پس از افزایش قیمت بنزین در کشور، در برخی شهرها اعتراض‌هایی به این موضوع شکل گرفت. البته طبق آنچه که اتفاق افتاد و شاهدان عینی گفتند، بیشتر این اعتراض‌ها از حالت معمولی خود خارج شد تا توسط افراد اخلال گر و سودجو به تخریب اموال عمومی و دولتی بینجامد. هر چند با درایت مسوولان و مردم انقلابی این ناآرامی خیلی سریع برچیده شد و راهپیمایی‌هایی نیز در نکوهش این اغتشاشات و آشوب ها شکل گرفت و افراد متخلف دستگیر شدند، ولی واکاوی این موضوع می‌تواند جلوی اتفاق‌ها و تجربه‌های مشابه در آینده را بگیرد.
خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا در این خصوص با ۲ نفر از اساتید جامعه شناسی دانشگاهی گفت و گوهایی انجام داد که در ادامه می خوانید.
«غلامرضا حسنی درمیان» استاد جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: ایران کشوری است که مورد تحریم‌های ظالمانه قرار گرفته و نگاه بسیار از کشورهای جهان بر روی ایران معطوف شده که این موضوع سبب می‌شود تا مسوولان برای هر اقدام و حرکتی بسیار هوشمندانه گام بردارند.
وی گفت: وابستگی تک محصولی ایران به نفت سابقه تاریخی دارد و از سال‌های بسیار پیش این وابستگی وجود داشته تا درآمد اقشار مختلف جامعه نیز به همین یک محصول گره زده شود. از طرفی وضعیت فروش فعلی نفت چندان رضایت بخش نیست تا دولت برای برون رفت جامعه از وضعیت فعلی منابع بهتر و درآمدزا را در اقتصاد جایگزین نفت کند. البته این راه نیز به سرعت به نتیجه نمی‌رسد و دولت‌های قبلی نیز آن را دنبال کردند.
افکار عمومی جامعه برای افزایش قمیت بنزین آماده نشد
استاد دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر اینکه افزایش قیمت بنزین طبیعی است، ولی برای تغییر افکار عمومی شیوه مناسبی در پیش گرفته نشد، افزود: افزایش قیمت بنزین به عنوان فرایندی برای کمک به اقتصاد و تغییر الگوی مصرف منطقی بود. اما برای این تغییر الگوی مصرف، به پیش درآمدهایی در تغییر افکار عمومی نیاز بود که باید در سیاست‌های دولت لحاظ می شد.
حسنی درمیان با اشاره به تبعات سه برابر شدن قیمت بنزین، ادامه داد: البته سران سه قوه منافع ملی را در نظر می‌گیرند، اما برای اجرای این تصمیم، افزایش قیمت بنزین باید در فرایندی زمان بر و پیوسته به مردم اعلام می شد تا افکار عمومی آمادگی پیدا می کرد.
این استاد دانشگاه با اشاره به کنار گذاشتن کارت‌های سوخت در زمان های گذشته، اظهار داشت: وقتی دوباره این طرح به جریان افتاد و در ادامه افزایش سه برابری سوخت هم احیاء شد، بر اعتماد مردم به مسوولان تاثیر گذاشت که باید حتما ترمیم شود.
وی خاطر نشان کرد: اگر افزایش قیمت بنزین به تدریج و در چهار مرحله صورت می‌گرفت، التهابی به همراه نمی‌آورد و رسانه‌ها، دانشگاهیان، سیاستمدارها، ورزشکاران و دیگر نهادها می‌توانستند با گفتمان خود در آرامش افکار عمومی جامعه و در راستای منافع ملی تاثیر به سزایی ایفا کنند.
جامعه شناس دانشگاه فردوسی مشهد گفت: آماده شدن ذهن و افکار جامعه می‌توانست به جلوگیری از این حرکات غیرمعقول و آشوب‌ها کمک کند و باید از این اتفاق‌ها تجربه کسب کرد تا دیگر تکرار نشود.
این استاد دانشگاه در خصوص تخریب اموال عمومی و دولتی به دست عده‌ای آشوب‌گر اظهار داشت: عوامل داخلی و خارجی مترصد چنین اتفاق هایی هستند که از آن برای تخریب جامعه و ضربه زدن به کشور استفاده می‌کنند. در حالی که جامعه مدنی بر اساس قانون اداره می‌شود و نباید جامعه به گونه‌ای هیجان زاده شود که تخریب اموال عمومی و دولتی را به دنبال داشته باشد.
تجمع‌های هیجانی با تخریب، درگیری و خشونت همراه است
وی گفت: وقتی تجمع بیش از سه نفر شود، یک جریان هیجانی ایجاد می‌شود و نیروی فرد ممکن است چند برابر شده و افرادی که لیدر چنین اتفاق‌هایی هستند این انرژی و هیجان را برای تخریب به کار می‌گیرند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: با نگاه به سابقه تاریخی در می‌یابیم بعضی از دولتمردان در زمان افزایش قیمت‌ها قول‌هایی می‌دادند ولی این قول‌ها به سرانجام نمی‌رسید تا اعتماد اجتماعی جامعه به چنین وعده‌هایی صدمه دیده و واکنش بخشی از جامعه را به دنبال داشته باشد. از طرفی در کشورهایی مانند ایران که واکنش به چنین مسائلی بسیار بالا است باید هوشمندانه رفتار شود.
اعتراض حق مردم است، هر چند که عده‌ای از آن سوء استفاده کردند
«امان الله قرایی مقدم» استاد جامعه شناسی دانشگاه حقوق نیز در این خصوص به ایرنا گفت: اعتراض حق مردم است و گران شدن بنزین یک بهانه بود تا مردم مطالبات و نارضایتی خود را از وضعیت اقتصادی کشور اعلام کنند. هرچند که در این راه عده‌ای سودجو و فرصت طلب از طرف ایادی دشمن سبب تخریب اموال عمومی و دولتی و ضرر و زیان شدند که محکوم است.
وی گفت: اگر بخواهیم از نظر جامعه شناسی به موضوع نگاه کنیم، می‌بینیم که در جامعه امروزی مردم هوشیارتر و آگاه تر شده و به خوبی می‌بینند که برخی از موقعیت و جایگاه خود استفاده کرده و اختلاس و ... انجام می‌دهند. البته اینکه قوه قضاییه عده‌ای از آنها را بازداشت و به جرم آنها رسیدگی می‌کند، خوب است. ولی دانه درشت‌ها و افرادی که همچنان به اعمال خلاف خود ادامه می‌دهند، کجا هستند؟
استاد دانشگاه خوارزمی افزود: مردم می‌بینند کشورشان سرشار از منابع نفتی، گازی، معدنی و ... است، ولی از این ثروت سهمی ندارند. بر همین اساس جامعه نیاز به شفاف سازی دارد و هر اتفافی باید به سمع و نظر مردم برسد.
وی ادامه داد: شایسته سالاری، قانون مندی، احترام به اندیشه و افکار جامعه و مشارکت و اطلاع رسانی به مردم به خصوص جوان‌ها در تصمیم هایی که برای خود آنها گرفته می‌شود، می‌تواند از بروز چنین اتفاق هایی جلوگیری کند. ولی آنهایی که رانت‌های بزرگی دارند، سرمایه‌داران، ملاکان، تاجران و صاحبان قدرت این اجازه را به مردم طبقه پایین نمی‌دهند.
این جامعه شناس گفت: ۲۷ تا ۳۰ درصد فارغ التحصیلان دانشگاهی بیکار هستند. این را هم در نظر بگیرید که هیچ جامعه‌ای با نزاع، درگیری، جنگ، پرخاشگری و خشونت به موفقیت و رشد نمی‌رسد.
استاد دانشگاه خوارزمی با اشاره به اینکه تصمیم‌های اشتباه و به دور از هوشمندی می‌تواند علاوه بر خسارات فرهنگی و اجتماعی، ضرر مالی نیز ایجاد کند، در ادامه افزود: قطعی اینترنت روزی ۶۰ میلیون دلار ضرر و زیان برای کشور به همراه می‌آورد و مغازه‌ها و بانک‌ها هم توسط عده‌ای سود جو و فرصت طلب آتش گرفت. حال مال باخته ها چگونه باید این ضرر را جبران کنند؟
قرایی مقدم افزود: دولت های چپ و راست در زمان‌های مختلف قول هایی به مردم دادند ولی عمل نکردند تا اعتماد مردم به مسئولان طبق نظریه فوکویاما (یوشی‌هیرو فرانسیس فوکویاما، فیلسوف آمریکایی، متخصص اقتصاد سیاسی و نویسنده کتاب پایان تاریخ و آخرین انسان) از بین برود.
وی درباره اینکه دانشگاه‌ها تا چه اندازه می‌توانند در بهبود وضعیت مردم نقش داشته باشند، گفت: ارزش دانشگاه‌ها کم شده است و زمانی که به دانشجو گفتید درباره استاد نظر دهد، حرمت دانشگاه از بین رفت. در حالی که استاد دانشگاه می‌تواند با یک کلمه دانشجو را آرام کند.
قرایی مقدم با اشاره به استبداد نخبگان، گفت: از گذشته این نخبگان حرف‌هایی زدند و استبداد رای داشتند تا فکر کنند آنچه که می گویند درست است. در حالی که جامعه را یک بعدی نمی توان اداره کرد. همان طور که ژرژ گورویچ استاد بزرگ جامعه شناسی فرانسه گفت جامعه منظومه‌ای متعدد از ابعاد و اجزاء با سطوح و جنبه‌های گوناگون است که هر لحظه به یک رنگی جلوه می‌کند. یعنی در اداره جامعه نباید یک بعدی نگاه کرد و باید همه ابعاد و اجزاء مختلف آن را در نظر گرفت.
استاد دانشگاه خورازمی با تاکید بر اینکه ساختار درونی سبب بروز اتفاق های این چنینی می‌شود، بیان کرد: اگر همین رسانه‌های بیگانه و دشمنان بخواهند کشورهایی مانند کره شمالی، هند، ژاپن و ... را با فضای رسانه‌ای و تبلیغی خود تحت تاثیر قرار دهند، موفق نمی‌شوند. زیرا عوامل درون زا در جامعه آنها خیلی کم است تا به کشورشان آسیب نرسد.
وی خاطرنشان کرد: جامعه آن طور که باید و شاید به جوان ها بها نداده است. به صورت قطعی حدود ۹۰ درصد اتفاق هایی رخ داده در کشور را از عوامل و ساختارهای درونی کشور می دانم و ۱۰ درصد تحت تاثیر دشمنان و بیگانگان است. البته آمریکا و رژیم صهیونیستی خواهان چنین آشوب‌ها و اغتشاش‌هایی در ایران هستند و از آن استقبال می کنند. ولی این را در نظر بگیرد وقتی در خانه باز است، غریبه و دشمن وارد می‌شود.