«سید جواد کاظمی‌تبار» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، با اشاره به مهلت سه ماهه گروه اقدام مالی به ایران برای تکمیل روند پیوستن به سازوکارهای FATF و فرایند شکل گیری بانکداری متمرکز در دهه هفتاد میلادی گفت: در گذشته شعبه‌های مختلف بانک‌ها ارتباط خیلی نزدیکی باهم نداشتند. به طوری که شما یک جا حساب باز می‌کردید و پولتان را به عنوان سپرده نزدشان می‌گذاشتید. اگر به شعبه‌های دیگر همان بانک می‌رفتید، شما را به عنوان یک فرد ناشناس می‌دیدند و لازم بود با شعبه‌ای که در آن حساب باز کرده بودید، تماس بگیرند و شما باید بعضا یک روز صبر می‌کردید تا نتیجه استعلام بیاید بعد به پول خودتان دسترسی پیدا می‌کردید.
وی افزود: حدود دهه هفتاد میلادی که بانکداری متمرکز آغاز شد، شعب مختلف به صورت یک شبکه به هم پیوسته درآمدند. نهایتا از طریق طراحی و استفاده از نرم‌افزارهای بانکی و به مدد اینترنت دیگر فرق چندانی بین شعب مختلف یک بانک وجود ندارد که نرم‌افزار بانکداری متمرکز یا به اصطلاح core banking software که قابلیت پایش تراکنش‌ها و تسویه وجوه را فراهم می‌آورد، نقش اساسی در انجام این کار دارد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در دهه هفتاد شمسی تغییرات عمده ای در بانکداری کشورما شروع شد، تصریح کرد: در این دهه چند شرکت خصوصی نرم‌افزار مختص بانکداری تاسیس شدند که با وجود نوسانات اقتصادی در این سال‌ها همچنان به کار خود ادامه می‌دهند. و شاید بتوان گفت یکی از دلایل پایدار ماندن این شرکت‌ها خودکفایی کشورمان در عرصه نرم‌افزارهای بانکی است.
امکان واردات نرم‌افزارهای خارجی در سیستم بانکی ایران وجود ندارد
کاظمی‌تبار یادآور شد: به دلیل وجود عقود اسلامی همچون مضاربه، قرض‌الحسنه، جعاله، سلف و امثالهم در بانکداری اسلامی امکان واردات نرم‌افزارهای خارجی برای راه‌اندازی بانکداری متمرکز در کشور وجود نداشت و نرم‌افزارهای بانکداری تولید شده در کشورهای غربی به طور پیش‌فرض تراکنش‌های مرتبط با این عقود را پشتیبانی نمی‌کنند. همین مساله فرصتی شد برای شرکت‌های تولیدکننده نرم‌افزارهای بانکداری تا بدون رقیب خارجی و بدون کارشکنی واسطه‌گران به عرضه محصولات خود در داخل کشور بپردازند.
وی ادامه داد: این مساله که یک شرکت خصوصی بتواند بدون کمک دولتی سرپا بایستد و با وجود نوسانات اقتصادی رشد چشمگیری داشته باشد، بسیار پربرکت است. بعضی از این شرکت‌ها، هم‌اکنون بالای هزار کارمند دارند و به هلدینگ‌هایی شامل چندین شرکت زیرمجموعه تبدیل شده‌اند.
تحریم‌ها بر صنعت نرم افزار بی‌تاثیر است
این استاد دانشگاه گفت: همه پیشرفت‌ها در پرتو این مساله ایجاد شده که ما مجبور بودیم محصول را در داخل تولید کنیم. علاوه بر این کارفرمایان یعنی بانک‌ها استاندارد بالایی در مورد این محصولات طلب می‌کنند. چیزی که مزید بر علت شده این است که صنعت نرم‌افزار برخلاف بسیاری دیگر از صنایع نیاز به مواد اولیه ندارد و لذا تحریم‌ها بر آن بی‌تاثیرند. بلکه تحریم‌ها باعث می‌شوند این صنعت بیشتر رونق پیدا کند.
وی شرکت‌های توسن، خدمات انفورماتیک، فناپ (زیرمجموعه بانک پاسارگاد)، بهسازان ملت (زیرمجموعه بانک ملت)، بهستان رایان، شرکت کاسپین (زیرمجموعه بانک پارسیان) و پدیسار را شرکت‌هایی عنوان کرد که نرم‌افزارهای بانکداری بانکهای داخل را تامین می‌کنند، و گفت: برای مثال شرکت داده کاوان هوشمند به عنوان یکی از زیر مجموعه های شرکت توسن تولید کننده نرم‌افزارهای مبارزه با پولشویی و کشف تقلب است که نرم افزار مبارزه با پولشویی این شرکت در ۶۰ درصد بانکهای ایران استفاده می‌شود.
کاظمی‌تبار که خود در این شرکت فعالیت می کند، اضافه کرد: از چند ماه پیش ما موفق به صادرات محصول خود شدیم و در حال پیاده‌سازی نرم‌افزار مبارزه با پولشویی خود در یکی از کشورهای شرق آسیا هستیم. جالب است بدانید در مناقصه‌ای که ما در آن برنده شدیم شرکت‌های آمریکایی سابقه و شهرتشان خیلی بیشتر از ماست هم حضور داشت اما کیفیت ارائه شده توسط محصول ما در کنار قیمت پایین‌تر باعث شد کارفرما شرکت ما را برگزیند.
پیچ تنظیم نرم‌افزارهای ضد پولشویی دست خودمان است
کاظمی‌تبار با بیان اینکه وقتی شما نرم‌افزار متمرکزتان (core banking) را یک شرکت تولید می‌کند، شرکتی که خدمات جانبی بانکی مانند کشف تقلب یا مبارزه با پولشویی ارائه می‌کند باید خودش را با آن وفق دهد، عنوان کرد: در کشور ما و خیلی جاهای دیگر مرسوم است که شرکت تولیدکننده core banking خودش مبادرت به تولید نرم‌افزارهای جانبی می‌کند. وقتی این اتفاق می‌افتد شما کنترل تمام اجزا دستتان است و از خطاهایی که به دلیل ناسازگاری رخ می‌دهد تا اندازه خوبی می‌توانید جلوگیری کنید. به علاوه دستتان برای تعریف گزینه‌های مختلف در نرم‌افزار باز می‌شود. به عنوان مثال در نرم‌افزار مبارزه با پولشویی گزینه‌ای با نام لیست سفید یا white list وجود دارد. اگر نام یک مشتری در این لیست درج شود دیگر در هیچ کدام از گزارش‌هایی که از سوی بانک به اداره مبارزه با پولشویی ارسال می‌شود، ظاهر نخواهد شد.
این استاد دانشگاه گفت: از آنجایی که صفر تا صد نرم‌افزارهای بانکداری و مبارزه با پولشویی تولید داخل است به ما این اعتماد به نفس را داده است که دغدغه‌هایمان در مورد مباحثی که امروزه در زمینه پیوستن به FATF عنوان می‌شود کاهش یابد. به زبان عامیانه پیچ تنظیم این نرم‌افزارها دست خودمان است. به علاوه به طور مرتب این نرم‌افزارها از نظر امنیتی توسط تیمی از وزارت اطلاعات بررسی می‌شوند. برخلاف آنچه که بعضا عنوان می‌شود نرم‌افزارهای مبارزه با پولشویی فقط درصد اندکی از تراکنش‌ها را برای اداره مبارزه با پولشویی ارسال می‌کنند و اداره مبارزه با پولشویی دسترسی به کل تراکنش‌ها ندارد.
دغدغه‌های امنیتی‌مان را می‌توانیم در ارتباط با اعضای FATF اعمال کنیم
این کارشناس مسائل مبارزه با پولشویی اظهارداشت: این حرف که گفته می‌شود در صورت پیوستن به FATF، آنها بر اطلاعات تراکنش‌های مالی ما اشراف پیدا می‌کنند، نادرست است؛ دلیل نخست رد این سخن آن است که ما می‌توانیم بند مربوط به تبادل اطلاعات را عملیاتی نکنیم. ثانیا اگر خواستیم مبادله اطلاعات کنیم، این مبادله شامل برخی تراکنش‌های مشکوک به پولشویی است که برای آنها در کشورهای دیگر پرونده وجود دارد. علاوه بر این ما بسیار ساده می‌توانیم دغدغه‌های امنیتی‌مان را در پرونده‌های مبادله شده با دیگر اعضای FATF اعمال کنیم. نکته دیگر اینکه اگر قرار باشد اداره مبارزه با پولشویی گزارشی به ارگان‌های بین‌المللی بدهد، می‌تواند فیلتر ثانویه‌ای روی این گزارش‌ها اعمال کند.
این استاد دانشگاه با یادآوری برخی روش‌ها در دور زدن تحریم‌های بانکی گفت: ریسک بالای روش‌های جایگزین کانال‌های بانکی بر کسی پوشیده نیست اما از آن مهمتر، عزت کشور ماست که به دلیل عدم دسترسی به کانال‌های بانکی برای دور زدن این تحریم‌ها در قالب خواهش از کشورهای بیگانه هزینه می‌شود.
درآمدن از لیست سیاه FATF هدیه به دولت بعد از روحانی است
کاظمی‌تبار با اشاره به یکی از استدلال‌های مخالفان پیوستن ایران به FATF مبنی بر اینکه در شرایط تحریم درآمدن از لیست سیاه کمک چندانی نمی‌کند، اظهار داشت: درآمدن از لیست سیاه FATF هدیه‌ای است که به دولت بعد از روحانی داده می‌شود. در واقع اتفاقی که برای روحانی بعد از برجام افتاد، این بود که تحریم‌های تجاری اوباما برداشته شد ولی FATF هنوز به طور کامل نام کشور ما را پاک نکرده بود. بنابراین ما برای نقل و انتقال پول در مضیقه بودیم.
وی با بیان اینکه اگر ما بتوانیم همینک از لیست سیاه دربیایم کارمان را برای زمانی که از تحریم درآمده‌ایم آسان کرده‌ایم، تصریح کرد: FATF یک فهرست تصحیحات یا action plan برای ما در نظر گرفته و ما تا حد خوبی با آنها در این مورد چانه زده‌ایم. به عنوان مثال در تعریف‌مان از تروریسم استثنائاتی قائل شدیم که گروه‌های متحد ما را شامل نشود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه اگر در نشست بهمن ماه شرایط به قبل از برجام برگردد و ما وارد لیست سیاه شویم، برای بیرون آمدن همه چیز باید از نو از سرگرفته شود، خاطرنشان کرد: این مساله به معنای آن است که یک فهرست تصحیحات یا action plan جدید باید تهیه شود که در این شرایط، موضع ما ضعیف‌تر خواهد بود و آنها می‌توانند خواسته‌های بیشتری را به ما تحمیل کنند.
عدم تصویب لوایح FATF باری به دوش دولت بعدی خواهد بود
کاظمی‌تبار با بیان اینکه FATF به سادگی کشوری را وارد لیست سیاه نمی‌کند ولی وقتی آن کشور وارد لیست شد درآمدن از لیست کار آسانی نیست، ابراز داشت: به این دلیل است که معقتدم تصویب لوایح چهارگانه هدیه‌ای است که به دولت بعدی داده می‌شود و عدم تصویب آنها بیشتر از آنکه دولت روحانی را متضرر کند، باری به دوش دولت بعدی خواهد بود.
وی ادامه داد: ما تنها کشوری نیستیم که نسبت به اطلاعات‌مان حساس هستیم. اگر کشورهای دیگر توانسته‌اند با حفظ دغدغه‌های امنیتی به FATF بپیوندند ما هم باید بتوانیم چنین کنیم.