اوایل آبان ماه بود که برخی رسانه ها و شخصیتهای اصلاح طلب از تدوین طرح تازه ای در شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان خبر دادند. طرحی با عنوان «سامانه رای سنجی اصلاح طلبان» یا «سرا» که هدف اصلی آن میدان دادن به بدنه اجتماعی اصلاحات و به نوعی پاسخ گویی به انتقادات یک سال گذشته علیه شورا به دلیل نحوه فهرست بندی انتخابات گذشته بود.
کلیات این طرح شامگاه یکشنبه در آخرین نشست شورای عالی مورد تصویب قرار گرفت و برای تعیین جزییات و بررسی های بیشتر به کارگروه های این شورا ارجاع داده شد. تصویب کلیات این طرح که به نظر می رسید جدی ترین اقدام شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان برای ورود به انتخابات است، با انتقادات برخی چهره های سیاسی و حزبی روبرو شده است.
بر اساس آنچه این روزها در رسانه ها از جزئیات طرح سرا منتشر می شود و نیز با توجه به توضیحاتی که از اعضای شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان طی این مدت در رسانه ها انعکاس یافته، قرار شده اصلاحطلبان کشور در «سرا» که یک وب‌سایت اینترنتی امن است، به عنوان «انتخاب کننده» به عضویت درآیند و در یک رای‌گیری شفاف و دموکراتیک از میان نامزدهای واجد شرایط، فهرست نامزدهای اصلاحطلبان را در تهران و مراکز استان‌ها (به اضافه‌ی شهرهایی در هر استان که شورای عالی سیاستگذاری آن استان پیشنهاد انتخاب نامزدهایشان در «سرا» را می‌دهد) انتخاب می‌کنند.
«مهدی شیرزاد» عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت درباره جزئیات این طرح می گوید: «ساز و کار پیش بینی شده این گونه است که طی چهار لایه افراد به سامانه رای سنجی اضافه می‌شوند که این کاملاً شناخته شده، شناسنامه دار و در واقع حلقه اول اعضای خود شورای عالی هستند، هر کدام از این اعضا در لایه دوم می توانند ۲۰ نفر را اضافه کنند. هر کدام از این بیست نفر هم می توانند بیست نفر دیگر را اضافه کنند. در واقع به این سیاق می توانیم در شهر تهران حدود ۳۶۰ یا ۷۰ هزار نفر را به این سامانه اضافه کنیم که به نظر می رسد این عدد آنقدر بزرگ است که اطمینان نسبی داشته باشیم که هیچ فرد اصلاح طلبی از سامانه جا نخواهد ماند.»
در جزئیات این طرح، شرایط مورد نیاز برای نامزدی در انتخابات مجلس یازدهم هم ذکر شده است. شرایطی مانند امضای منشور اصلاحات و پذیرش میثاق و تعهد همکاری به عنوان یک فعال اصلاح‌طلب و تعهد به کناره‌گیری به نفع نامزدهای فهرست نهایی برآمده از انتخاب مقدماتی (در صورتی که خودش جزء آنها نبود) و نیز تعهد به رای دادن به طرح‌ها و برنامه‌های سنجش‌پذیری که مبنای شرکت اصلاح طلبان در انتخابات است، از پیش شرط های حضور در فهرست انتخاباتی اصلاح طلبان است.
طراحان سرا و نیز موافقان آن هنوز درباره جزئیات این طرح، شیوه و کیفیت اجرایی آن و چالش های قانونی موجود در مسیر اجرایی شدن آن به نتیجه مشخصی نرسیده اند و این طرح گام های ابتدایی خود را برداشته است. با این وجود مخالفان به دلایل و عناوین مختلف مورد انتقاد قرار می دهند.
سرا و انتقاد مناسک گرایی
طراحان سامانه رای سنجی اصلاح طلبان معتقدند این طرح نقش بدنه اجتماعی اصلاح طلب را در انتخاب کاندیداهای انتخاباتی پررنگ می کند و به تصمیم آن ها اولویت می بخشد اما «غلامحسین کرباسچی» دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی نظر دیگری دارد و می گوید: «تأکید دوستان روی «بدنه اجتماعی» است. سئوال این است که منظور چه کسانی هستند؟ مردمی که رای‌های‌شان را همیشه به سبد اصلاحات می‌اندازند «بدنه اجتماعی» است، یا اینکه قرار است عده‌ای گزینش و اسامی مشخصی در سامانه‌ای معرفی شوند و بگویند اینها بدنه اجتماعی اصلاحات است و از مردم بخواهند به فرد یا افرادی که این بدنه اجتماعی خودساخته انتخاب می‌کنند رأی بدهند؟ در چنین حالتی خوب مردم دوباره قرار است چهره‌هایی را انتخاب کنند که شورای عالی با واسطه این جمع انتخاب کرده است. این کار یعنی انتخاب کاندیداها دو مرحله‌ای شود که هیچ دستاوردی ندارد.»
کرباسچی این طرح را مناسک گرایی می خواند و معتقد است چنین شیوه ای شانه خالی کردن از بار مسئولیت است و شیوه نامزد شدن در انتخابات چندان اهمیتی ندارد و الان لازم است برنامه‌ای تدوین کرده و به افکار عمومی بگوییم بر اساس این برنامه به مجلس می‌رویم.
مناقشات بر سر سرا در روزهای گذشته مورد توجه رسانه ها و روزنامه ها هم قرار گرفت و روزنامه سازندگی، ارگان مطبوعاتی حزب سازندگی در شماره روز سه شنبه خود از مخالفت چهار حزب اصلاح طلب با سازوکار سرا خبر داد و به نقل از دبیرکل خود سرا را دموکراسی وارونه توصیف کرد. سازندگی نوشته است احزاب کارگزاران سازندگی ایران، حزب اسلامی کار، حزب اعتمادملی و ادوار تحکیم وحدت از مخالفان جدی این طرح هستند.
«اسماعیل گرامی مقدم» سخنگوی حزب اعتمادملی می گوید: «طرح هایی همچون طرح سرا نخواهد توانست اصلاح طلبان را از وضعیتی که دارند رهایی ببخشد، اینکه فکر کنیم با چنین طرح‌هایی مردم و بدنه اجتماعی دوباره برای انتخاب یک لیست قرار است به اصلاح طلبان اعتماد کنند و در صحنه حاضر شوند باید بگویم این طور نیست. به صراحت عرض می کنم کل انگیزه موجود پشت این طرح این است که بتوانند لیست را به نوعی سازماندهی کنند تا افراد خاص خودشان خروجی آن باشند.»
«عبدالله مومنی» فعال سیاسی و رئیس پیشین دفتر تحکیم هم در انتقاد از طرح سرا دلیل تصویب چنین طرح هایی را نگاه الیگارشیک به اصلاحات دانسته و گفته است: «طرح سرا مهندسی انتخابات مقدماتی برای وجهه سازی برای شورای عالی سیاستگذاری است و تلقی تخفیف گرایانه و الیگارشیک از اصلاحات که به تمامیت خواهی و دموکراسی هدایت شده تمایل دارد.»
در همین ارتباط روز گذشته برخی رسانه ها از تایید ضمنی این طرح از سوی «محسن هاشمی» عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران خبر دادند که تکذیب و اعلام شد، رئیس شورای شهر تهران هم با این طرح مخالف است.
نادیده گرفته شدن انتقادات از عملکرد شورای عالی سیاستگذاری و تکرار محوریت این شورا در انتخابات، حمایت بر اساس نسبت های فامیلی یا دوستی، پررنگ شدن چالش های قانونی از جنس شورای نگهبان و موضوع تبلیغات پیش از موعد و ناشناخته بودن افراد حاضر در سامانه، تنش زایی در شهرستان ها و حوزه های رای کوچک، مهم ترین محورهای مخالفت با طرح سرا است.
سرا؛ دموکراتیک ترین شیوه انتخاب
اظهارات اعضای شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان و توصیفی که از دلایل تمایل به این طرح ارائه می دهند؛ نشان می دهد که هدف آن ها رسیدن به حداکثر دموکراسی در این جریان برای انتخابات است. شاید به همین دلیل است که «محمد رضا جلایی پور» عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت دغدغه ها و انتقادات کارگزارانی ها و دبیرکل آن را چندان موجه ندانسته و گفته است: «جناب آقای کرباسچی! آنچه شما شکل‌گرایی و مناسک‌گرایی می‌خوانید نامش دموکراسی و شفافیت است. اصلاحطلبان اگر نهادهای خودشان را شفاف و دموکراتیک نکنند، صداقت و جدیت‌شان در شفاف و دموکراتیک کردن نهادهای حکمرانی هم باور نخواهد شد.»
جلایی پور معتقد است: «اگر چنین سامانه‌ای نباشد، نه می‌توان اعضای حقیقی شورایعالی را دموکراتیک انتخاب کرد و نه به احزاب متناسب با وزن اجتماعی‌شان حق رای داد.طرح "سرا" این ظرفیت را دارد که همه فعالان اصلاح‌طلب کشور را با معرفی همه احزاب و چهره‌ها و فعالان اصلاح‌طلب کشور، بدون سهمیه، جذب کند.»
توییت روز گذشته «جواد امام» دبیرکل حزب ایثارگران و عضو شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان هم به نوعی پاسخ به سیل انتقادات مطرح شده بود و نشان می داد اکثریت قاطع اعضای شورا با این طرح موافق بودند. امام نوشت: «طرح سرا پس از سه جلسه بحث و بررسی توسط ۳۵ نفر از ۳۹ نفر عضو حاضر و با رای ۳/۴ طبق آیین نامه مصوب همین جمع به تصویب می رسد حال یکی از احزاب مخالف به اسم دفاع از دمکراسی زمین و زمان را به هم می دوزد تا به همه ثابت کند که این ۳/۴ اشتباه می کنند. معنی اخلاق و کار جمعی را هم فهمیدیم.»
«آذر منصوری» عضو شورای عالی سیاستگذاری هم معتقد است: «مساله ای که وجود داشت و دارد این است که اگر این شورا با فرآیندهای گذشته به لیست واحد می رسید حتی اگر بهترین ها هم در لیست قرار می گرفتند، باز هم به دلیل غیرشفاف و غیردموکراتیک بودن و نیز به دلیل اینکه یک جمع محدود بدون مشارکت بدنه اجتماعی به آن رسیده بودند، انتقادها هم به فرآیند و هم به لیست وجود خواهد داشت. این فرآیند در پرسشگری بدنه اجتماعی و پاسخگویی منتخبان هم نسبت به دوره های گذشته یک قدم به جلوست.»
«حسن رسولی» عضو شورای سیاستگذاری اصلاحطلبان هم ضمن اطمینان بخشی درباره بررسی بیشتر این طرح گفته است: «عقل جمعی اصلاحطلبان با در نظر گرفتن ابعاد حقوقی موضوع، گستره جغرافیایی اجرای طرح و تعیین بازه زمانی عملیاتی کردن آن به‌صورت مبتکرانه، واقع‌بینانه و هوشمندانه مدیریت و راهبری طرح را اعمال خواهد کرد.
به گفته رسولی شورای عالی و کارگروه مربوطه با دقت و پرهیز از شتاب‌زدگی و نیز سعه‌صدر تمامی دغدغه‌های دلسوزانه احزاب و شخصیتهای همراه و همفکر را تاکنون با آغوش باز پذیرفته است. در جریان رسیدگی به جزئیات طرح سعی خواهد شد تا همراهی و اجماع حداکثری تمامی صاحب‌نظران به‌عنوان پشتوانه طرح محقق گردد.
«علی باقری» رئیس دفتر حزب توسعه ملی، روح سرا را صیانت از دموکراسی دانسته و گفته است: «روح «طرح سرا» انتقال تصمیم‌گیری در خصوص لیست‌های انتخاباتی اصلاحطلبان از جمعی بسته و محدود، به گستره وسیع‌تری از بدنه اجتماعی اصلاحطلبان است. این طرح آمده که حلقه بسته تصمیم‌گیری در خصوص فهرست‌های انتخاباتی اصلاحطلبان را باز و وسیع‌تر کند و در واقع تعداد بیشتری از بدنه اصلاح‌طلبی را در اتخاذ تصمیمات در این خصوص شریک کرده و مشارکت دهد.»
تحلیل ها درباره این طرح تا زمان عملیاتی شدن آن ادامه خواهد یافت اما اینکه آیا چنین اختلاف نظرهایی می تواند ائتلاف اصلاح طلبان را در شورای عالی برهم زند یا نه، بستگی مستقیم به نحوه برخورد مخالفان و موافقان طرح با آرا و نظریات یکدیگر خواهد داشت و باید منتظر ماند و دید این طرح پل پیروزی اصلاحات خواهد بود یا پاشنه آشیل وحدت چند ساله.