حدود یک ماه پس از حضور حسن روحانی رئیس جمهوری ایران در نشست سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا در ایروان پایتخت ارمنستان، این بار جهانگیری معاون اول روحانی در نشست نخست وزیران سازمان همکاری شانگهای در تاشکند پایتخت ازبکستان شرکت کرد و دیپلماسی منطقه‌ای ایران با تاکید بر چندجانبه‌گرایی و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای را به پیش برد.
جهانگیری پیش از ظهر جمعه ۱۰ آبان ماه وارد تاشکند شد. معاون اول رییس جمهوری در این سفر علاوه بر شرکت در هجدهمین اجلاس نخست وزیران سازمان همکاری شانگهای، با نخست وزیر ازبکستان و برخی مقامات شرکت کننده در این اجلاس در خصوص مهمترین مسائل منطقه ای و بین المللی و موضوعات مورد علاقه طرفین گفتگو و رایزنی کرد.
** تاکید بر چندجانبه‌گرایی و ابراز علاقه‌مندی ایران برای عضویت در سازمان شانگهای
جهانگیری در بدو ورود به تاشکند در جمع خبرنگاران سازمان همکاری شانگهای را یکی از مهمترین سازمانهای شکل گرفته در آسیا دانست که کشورهای مهمی همچون روسیه و چین در آن عضویت دارند و هند و پاکستان نیز اخیرا به عنوان عضو اصلی پذیرفته شده اند.
وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران نیز علاقه‌مند است به عضو اصلی سازمان تبدیل شود، خاطرنشان کرد: سازمان همکاری شانگهای از ظرفیت بسیار بزرگی برای همکاری های اقتصادی، سیاسی و امنیتی برخوردار است و کشورهای عضو این سازمان می‌توانند با اتکاء به این ظرفیت ها، همکاری های فیمابین را گسترش دهند.
وی با تاکید بر اینکه حل مسائل بین‌المللی و مدیریت جهانی از طریق چندجانبه گرایی امری شدنی است، تصریح کرد: در مقابل یکجانبه‌گرایی که امروز دولت آمریکا منادی آن است، می توانیم با تقویت سازمانهای منطقه ای، چندجانبه گرایی را در پیش بگیریم و چندجانبه گرایی رویکردی است که دنیا باید آن را در پیش بگیرد.
** اجرای تعهدات طرف‌های دیگر، شرط استمرار برجام
جهانگیری صبح امروز (شنبه) در هجدهمین اجلاس نخست وزیران سازمان همکاری شانگهای با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران جایگاه ویژه ای برای همکاری های منطقه ای قائل است، تصریح کرد: از آنجایی که سازمان های منطقه‌ای نقش مهمی در پیشبرد رویکرد چند جانبه گرایانه در نظام بین الملل دارند، سازمان همکاری شانگهای می تواند در این مسیر پیشگام باشد.
معاون اول رئیس جمهوری، برجام را یک الگوی کارآمد و موفق دیپلماسی چندجانبه دانست که در چارچوب مذاکرات دشوار و طولانی ایران با شش قدرت موثر جهان به نتیجه رسید و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز پشتوانه آن شد. وی تاکید کرد: اما دولت فعلی آمریکا در اقدامی بی سابقه از توافقنامه برجام خارج شد و درصدد برآمد که با اعمال تحریم های مالی، بانکی، قوانین داخلی و تکنولوژی خود، راه همکاری اقتصادی تمامی کشورهای جهان از جمله اعضای متعهد به برجام را به روی ایران ببندد.
جهانگیری تصریح کرد: اقدامات زورمدارانه و یک‌جانبه آمریکا در اعمال تحریم های ظالمانه علیه ملت ایران، مصداق بارز تروریسم اقتصادی و نقض فاحش اصول حقوق بین الملل و منشور ملل متحد است و از این رو جامعه بین‌المللی در این زمینه مسئولیت دارد. جمهوری اسلامی ایران پس از خروج آمریکا از برجام، همواره ضمن اعلام آمادگی خود برای ادامه گفت‌وگوها با طرف های دیگر برجام، پس از یکسال روند توقف اجرای تعهدات هسته‌ای را طبق برجام آغاز و اعلام داشته است، در صورت عمل طرف‌های مقابل به تعهدات خود، اجرای تعهدات هسته ای خود را وفق برجام مجدداً از سر خواهد گرفت.
وی افزود: بدیهی است استمرار برجام تنها با تعادل در اجرای تعهدات از سوی تمامی طرف ها و برخورداری جمهوری اسلامی ایران از مزایای اقتصادی برجام مقدور خواهد بود.
** موقعیت ایران اعتباربخش به هرگونه همکاری و ائتلاف بین‌المللی است
معاون اول رئیس جمهوری اسلامی ایران در بخش دیگری از اظهاراتش با تاکید بر اینکه راه توسعه و رفاه کشورهای منطقه از مسیر همکاری های اقتصادی و تجاری می‌گذرد، بر آمادگی ایران برای همکاری با ابتکارات منطقه ای در این زمینه تاکید کرد.
جهانگیری افزود: موقعیت جغرافیایی ایران امکان اتصال ترانزیتی کشورهای مختلف در غرب و شرق و شمال و جنوب را فراهم می‌سازد و ما علاقمندیم از این موقعیت راهبردی برای کمک به توسعه پایدار و رشد کشورمان و همگرایی اقتصادی سایر کشورهای منطقه به بهترین نحو استفاده کنیم. در همین راستا با سرمایه گذاری های عظیم، کریدورهای مختلف حمل و نقل و ترانزیت جاده‌ای و ریلی نظیر کریدور شمال – جنوب، کریدور خلیج فارس – دریای سیاه، کریدور شرق ایران با محوریت توسعه بندر چابهار، کریدورهای جاده‌ای و ریلی مصوب اکو و همچنین کریدورهای هوایی برای تسهیل حمل‌ونقل ترانزیتی ایجاد شده است. اخیراً موافقتنامه موقت ترتیبات تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به امضا رسیده است که با اجرایی شدن مرحله اول آن، ترتیبات تجارت ترجیحی بین ایران و اعضای اتحادیه برقرار می‌شود و در آینده‌ای نزدیک به سمت تجارت آزاد منطقه‌ای حرکت خواهیم کرد.
جهانگیری تصریح کرد: به یقین تعامل و مشارکت جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سازمان همکاری شانگهای موجب تقویت این ائتلاف بین‌المللی برای ارتقاء صلح و همزیستی پایدار و کسب و خلق فرصت‌های جدید توسعه و ارتقاء سطح آسایش و رضایت مردم کشورهای عضو و جهان می‌شود. موقعیت ژئوپلتیک و ژئواکونومیک جمهوری اسلامی ایران و پتانسیل ممتاز آن در منابع انسانی و مادی بویژه انرژی عناصری موثر و اعتباربخش به هر گونه همکاری و ائتلاف بین‌المللی و تأمین منافع مشترک است.
** اعلام حمایت قرقیزستان از عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای
جهانگیری صبح امروز شنبه در حاشیه هجدهمین اجلاس نخست وزیران سازمان همکاری شانگهای با ابوالقاضی‌اف نخست وزیر قرقیزستان دیدار و گفت وگو کرد. وی با اشاره به اینکه اقتصاد دو کشور می توانند مکمل یکدیگر باشند اظهار داشت: امضای توافق اخیر ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا مبنای خوبی برای توسعه روابط با این اتحادیه است.
جهانگیری با اعلام آمادگی ایران برای اتصال ترانزیتی قرقیزستان با بازارهای جهانی گفت: جمهوری اسلامی ایران می تواند با توجه به موقعیت جغرافیایی و اتصال به خلیج فارس و دریای عمان و امکانات زیرساختی نظیر راه آهن در این زمینه به قرقیزستان کمک کند.
نخست وزیر قرقیزستان نیز در این دیدار با اشاره به اهمیت ایران در سیاست خارجی کشورش گفت: ایران از جمله نخستین کشورهایی بود که استقلال قرقیزستان را به رسمیت شناخت و این روابط تا به امروز همواره رو به گسترش بوده است.
ابوالقاضی اف با اشاره به اشتراکات فرهنگی دو کشور و تلاش کمیسیون مشترک برای افزایش مبادلات، ضمن قدردانی از عملکرد شرکت های بخش خصوصی ایران در اجرای طرح های عمرانی در قرقیزستان اظهار داشت که از نظر قرقیزستان هیچ مانعی برای عضویت ایران در پیمان شانگهای وجود ندارد و قرقیزستان به عنوان عضو دائم این پیمان از عضویت ایران کاملا حمایت می کند.
** بررسی ظرفیت‌های بندر چابهار برای توسعه تجارت خارجی افغانستان و هند/ تاکید بر مبارزه با داعش
معاون اول رئیس جمهوری همچنین در دیدار با عبدالله عبدالله رئیس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان با اشاره به توافق صورت گرفته میان جمهوری اسلامی ایران، افغانستان و هند برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری در بندر چابهار تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران در اجرای این توافق اهتمام جدی دارد و هم بخش دولتی و هم بخش خصوصی آمادگی دارد سرمایه گذاری و اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهد.
وی با تأکید بر اینکه افغانستان و هند نیز باید با جدیت بیشتر در این زمینه فعال شوند گفت: بندر چابهار می‌تواند زمینه ارتباط و تعامل هند با آسیای میانه را فراهم کرده و دروازه‌ای برای کشور افغانستان برای ارتباط با کشورهای مهم دنیا باشد.
معاون اول رئیس جمهور با اشاره به اینکه پیش نیاز هرگونه تعامل و همکاری اقتصادی روابط و تعاملات بانکی است افزود: تهران و کابل باید بیش از پیش به دنبال گسترش مناسبات تجاری و اقتصادی باشند.
دکتر جهانگیری سند جامع همکاری میان ایران و افغانستان را به عنوان نقشه راه مهمی پیش روی مناسبات و روابط تجاری بین دو کشور دانست و گفت: مقدمات امضای این سند جامع به خوبی پیش رفته و مراحل آخر خود را طی می کند که امیدوارم هرچه زودتر و پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری افغانستان نهایی شود.
معاون اول رئیس جمهور در این دیدار همچنین با بیان اینکه به نظر می‌رسد گروه تروریستی داعش حالا که در عراق و سوریه زمین‌گیر شده به دنبال آن است که نیروهای خود را به افغانستان منتقل کند خاطرنشان کرد: دولت افغانستان باید حساسیت ویژه‌ای در این زمینه داشته باشد و از تلاش گروه تروریستی داعش برای ناامن کردن مرزهای مشترک دو کشور جلوگیری کند.
رئیس اجرایی دولت افغانستان نیز در این دیدار با اشاره به روند رو به رشد مناسبات تجاری و اقتصادی تهران و کابل گفت: امیدوارم پس از اعلام نتایج انتخابات و استقرار دولت جدید، موافقتنامه جامع همکاری‌های دو کشور نهایی شود.
عبدالله همچنین با اشاره به تلاش گروه تروریستی داعش برای حضور و فعالیت در افغانستان تصریح کرد: داعش تلاش می‌کند فعالیت خود را در شرق افغانستان گسترش دهد که باید با همکاری‌های دوجانبه از گسترش فعالیت‌های این گروه تروریستی جلوگیری کنیم.
** تاکید بر گسترش مناسبات ایران و ازبکستان
معاون اول رئیس جمهوری اسلامی ایران ظهر امروز شنبه نیز در دیدار عبدالله عارف‌اف نخست وزیر ازبکستان ، ترانزیت و حمل و نقل را یکی از زمینه‌های همکاری دو کشور برشمرد و با اشاره به اینکه حمل و نقل تاثیر فراوانی در هزینه کالا دارد، از آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای همکاری با ازبکستان در بخش حمل و نقل و ترانزیت خبر داد.
معاون اول رییس جمهور افزود: ایران علاقمند است برخی اقلام و کالاهای مورد نیاز خود را از کشور دوست و برادر ازبکستان تامین کند که در این زمینه می توانیم با استفاده از ارز ملی دو کشور و تهاتر، همکاری و مبادلات تجاری خود را که در حال حاضر ۳۰۰ میلیون دلار است به رقم های بالاتر افزایش دهیم. وی همچنین با اشاره به کمیسیون مشترک همکاری های دو کشور که آذر ماه در تاشکند برگزار خواهد شد تصریح کرد: امیدوارم در این کمیسیون همه موضوعات مورد علاقه طرفین و زمینه های همکاری میان دو کشور مورد بررسی قرار گرفته و موانع پیش روی گسترش مناسبات تجاری و اقتصادی شناسایی و برطرف شود.
نخست وزیر ازبکستان نیز از علاقه مندی این کشور برای استفاده از مسیرهای ترانزیتی ایران خبر داد و گفت: ازبکستان علاقمند است از کریدورهای حمل و نقل و مسیرهای ترانزیتی ایران برای حمل و نقل و صادرات کالا به اقصی نقاط جهان استفاد ه کند. عارف‌اف با بیان اینکه بیش از یک هزار شرکت و بخش خصوصی ایران در ازبکستان فعالیت دارند خاطر نشان کرد: تاشکند برای گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری خود با تهران، درها را به روی بخش خصوصی و تجار ایرانی باز کرده است و از حضور و فعالیت شرکت های ایرانی در ازبکستان استقبال می کند.
معاون اول رییس جمهور همچنین قرار است در این سفر دو روزه از برخی مراکز تاریخی شهر سمرقند نیز بازدید کند. گفتنی است در این سفر وزرای راه و شهرسازی و صنعت، معدن و تجارت و معاون وزیر خارجه نیز همراه معاون اول رییس جمهور هستند.
به گزارش ایرنا، دیپلماسی منطقه‌ای ایران در تاشکند یک ماه پس از سفر دکتر روحانی به ارمنستان نشان دهنده عزم جدی ایران برای استفاده از دیپلماسی حداکثری در تقابل با یکجانبه‌گرایی آمریکا و سیاست موسوم به فشار حداکثری واشنگتن علیه مردم ایران است که به باور کارشناسان می‌تواند فرصت‌هایی برای افزایش صادرات غیرنفتی و دور زدن تحریم‌های اقتصادی از یک سو و مقابله با تهدیدات امنیتی از سوی دیگر فراهم سازد.
رئیس جمهوری ایران هشتم مهر ماه پیش از سفر به ارمنستان گفت: از آبان ماه اولین مرحله الحاق (ایران) به اتحادیه اوراسیا انجام می‌شود و در واقع روابط تجاری منطقه آزاد ما با منطقه اوراسیا نسبت به کالاهایی که مشخص شده است، برقرار می‌شود. ر وحانی گفت: قرقیزستان، قزاقستان، روسیه، بلاروس و ارمنستان پنج عضو این اتحادیه هستند و کشورهای ایران، سنگاپور، مولداوی و ویتنام هم در مسیر الحاق قرار دارند که البته از ۵ آبان ۹۸ توافق ما با اتحادیه اوراسیا اجرایی و عملیاتی می‌شود و ۵۰۲ قلم کالای ما از شرایط خاص ترجیحی یعنی با تعرفه تقریبا صفر می‌توانند استفاده کنند.
سازمان همکاری شانگهای یک سازمان سیاسی، اقتصادی و امنیتی میان‌دولتی است که در سال ۲۰۰۱ توسط کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان برای همکاری‌های چندجانبه پایه‌گذاری شد و پس از آن در سال های بعد، ایران، مغولستان، پاکستان، هند، افغانستان و بلاروس به عنوان عضو ناظر به این سازمان پیوستند.
گفتنی است عضویت هندوستان و پاکستان به عنوان عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای که در سال ۲۰۱۵ مورد تایید قرار گرفت، در سال ۲۰۱۷ در اجلاس سران کشورهای عضو این سازمان در کشور قزاقستان به تصویب رسید.