به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، روز یکشنبه پنجم آبان ماه بود که رسانه‌ها اعلام کردند «ابوبکر البغدادی» سرکرده گروه تروریستی داعش کشته شده است. البغدادی پس از اشغال نظامی عراق از سوی آمریکا به عنوان یک تکفیری افراطی به شهرت جهانی رسید و توانست با سازمان‌دهی گروه تروریستی منسجم داعش نزدیک به یک دهه به کابوس امنیتی خاورمیانه و جهان تبدیل شود.
گروه داعش به سرکردگی البغدادی در روزهای اوج قدرتش در سال ۲۰۱۴ بیش از ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع از خاک عراق و سوریه را کنترل می‌کرد و حدود ۱۲ میلیون تن زیر سلطه این گروه زندگی می‌کردند. اکنون با کشته شدن البغدادی ارزیابی‌های گوناگونی در مورد موجودیت و آینده داعش منتشر شده است. بسیاری از تحلیل‌ها تاکید دارند که مرگ البغدادی را نباید پایان داعش و تروریسم ارزیابی کرد. این تحلیل‌ها واکنش اعضای این گروه را چالشی مهم برای آینده امنیت جهان معرفی می‌کنند.
توانایی داعش برای سازگاری با شرایط جدید
به نوشته تارنمای مرکز پژوهش‌های «الجزیره» قطر، پیش از مرگ ابوبکر البغدادی نیز شماری از سرکردگان گروه داعش به هلاکت رسیدند اما این گروه توانست خود را با شرایط سازگار سازد. این موضوع نشان می‌دهد که گروه داعش احتمال مرگ سرکردگانش را در قاموس خود در نظر گرفته و مجموعه‌ای از اصول را وضع کرده است که در نتیجه آن می‌تواند خلاء ناشی از مرگ سرکردگان خود را پر کند و توازن خود را بازیابد. محیط راهبردی فرصتی را برای داعش فراهم کرده است تا شوک ناشی از مرگ البغدادی را پشت سرگذارد. تناقض‌ها و تنش‌ها میان دشمنان این گروه شکاف‌هایی را ایجاد کرده است و گروه داعش می‌تواند از این شکاف‌ها برای فراهم کردن محیطی برای رشد و قدرت‌یابی خود استفاده کند، اما دور از ذهن است که این گروه به قدرت سابق خود برگردد.
به نوشته روزنامه «العرب» چاپ لندن، «کولن کِلارکی» استاد سیاست بین‌الملل مرکز سیاسی و امنیتی دانشگاه مِلون آمریکا می گوید: مرگ البغدادی به ایجاد گروهک‌های جدیدی منجر خواهد شد که هواداران القاعده و داعش در آن گرد هم خواهند آمد. تجربه جنجال برانگیز و بی‌سابقه داعش بخش‌های پیچیده ای از اقدامات تکفیری را محقق ساخته است. نباید این موضوع نادیده گرفته شود که این گروه از دامن گروه القاعده سر بر آورده و بازگشت به دامن القاعده موضوع قابل توجیهی است. داعش و القاعده در بسیاری از موارد همدیگر را تکمیل می‌کنند و این موضوع زمینه همکاری میان آن دو را فراهم می‌کند. این همکاری می‌تواند تشکیل گروه تکفیری جدیدی را شکل دهد. داعش پس از شکست در سوریه و عراق در جست‌وجوی ایدئولوژی فکری پیشرفته‌ای است.
به نوشته روزنامه «العین» امارات، «خالد عکاشه» مدیر مرکز اندیشه راهبردی «قاهره» بر این بارو است که مرگ البغدادی نقطه عطفی در نقشه گروه‌های تروریستی در جهان است. گروه‌های تروریستی و در راس آن داعش و القاعده خود را به عنوان گروه‌های فرامرزی معرفی می‌کنند.
در ادامه می خوانیم: «دلال محمود» مدیر برنامه امنیت و مسائل دفاعی در مرکز پژوهش‌های راهبردی قاهره اعتقاد دارد سناریوهای متعددی پس از مرگ البغدادی رخ خواهد داد. شاید این موضوع سبب کاهش عملیات این گروه و فروپاشی آن به طور جزئی شود. شاید این گروه دوره کوتاهی با سستی روبرو شود و در مرحله بعد فعالیت خود را با شیوه‌ای متفاوت و بر اساس سازوکارهای جدید در پیش گیرد. داعش در مقایسه با دیگر گروه‌های تروریستی برای ادامه حضور خود می‌تواند به ائتلاف سازی با دیگر گروه‌ها وارد شود و قدرت انعطاف پذیری این گروه ها سبب می‌شود که این گروه به طور نسبی بتواند خود را با اوضاع کنونی سازگار سازد. مرگ البغدادی به دلایل بسیاری از جمله قدرت ائتلاف سازی این گروه و استفاده از این گروه به طور کامل بر روی گرگ های تنها سبب نابودی این گروه نخواهد شد و این گروه بر پایه ایدئولوژی یکپارچه‌ای عمل خواهد کرد.
به نوشته شبکه خبری «الجزیره» قطر، گروه تروریستی داعش یکی از سازمان یافته‌ترین گروه‌ها از نظر ساختار سازمانی و استحکام ایدئولوژی است. ساختار و ایدئولوژی این گروهگ از نظر ویژگی و راهبرد در بسیاری از موارد بی نظیر است. این گروه هنوز هم از قدرت جنگی و رسانه‌ای برخوردار است. تحولات میدان‌های نبرد نشان داده است که این گروه به سرعت می‌تواند خود را با تحولات میدان‌های نبرد سازگار سازد. این گروه از انعطاف پذیری بالایی برخوردار است و می‌تواند به بازسازی ساختار سازمانی خود در عرصه های نظامی، امنیتی، اداری، شرعی، رسانه‌ای بپردازد. با پایان طرح سیاسی این گروه اکنون با تکیه بر جنگ فرسایشی و جنگ‌های چریکی به تاکتیک های رزمی سنتی روی خواهد آورد.
روزنامه «القدس العربی» می نویسد: پس از مرگ البغدادی هنوز هم گروه داعش افزون بر سوریه و عراق دارای شاخه هایی در صحرای سینا، لیبی، سریلانکا، فیلیپین، کشورهای دیگری در جنوبی شرقی اسیا و آفریقا، هند، پاکستان، افغانستان است. این گروه از شیوه‌های انفجار، ترورها و دیگر شیوه‌ها در چارچوب سیاست‌های جدید خود برای دامن زدن به جنگ فرسایشی با هدف تضعیف قدرت دشمن خود و اثبات خود در رسانه‌ها در برابر هواداران خود در جهان استفاده خواهد کرد تا پیامدهای مرگ البغدادی را کم رنگ جلوه دهد.
ادامه حیات داعش در سایه فساد و اختناق
به نوشته تارنمای مرکز اطلاعاتی «النباء» عراق، داعش به دلیل نبود فعالیت دینی مسالمت آمیز توانسته است بسیاری از جوانان عرب و مسلمان را به سوی خود جذب کند. خلأ فکری در درک صحیح مفهوم دین و شهروندی سبب شده است داعش بسیاری از هواداران را به سوی خود جذب کند. وجود اندیشه های طایفه‌ای و اختلافات مذهبی اکنون شکاف هایی را در عرصه‌های دینی و ملی ایجاد کرده‌است. رویارویی با همه تنش ها در داخل جوامع عربی نیاز به بالاترین سطح توافق ملی و دینی و ایجاد جوامعی برپایه مفهوم شهروندی مسالمت آمیز دارد. در چنین شرایطی می‌توان منابع مالی و انسانی این گروه ها را خشکاند.
روزنامه «العربی الجدید» چاپ لندن در گزارشی به قلم «اسامه ابوارشید» نوشت: با مرگ ابوبکر البغدادی منطقه یکی از صفحه‌های سیاه تاریخ خود را در هم پیچیده است. اما واقعیت تلخ این است که هنوز هم صفحه‌های سیاهی در افق منطقه وجود دارد. هنوز هم نشانه‌ای از نشانه‌های بحران عمیق در منطقه وجود دارد. هنوز هم در برخی از کشورهای جهان در نتیجه سرکوب، فساد، نبود آزادی و کرامت و نبود افق روشنی برای نسل‌های آینده نشانه‌های افراط‌گرایی و زمینه فعالیت گروه های تکفیری فراهم است. داعش هنوز هم به منزله اسب تروایی است که نظام‌های سرکوبگر از آن در برابر آرمان‌های مردم کشورهای عربی استفاده می‌کنند. داعش و گروه‌های همسو با آن ساخته این نظام‌ها به شمار می آیند و این نظام‌ها با سوار شدن بر امواج فعالیت این گروه‌ها از آن برای ادامه جنایت‌ها، حماقت‌ها و انحراف‌های خود استفاده کرده‌اند و افراط‌گرایی را در جوامع تزریق کرده‌اند. این گروه‌ها با فتنه انگیزی و ویران سازی، آرمان‌ها و آرزوهای مردم منطقه را با خاک یکسان کرده‌اند. این گروه‌ها اهداف دشمنان را بر آورده‌اند و تصویر نادرستی از اسلام ارائه کرده‌اند.
العربی الجدید در ادامه آورد: به طور خلاصه می‌توان گفت البغدادی از بین رفت؛ همانطوری که پیش از وی «بن لادن» و «ابومصعب الزرقاوی» نابود شدند. اما کسی که فکر کند اندیشه منحرف داعش با مرگ البغدادی از بین می‌رود در توهم به سر می‌برد. تا زمانی که بسیاری از شهروندان کشورهای عربی و مسلمان از آزادی، عدالت و کرامت محروم هستند و نظام های سرکوبگر در حال سرکوب هستند و کشورهای خارجی در امور داخلی این کشورها دخالت می‌کنند این اندیشه ویرانگر با نسخه تازه ای از وحشی گری به تجدید حیات خواهد پرداخت. اگرچه ترامپ با مرگ البغدادی جشن گرفت و بسیاری از دیکتاتوری‌های عرب به وی تبریک گفتند. اما واقعیت این است که تا زمانی که خشونت‌ها در شرق و غرب ادامه دارد و سردمداران کشورهای به خشونت های خود علیه مردم کشورهای عربی و مسلمان ادامه می‌دهند، داعش و جنایت‌های آن به شکل های مختلف ادامه خواهد داشت.