندی ما برای تحقیق و انتخاب و پذیرش اخبار درست به کار می آید. رویدادهایی چون مسابقات گرمی آنقدر مهم هستند که نمی‌توانیم و نباید از کنارشان به سادگی عبور کنیم و لازم است بدانیم شرایط شرکت و موفقیت در آنها بسیار با آنچه در جشنواره های ایرانی روی می‌دهد متفاوت است. بهتر است تا دیر نشده با فرهنگ سازی و یادگیری قوانین این بازی‌ها خود را برای حضور موثر تر در این رویدادها آماده کنیم.