«سورنا ستاری» روز سه شنبه در مجمع فناوری های پیشرفته چین در شنجن با اشاره به اینکه تبادل باز محصولات و فناوری‌های پیشرفته در سطح بین‌المللی یک امکان حیاتی را برای مواجهه با چالش‌های پیش روی جوامع فراهم کرده است تصریح کرد همکاری‌های کشورها در زمینه توسعه و انتشار نوآوری های فناورانه، محرکی برای برخورداری و پیشرفت روزافزون ملت‌ها است در این رابطه ایران، همواره تلاش داشته تا با نگرشی باز نسبت به دستاوردهای فناورانه خود، از نوآوری به عنوان ابزاری برای حمایت از گذار جوامع به سوی رفاه و توسعه استفاده نماید.
او گفت: کشور من پس از سال ها تلاش محققان و دانشمندان خود و رسیدن به جایگاهی بلند در زمینه دستاوردهای علمی و فناوری، عزم خود را برای گسترش همکاری‌های راهبردی در زمینه اشاعه نوآوری و در راستای کسب منافع متقابل اعلام می دارد.
ستاری افزود: بر این باورم که اندوخته تجارب جمهوری اسلامی ایران در بهره‌برداری از علم و فناوری برای رفع نیازهای کشور در شرایط محدودیت‌های ظالمانه بین‌المللی، درس‌های ارزشمندی را برای کشورهای مختلف به ارمغان آورده است.
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری اسلامی با اشاره به اینکه ایران در افکار عمومی همواره به عنوان سرزمینی غنی از میراث طبیعی و فرهنگی شناخته شده است گفت: این واقعیت، از یک سو امکانات گسترده‌ای را در مسیر پیشرفت کشور در اختیار ما نهاده است و از طرف دیگر، خطر وابستگی به داشته‌های گذشته و بسنده کردن به بهره برداری غیرمسئولانه از منابع طبیعی را گوشزد می کند.
وی با اشاره به اینکه ما در میان خلق ثروت از منابع طبیعی رو به پایان و زندگی با اندوخته‌های گذشته یا آفرینش حلقه‌های جدید خلق ارزش و ساختن آینده، راه دوم را انتخاب کرده این افزود: تجربه چند دهه اتکا به توانمندی داخلی، این امکان را برای کشور ما فراهم کرده تا به مدد دستاوردهای گرانسنگ در فناوری‌های هوافضا، ICT، نانو، بایو، سلول های بنیادی، علوم شناختی، انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های دارویی و پزشکی، گامی بزرگ در تغییر تصویر اقتصاد خود به سمت یک اقتصاد دانش‌بنیان برداریم.
ستاری تصریح کرد: در گذشته نزدیک، پول ارزان و سهل‌الوصول حاصل از فروش منابع خام، به عاملی برای اتلاف ظرفیت‌ها و عدم بهره‌وری تبدیل شده بود دولت با پول نفت بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شد و با منابع مالی ارزانی که در اختیار دانشگاه‌ها و صنایع داخلی قرار می‌داد، انگیزه ریسک‌پذیری و خلق ارزش افزوده را در این نهادها می‌خشکاند نتیجه این روند، می‌توانست آینده کشور را با مخاطره روبرو سازد و نیروهای جوان و خلاق کشور را سرخورده نماید لذا، نیاز به یک تغییر جدی به خوبی احساس می شد.
معاون علمی رییس جمهوری اظهار کرد یک ندای همگانی برای پرهیز از آنچه نفرین منابع خوانده می‌شود، عزم تازه‌ای را در جمهوری اسلامی ایران برای تضمین منافع جامعه ایجاد کرد و از میانه دهه 1990، نوآوری به یکی از مهم‌ترین کلیدواژه سیاست‌گذاری در ایران تبدیل شد.
او گفت: از آن زمان، تحولاتی در عالی‌ترین سطح سیاست‌گذاری کشور برای همگام‌سازی ظرفیت ها در جهت توسعه نوآوری‌های علمی و فناورانه صورت گرفت که تشکیل نهادهایی در سطح عالی سیاست‌گذاری همچون معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری، صندوق نوآوری و شکوفایی و ستادهای ویژه توسعه فناوری بخشی از تلاشی بود که در این راستا انجام شد.
وی ادامه داد: هم‌زمان، جهت‌گیری سیاست‌های کشور در اسناد ملی به سمت توسعه علمی و فناورانه تعدیل شد و قوانینی حمایتی برای تشویق نفوذ فناوری در صنعت تصویب و ابلاغ گردید نقشه جامع علمی کشور و قانون ویژه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان مهم‌ترین مصادیقی است که در این رابطه موجب شکل‌گیری یک نهضت بزرگ نوآوری در دانشگاه‌ها و صنایع داخلی شدند همگام با تحولات فوق، شکل‌گیری زیرساخت‌هایی از قبیل مراکز رشد کسب‌وکار، شتاب دهنده ها، پارک‌های علمی و فناوری، مناطق ویژه علم و فناوری، صندوق‌های پژوهش و فناوری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری پذیر، خلأهای نهادی موجود در نظام ملی نوآوری ایران را تا حد زیادی برطرف کرد.
ستاری افزود: این تحولات که می‌توان از آن‌ها به عنوان گام‌های تقویت نظام ملی نوآوری ایران یاد کرد، مبتنی بر سه منطق محوری اولویت گذاری فناوری های راهبردی بر مبنای سیاست های بالادستی کشور و اهداف توسعه پایدار، حمایت هم‌زمان از کسب‌وکارهای استارتاپ برای انتشار نوآوری و از صنایع مرسوم و برای خلق خروجی های نوآورانه و در نهایت گذار از یک نظام نوآوری وابسته به منابع دولتی به اکوسیستم نوآوری شکل گرفته است.
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با بیان اینکه این سیاست‌ها هم‌اکنون تصویری تازه از اقتصاد ایران را به نمایش گذاشته است گفت: این تصویر تازه اقتصادی با تسهیل گری و مشارکت مالی هوشمند دولت و سهم قابل توجه تأمین مالی ریسک‌پذیر از سوی بخش خصوصی است.
او بیان کرد در این تصویر پیوندی قابل قبول بین تحقیقات دانشگاهی از یک سو و نیازهای جامعه و صنعت از طرف دیگر وجود دارد صنایع داخلی انگیزه بیشتری برای ورود به زنجیره‌های بالاتر خلق ارزش دارند و جوانان کارآفرین فرصت‌های بیشتری برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای استارتاپ از خود نشان می‌دهند.
وی ادامه داد: ایران هم‌اکنون در میانه مسیری قرار دارد که با همت دانشمندان، کارآفرینان و حمایت دولت، یک سرمایه اجتماعی عظیم را برای پشتیبانی از سیاست نوآوری ایجاد کرده است ایران در نتیجه دو دهه تلاش برای توسعه علمی هم‌اکنون، با 18 رتبه ارتقا نسبت به سال 2005 در جایگاه 16 ام جهان در انتشارات علمی قرار دارد.
ستاری اظهار کرد ما پس از یک گذار موفق توانسته‌ایم بنا به نیاز داخلی، بیشترین فارغ‌التحصیل رشته‌های مهندسی را در مقایسه با کشورهای جهان داشته باشیم و در نتیجهی این حرکت، سهم صادرات محصولات با فناوری بالا و متوسط به بالا را با جهشی چشم‌گیر از 1.5 میلیارد دلار در سال 2005 به 12 میلیارد دلار در سال 2014 برسانیم.
به گفته وی جمهوری اسلامی ایران به لحاظ دستاوردهای علمی، دارای بیش از 229 هزار دانشجوی دکترا و سهم 1.85 درصدی در تولید علم در جهان است برای نمونه در تولیدات علمی حوزه فناوری نانو، ایران پس از کشورهای پیشروِ ایالات متحده، چین و هند در جایگاه جهانی چهارم قرار دارد.
وی افزود: ایران دارای بیش از دو هزار و 390 دانشگاه در سرتاسر کشور است که در حدود 4.8 میلیون دانشجو در آن‌ها مشغول به تحصیل هستند 44 پارک علم و فناوری در نقاط مختلف کشور وجود دارد که در مجموع بیش از 4500 شرکت در آن‌ها استقرار یافته‌اند به لحاظ زیرساخت مالی حمایت از نوآوری، تنها صندوق نوآوری و شکوفایی با سرمایه 395 میلیون دلار تاکنون از حدود 5400 طرح نوآورانه حمایت مالی کرده است.
ستاری تاکید کرد گذار سیاستی ایران به سمت اقتصاد دانش‌بنیان، از نقطه‌نظر خروجی‌های نوآوری نیز نتایج چشمگیری داشته است از زمان تصویب قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در سال 2010، تاکنون در حدود 4700 شرکت بر اساس قابلیت‌های فناورانه شان، حائز عنوان دانش‌بنیان شده‌اند این شرکتها تنها در این مدتِ کوتاه 11 میلیارد دلار از کل ارزش سالانه اقتصاد ایران را تولید کرده و موجب اشتغال مستقیم بیش از 140 هزار نفر شده‌اند.
وی با اشاره به اینکه بر اساس آمار رتبه ایران در عملکرد نوآوری در سال 2019 در میان کشورهای جهان با بهبودی 60 پله ای همراه بوده است گفت: جمهوری اسلامی ایران، کم‌وبیش در تمام ابعادِ نشان دهنده عملکرد نوآوری در سطح ملی، گذاری موفقیت‌آمیز را به سمت ایجاد یک اکوسیستم نوآوری پویا داشته است.
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با اشاره به اینکه این حرکت بزرگ جز با تصمیم بزرگِ قطع وابستگی به منابع سهل‌الوصول، میسر نمی‌شد گفت: در عین حال تاکید می‌کنم نقطه کنونی پایان مسیر نیست بلکه ما در میانه راهی قرار داریم که در آن چالش‌های دشواری در انتظار ما است اولین و مهم‌ترین چالش، تثبیت اهمیت سیاست علم، فناوری و نوآوری و قابلیت آن برای هماهنگی بین بخش ها و سطوح مختلف سیاستی است.
ستاری از ارتقای بهره وری تحقیقات از طریق تامین مالی تحقیقات با منطقی رقابتی و بر مبنای عملکرد نهادهای تحقیقاتی به عنوان چالشی دیگر یاد کرد و افزود: در عین حال، انتقال فعالیت های تحقیق و توسعه از بخش های دولتی، به بخش خصوصی نیز که خود موجب ارتقای دستاوردهای تحقیقاتی می شود، یک هدف چالش‌برانگیز است همچنین ایجاد دسترسی نامحدود به منابع بین المللی سرمایه به منظور تأمین مالی طرح‌های نوآورانه نیازمند یک عزم جدی بین‌المللی است که تحقق آن با دشواری‌های زیادی همراه است در نهایت، انتشار نوآوری به بخش‌های مختلف اقتصادی که موجب بهره‌برداری این بخش‌ها از نتایج اقتصاد دانش‌بنیان می‌شود، یک چالش جدی سیاستی به حساب میآید.
وی در پایان گفت نسخه ای که با توجه به تجربه سیاست نوآوری در جمهوری اسلامی ایران، برای مواجهه با این چالش‌ها پیشنهاد می‌کنم، تعمیق همکاری‌های بین‌المللی برای دسترسی باز همه جوامع به مواهب نوآوری است تبادل دانشمندان، کارآفرینان و فناوری بر مبنای نفع متقابل ملت‌ها، همکاری در زمینه طرح‌های کلان صنعتی بر مبنای اولویت‌های ملی، همکاری در گسترش راهکارهای خلاق و استارتاپی برای حل مسائل جوامع مختلف، به اشتراک‌گذاری تجارب سیاستی در رابطه با اکوسیستم‌های نوآوری مختلف از طریق گفت‌وگوهای سیاستی و سرمایه‌گذاری مشترک و متقابل در طرح‌های نوآورانه در سطح بین‌المللی، گونه‌هایی مختلف از تلاش های مشترکی است که می‌تواند در بارور کردن ظرفیت‌های نوآوری ملت‌ها موثر واقع شود.