کشورهای عضو "جامعه اقتصادی دولت های غرب آفریقا (1) در نشستی که چندی پیش در ابوجا پایتخت " نیجریه" داشتند توافق کردند از ابتدای سال 2020 میلادی واحد پولی مشترک (ECO) را جایگزین واحدهای پولی خود کنند.
"جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا " 28 مه 1975 پایه گذاری شد و هدف از تشکیل آن همگرایی کشورهای عضو برای توسعه اقتصادی منطقه اعلام شد. حالا با اعلام این خبر، دلار آمریکا و در مرحله بعد یورو اتحادیه اروپا و همچنین فرانک فرانسه در بخش بزرگی از قاره آفریقا یک رقیب پیدا کرده است، بطوری که انحصار این ارزها که ازسوی دولت های غربی مورد سوء استفاده های سیاسی بویژه از طریق تحریم های ظالمانه قرار می گیرد، شکسته خواهد شد.
بنین، بورکینافاسو، کیپ ورت" ساحل عاج ، گامبی، غنا، گینه ، گینه بیسائو، لیبریا، مالی، نیجر، نیجریه ، سنگال ، سیرالئون و توگو 15 کشور عضو این جامعه اقتصادی هستند.
جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا
طرح واحد پولی مشترک و مستقل در میان کشورهای عضو "جامعه اقتصادی غرب آفریقا" برای اولین بار در سال 2000 مطرح شد؛ و هرچند کشورهای عضو این نهاد اقتصادی برای دستیابی به واحد پول مشترک مصمم بودند ولی اجرای این طرح به دلیل مشکلات متعددی اقتصادی در کشورهای عضو به تعویق افتاد. با این وجود سران کشورهای عضو در نشست اخیر خود در ابوجا با امضای تفاهم نامه ای توافق کردند که واحد پولی مشترک (اکو) از ابتدای سال 2020 جایگزین واحدهای پولی قبلی شود.
کارشناسان اقتصادی این رویداد را پس از واحد پولی مشترک اتحادیه اروپا (یورو) گام دیگری در جهت رهایی از استیلای دلار ارزیابی کرده اند.
پانزده کشور عضو "جامعه اقتصادی دولت های غرب آفریقا " با حدود پانصد میلیون نفر جمعیت و دارا بودن ذخایر طبیعی فراوان و ظرفیت اقتصادی بالا ، در صورتی که به واحد پولی مشترک برسند ، می توانند جایگاه مناسبی در میان ارزهای بین المللی برای خود فراهم کنند.
واحد پولی مشترک در قاره آفریقا پدیده اقتصادی جدیدی نیست. کشورهای متعدد این منطقه در دهه های گذشته در قالب تشکل هایی، واحد پولی مشترک داشته اند ولی واحد پولی جدید تفاوت عمده ای با واحدهای پولی قبلی در این منطقه دارد.
دو واحد پولی مشترکی که هم اکنون در آفریقا رایج است از سوی بانک مرکزی فرانسه تضمین شده است و به همین علت به نوعی تحت استیلای این کشور است، ولی واحد پولی "اکو" مستقل خواهد بود و این مهمترین و اساسی ترین ویژگی این واحد پولی است و به همین دلیل می تواند جایگاه مناسبی در میان ارزهای بین المللی بدست آورد.
پیشینه "فرانک آفریقا"
پس از پایان جنگ جهانی دوم ، برگ جدیدی از تاریخ تحول آفریقا رقم خورد که ایجاد واحد پولی مشترک آفریقا از جمله این رویدادها محسوب می شود.
برخی کشورهای آفریقایی 26 دسامبر سال 1945 میلادی به واحد پولی مشترک رسیدند که به 'فرانک آفریقا' موسوم شد . این واحد پولی به ابتکار دولت فرانسه ایجاد شد .
کشورهای آفریقایی که در گذشته تحت استعمار قدرتهای آن زمان مانند انگلیس و فرانسه بودند ، طبیعتا واحد پولی مستقلی نداشتند و پس از استقلال در صدد دستیابی به واحد پولی خود بودند.
برای مثال با استقلال کشورهای غنا ، نیجریه و سیرالئون از استعمار انگلیس ، واحد پول پوند نیز از این کشورها رخت بربست؛ اما با ابتکار فرانسه واحد پولی "فرانک آفریقا" در این کشورها رایج شد .
نکته حایز اهمیت اینکه واحد پولی 'فرانک آفریقا' کاملا تحت نفوذ و مدیریت فرانسه بوده و هست و همین ویژگی همچنان تداعی کننده دوران استعمار این قاره است .
براین اساس واحد پولی مشترک "اکو" به جهت عدم وابستگی این پول به دیگر ارزها و استتقلال کاملی که دارد می تواند جایگاه مناسبی در میان ارزهای بین المللی بدست آورد و در مبادلات منطقه ای به جای دلار و یورو مورد استفاده قرار گیرد.
فرانک آفریقا
پس از پایان جنگ جهانی دوم ، به ابتکار دولت فرانسه دو نوع پول مشترک موسوم به "فرانک آفریقا " در قاره آفریقا به جریان افتاد.
براساس این طرح در کشورهای غرب آفریقا شامل بنین، بورکینافاسو، گینه بیسائو، مالی، نیجر، سنگال و توگو یک نوع "فرانک آفریقا " و در کشورهای آفریقای مرکزی شامل کامرون ، جمهوری آفریقای مرکزی ، چاد ، جمهوری کنگو، گینه و گابون نوع دیگری از " فرانک آفریقا " رایج شد.
برمبنای همین ساختار و براساس توافقی ، از سال 1945 یعنی زمان شکل گیری واحد پولی مشترک آفریقا تا سال 1975 میلادی صد درصد ذخایر ارزی کشورهای آفریقایی دارای 'واحد پولی مشترک' در بانک مرکزی فرانسه نگهداری می شد.
این میزان از سال 1975 میلادی تا به بعد به 65 درصد کاهش یافت و در سال 2007 میلادی براساس توافق جدیدی 50 درصد ذخایر ارزی کشورهای آفریقایی دارای واحد پولی مشترک در بانک مرکزی فرانسه نگهداری می شود.
این وضعیت موجب شده که طی 70 سال گذشته بخش عمده ای از ذخایر ارزی و پولی آفریقا در بانک مرکزی فرانسه نگهداری شود و برهمین اساس دولت فرانسه توانسته است نفوذ قابل ملاحظه ای بر اقتصاد و گردش پولی در آفریقا داشته باشد که بی شک منافع سرشاری از این طریق نصیب پاریس کرده است.
آمار موسسات مالی مستقل بین المللی نشان می دهد که در سال 2005 میلادی بیش از 3 هزار و 600 میلیارد فرانک آفریقا معادل 72 میلیارد یورو از ذخایر ارزی آفریقا در بانک مرکزی فرانسه نگهداری می شد و این به منزله مدیریت اقتصادی بخش بزرگی از آفریقا توسط فرانسه است.
گرچه طی سالهای گذشته و با ورود فعال و گسترده چین به آفریقا و سرمایه گذاری های عمده پکن در قاره سیاه رقیب بزرگی برای فرانسه در این منطقه ظهور کرده ولی پاریس تا کنون توانسته است بخش بزرگی از برتری اقتصادی خود را در کشورهای آفریقایی حفظ کند.
اینک به نظر می رسد کشورهای آفریقایی برای رهایی از استیلای اقتصادی فرانسه و دیگر قدرتها، در تلاش برای دستیابی به یک واحد پولی مشترک و البته مستقل هستند. براین اساس به نظر می رسد واحد پولی "اکو" با توجه به اینکه از دیگر ارزها مستقل خواهد بود ، می تواند جایگاه خاص خود را در میان دیگر ارزهای بین المللی بیابد؛ بویژه اینکه پس از انتشار "اکو" ، ذخایر ارزی کشورهای عضو جامعه اقتصادی غرب آفریقا در همین قاره نگهداری می شود.
(1) – Communaute economique des etats d,afrique de l,oust