نیلی دوشنبه شب در میزگرد تغییر ساختار سنی اشتغال و سرمایه انسانی که در نهمین کنفرانس ملی انجمن جمعیت شناسی ایران در تالار ایوان شمس برگزار شد، اظهار داشت: ما به عنوان کارشناس جمعیت از سالهای گذشته روی متولدین دهه ۶۰ ایران خیلی تمرکز داشتیم و کنفرانسی هم در این خصوص در سال ۶۶ در شهر مشهد برگزار شد، در آنجا گفتیم که متولدین این دهه وقتی به سن کاری می رسند اشتغال برایشان رقم بزرگی می‌شود.
وی افزود: در اینجا یک سوال مطرح می شود که با توجه به اینکه «الان نرخ رشد جمعیت ایران به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا کرده و نرخ بیکاری نیز کاهش یافته است». فرضیه مورداشاره درست است؟ امروز نمودار جمعیت گروههای سنی ۱۰ تا ۳۹ سال در ایران از ابتدا ۱۰ سال تا ۱۴ سال یک شوک جمعیتی حدود ۹ میلیون نفر را نشان می دهد و نمودار لایه های سنی بالاتر امروز در نمودار ۳۵ تا ۳۹ سالگی در دهه ۶۰ بوده و در میانه سنی این امر دیده می شود.
* اشتغال مهم حتی برای مردان دهه ۶۰
این اقتصاد دان در ادامه اظهار داشت: اشتغال امروز برای دهه ۶۰ ها شاید مطرح نباشد ولی هنوز شغل به عنوان موضوع اصلی در کشور مطرح است.
وی گفت: امروز هر یک نفر شاغل در ایران نان آور چند نفر (حدود ۳.۶ نفر ) است که متوسط جهانی آن در حدود ۲.۲ نفر است. نرخ مشارکت در اقتصاد ایران در حال افزایش است اما یکی از دلایل پایین بودن نرخ اشتغال در کشور ما، مساله اشتغال زنان است.
نیلی اظهار داشت: انتظار داریم با ورود دانشجویان دختر، نرخ اشتغال زنان بیشتر شود، در سالهای آینده باید اقتصاد ما در مقیاس های بزرگ شغل ایجاد کند و ما همچمنان باید به موضوع ایجاد شغل در اقتصاد بپردازیم.
* ارتباط بین ساعات کاری شاغلین و تولید ناخالص داخلی
نیلی در ادامه افزود: نمودار ارتباط بین ساعات کاری شاغلین و تولید ناخالص داخلی به ما می گوید که یک رابطه مثبتی میان این دو وجود دارد و نکته دیگر اینکه درآمدزایی اشتغال در حال کاهش است.
به گفته وی، ساعت کاری ۳۰ تا ۵۰ ساعت در هفته و ۵۰ تا ۷۰ ساعت در هفته عدد نرمال یک شغل تمام وقت است که از سال ۹۳ تا ۹۶ در ایران ثابت بوده و بر اساس داده های آماری مشخص می کند این دو نوع ساعت کاری نقشی اصلی در ایجاد شغل نداشته اند اما ساعت شغلی زیر ۳۰ ساعت در هفته که عدد شغل ثابت نیست نقش مهمی در ایجاد شغل داشته است.
* اصل پویای جمعیت و سرمایه انسانی
«غلامرضا کشاورز حداد» استادیار اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف نیز در ادامه این میزگرد با بیان اصل پویای جمعیت و سرمایه انسانی، گفت: باید به این سوال پاسخ دهیم که پویایی جمعیت چه ارمغانی برای ما می آورد، این را باید بدانیم که ویژگی اصلی اقتصاد مدرن یک افزایش پیوسته در تولید محصول ناشی از فعالیت اقتصادی را به همراه دارد.
وی افزود: مالتوس در نظریه اقتصادی خود می گوید بزرگی اقتصاد و جمعیت نقشی در افزایش شغل و تولید ندارد و افزایش عرضه نیروی کار تنها زمانی می تواند موجب افزایش تولید شود که تعداد نهادهای مالی و فنی در دسترس نیز افزایش یابد.
به گفته وی، کشورهای آمریکا و چین با بزرگی اقتصاد این نظریه را تایید می کنند، شرط کافی برای رشد اقتصادی جمعیت زیاد و رشد جمعیت نیست، کشورهایی مانند امارات، بحرین و اسکاندیناوی با وجود جمعیت کم بهره وری بالایی در اقتصاد دارند.
* در ایران بیشترین تولید موالید در در دهه ۶۰ بوده
این استاد اقتصاد ادامه داد: با نگاه به هرم سنی جمعیتی در ایران بیشترین تولید موالید در دهه ۶۰ بوده که برخی بحرانهای اقتصادی را بوجود آورده و دیدم که در ادامه دولت کفاف هزینه در بخشهای عمومی را نداشت و بخش خصوصی به آن کمک کرد آن هم با حفظ درآمدزایی خود.
وی اظهار داشت: در دهه ۶۰ مشکلات فضای آموزشی و مدارس بیشتر شد و بخش خصوصی با ورود و کمک به دولت این بار را بر دوش کشید، در بخش دانشگاه هم با تاسیس دانشگاه آزاد و دانشگاههای خصوصی به دانشگاههای دولتی برای ارائه خدمات به دانشجویان کمک شد.
*نمودار تحولات جنسیتی دانش آموزی ایران
کشاورز حداد گفت: پیک جمعیتی در ایران در سال ۱۳۷۵ به تفکیک دختر و پسر وجود داشت و اواخر دهه ۷۰ با فروکش کردن رشد جمعیت، مدارس سه شیفته به دو شیفته تبدیل شدند و بخش خصوصی در مدارس خدماتی به دانش آموزان ارائه می داد و امروز هم با تغییر نظام آموزشی نمودار تحولات در دوره ابتدایی بیشتر از دوره های دیگر است.
* نمودار تحولات جمعیت دانشجویی ایران
وی تاکید کرد: در جمعیت دانشجویی هم رشد وجود داشته و از سال ۸۹ یا ۹۰ تعداد دانشجویان دختر از پسر پیشی گرفتند ولی از سال ۹۲ و ۹۳ تعداد دانشجویان در حال کاهش است.
به گفته وی، در بحث نرخ باسوادی و مقایسه ایران با ترکیه یک مقدار ما پایین تر هستیم ولی افزایش نرخ سواد هیچ ارتباطی با پویایی و افزایش جمعیت ندارد. در مقایسه ایران با کشورهای میدل ایست (خاور میانه) هم از عراق و یمن بهتریم و در کنار عربستان قرار داریم و در برابر قطر پایین تر هستیم.
* تحقق سود جمعیتی یا ادبار جمعیتی
دکتر «کامبیز کبیری» مدیر برنامه صندوق جمعیت ملل متحد نیز در این میزگرد گفت: اصل چند وجهی بودن برای پیشرفت و برنامه ریزی در کشورهای پیشرفته و آژانس های بین المللی بسیار مورد توجه است و زمینه های مختلفی را در بر می‌گیرد.
* نمایه کار جمعیتی ایران
وی افزود: شاخص های مختلف در سود جمعیتی وجود دارد، در این نوع شاخص ها باید بتوانیم گروههای همیار جوانان را ایجاد کنیم و مهارت های کسب و کار و زندگی را به آنها ارائه نماییم و در نهایت تامین مالی این گروههای هدف را داشته باشیم.
به گفته وی، صندوق جمعیت بین الملل با کمک دانشگاهها این برنامه ها را به پیش می برد و توصیه آنها بر سلامت مهارت و اشتغال است. سلامت کودکان، داشتن مهارت در زندگی و حضور فعالانه زنان در موفقیت کشورهای آسیای شرقی و امریکای لاتین به نوعی تایید این مراحل را به همراه دارد.
* جمعیت بازار کار و سرمایه انسانی
دکتر «علاالدین ازوجی» مدیرکل دفتر سیاستگذاری و اشتغال وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی نیز در این نشست گفت: در دنیا بحث ها در افق بلند مدت با سود جمعیتی مطرح می شود و کشورهای خاورمیانه و ایران نیز علاوه بر سود جمعیتی، سود جنسیتی را نیز مطرح می کنند که جمع این دو تبدیل به سود اجتماعی می شود که اگر از آن استفاده درست نشود تبدیل به نقمت اجتماعی شده و زیان بار است.
وی افزود: تغییرات ساختار سنی و جنسی در این سالها شبیه هم هستند اما به درون ساختار سنی جمعیت که وارد می شویم تغییراتی در حوزه های سرمایه انسانی و اشتغال دیده می شود.
به گفته وِی، در این نوع تغییرات در سال ۶۵ به ازای یک جمعیت ۰ تا ۴ ساله یک نفر وجود داشت که در سال ۹۵ این رقم ۳ برابر شده است.