گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی در آستانه هفتمین سالگرد راه‌اندازی گرایش ادبیات کودک و نوجوان، اولین دوره همایش ملی «ادبیات کودک و نوجوان» با عنوان «فرصت‌ها و چالش‌های ادبیات داستانی کودک و نوجوان» را امروز با حضور اندیشمندان، پژوهشگران و محققان حوزه ادبیات کودک و نوجوان و با مشارکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موسسه خانه کتاب، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در تالار مولوی دانشکده ادبیات و علوم انسانی این دانشگاه برگزار کرد. تعمیق و گسترش نگاه پژوهشی به موضوع ادبیات کودک با توجه به تأثیرگذاری این حوزه از ادبیات بر کل جامعه و تربیت نسلهای آتی از اهداف این همایش یک‌روزه بود.
این همایش با محورهای انواع ادبی و ژانرهای نوظهور در ادبیات داستانی کودک و نوجوان، نظریه و نقد در ادبیات داستانی کودک و نوجوان، مفاهیم اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و در ادبیات داستانی کودک و نوجوان، ادبیات تطبیقی و جایگاه آن در ادبیات داستانی کودک و نوجوان، اقتباس از متون کلاسیک در ادبیات داستانی کودک و نوجوان و فرهنگ و همچنین فرهنگ و ادبیات عامیانه در ادبیات داستانی کودک و نوجوان برگزار شد.
کودکان ما سواد چندرسانهای دارند
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این همایش اظهارکرد: چند دهه‌ای است کودکان ما صاحب صدا شده‌اند ما پژوهش‌هایی درباره سنجش افکار ایرانیان و مبنای تصمیم گیری در خانواده انجام داده‌ایم که آخرین پژوهش در سال ۹۴ انجام شده و نشان داده که بیش از ۵۵ درصد تصمیم گیری در خانواده سهم کودکان بوده و این گویای آن است که کودکان ما صاحب صدا شده‌اند.
سیدعلی اصغر سیدآبادی گفت: این مساله در ابعاد سیاسی و اجتماعی بوده و به موازات آن ادبیات کودکان هم متحول شده است که نشانه فاصله گیری ما از ادبیات دهه ۵۰ و ۶۰ است و اینکه کودکان چقدر در این ادبیات و در داستان‌ها صاحب کنش شده‌اند موضوعی است که دانشگاه می‌تواند در پژوهش‌ها و تحقیقاتش به آن بپردازد.
وی به گسترش فضای رسانه‌ای و دیجیتالی اشاره کرد و گفت: این مساله تعریف خیلی از مفاهیم را تغییر داده است از جمله تعریف کودکی. قبلا کودکان براساس توانایی و ناتوانی تعریف می‌شدند اما الان مخاطبان ما یعنی کودکان بیشتر از ما بزرگسالان آگاهند می‌دانند و این همان سواد چندرسانهای است که در کودکان به وجود آمده و بزرگسالان فاقد آن هستند.
وی افزود: البته دلیل دیگر آن هم این است که کودکان مدام در مواجهه با اخبار هستند و مدام درباره آن حرف می‌زنند درحالی که قبلا دسته‌بندی وجود داشت و موضوعات کودکان و بزرگسالانه از هم تفکیک می‌شدند. حتی امروزه مرزهای جغرافیایی هم به‌هم ریخته است.
سیدآبادی به شکاف‌های ارزشی و اجتماعی اشاره کرد و گفت: امروزه شکاف‌های نسلی تشدید شده و با شکاف‌های ارزشی گره خورده است. برخورد ادبیات کودک با این شکاف‌ها در زمان گذشته این بوده که هر نویسنده‌ای از یکسوی این شکاف‌ها با کودک سخن می‌گفته اما اکنون این مساله مطرح است که چگونه باید با این شکاف‌ها در ادبیات کودک برخورد کرد؟. برخورد با این موضوع مانند برخوردی که در دهه ۴۰ و ۵۰ می‌شد راه اخلاقی و درستی نیست. که ما یک طرف بایستیم و به کودکان بگوییم چه‌کار کنند الان باید ادبیات کودک و نوجوان محفل گفت‌وگوی کودکان و بزرگسالان باشد و صدای کودکان و بزرگسالان در کنار هم قرار گیرد. ما در شرایط کنونی بیش از هر چیز به گفت‌وگو نیاز داریم.
کتابخوانی تبدیل به سبک زندگی نشده است
مهدی قزلی، مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی نیز به طرح تعدادی سوال در حوزه ادبیات و ادبیات کودک پرداخت و گفت: نخستین سوال این است که چرا ادبیات خلاقه در حوزه داستان اهمیت دارد؟ در پاسخ به این سوال باید بگویم ادبیات داستانی آینه‌ای از زندگی است و هر اثر داستانی بخشی از زندگی را در خود جای می‌دهد و مخاطب با تجربه‌ای از زندگی مواجه می‌شود بدون اینکه نیاز باشد هزینه آن تجربه را بپردازد توجه به ادبیات داستانی اضافه‌کردن تجربیات داستانی است و هرکسی بیشتر داستان بخواند تجربه بیشتری در زندگی دارد.
وی در ادامه پرسش دیگری مطرح کرد و گفت: چرا ادبیات کودک و نوجوان مهم است؟ قبلا فکر می‌کردم ادبیات کودک و نوجوان مهم نیست اما مهم است چون همه ما قبل از اینکه به دوره بزرگسالی برسیم دوره کودکی را می‌گذرانیم.
وی افزود: ادبیات کودک و نوجوان مهم است چون امروزه توجه خانواده‌ها به بچه‌ها زیاد شده است و بچه‌ها سهم بیشتری در خانواده دارند و بخش زیادی از سرمایه خانواده شده‌اند. حتی اگر زمان کمی را با خانواده بگذرانند اما مصادیق توجه را به خود جلب می‌کنند. ادبیات کودک و نوجوان در این زمانه مهم است چون فاصله آن با سطح ادبیات کودک و نوجوان دنیا زیاد نیست و با توجه و تلاش متمرکز می‌توانیم موقعیت خودمان را در ادبیات داستانی کودک و نوجوان دنیا حفظ کنیم و ارتقا دهیم.
وی در ادامه به کتاب و کتابخوانی اشاره کرد و گفت: یکی از معضلات ما در حوزه فرهنگ این است که کتاب و کتابخوانی آنطور که باید جدی نیست و تبدیل به سبک زندگی نشده است اگر قرار است چیزی تبدیل به عادت آگاهانه و سبک زندگی شود باید در دوره کودکی ایجاد شود و در دوره نوجوانی تثبیت شود نجات ما در حوزه کتابخوانی این است که کودکان به داستان خواندن جلب شوند.
وی در ادامه به طرح سوال دیگری پرداخت و گفت: چرا به توجه علمی به ادبیات کودک و نوجوان نیاز داریم؟ چون باید نتایج این تجربیات با روشمندی برای استفاده بهتر دسته‌بندی شود. در حوزه ادبیات کودک و نوجوان هم باید این کار را انجام دهیم. زیرا ادبیات کودک و نوجوان مبتنی بر تجربه به‌وجود آمده است اما دسته‌بندی صحیح و روش‌مند این تجربه‌ها کار علم است که سبب می‌شود این تجربه‌ها پراکنده نباشد.
قزلی افزود: باید توجه داشت که به چه چیزهایی در توجه علمی به ادبیات کودک و نوجوان باید پرداخت نکته مهم این است که توجه علمی به ادبیات کودک و نوجوان باید کاربردی باشد زیرا ادبیات کودک و نوجوان در نسبت با مخاطب معنا پیدا می‌کند و هر کار علمی باید کاربردی باشد. از سویی باید به ادبیات کودک و نوجوان به شکل بینارشته‌ای نگاه کرد. امیدوارم این همیشه ادامه‌دار و بین‌المللی شود همچنین باید توجه داشت کار در حوزه کودک و نوجوان بدون مشارکت آموزش و پرورش ناقص است.
۸۶ مقاله به دبیرخانه همایش رسید
مریم جلالی دبیر علمی جشنواره نیز در این مراسم هدف از برگزاری این همایش را حفظ پیوند افقی خانواده ادبیات کودک و نوجوان از سطح آکادمیک تا سطوح تجربی عنوان کرد و گفت: همچنین آشنایی با پژوهش‌های جدید، انتقال تجربه‌های متخصصان، بازشناسی علمی وضعیت ادبیات داستانی کودکان و نوجوانان از دیگر اهداف این همایش است.
وی افزود: در این میان نخست محورهای اصلی همایش با مشورت و صلاحدید کمیته سیاستگذاری و کمیته علمی تعیین شد و در اطلاع‌رسانی دوماهه با توجه به محورهای اعلام شده قریب به ۸۶ مقاله به دبیرخانه ارسال شد. در روند انتخاب مقاله‌ها هر مقاله در سه مرحله داوری شد و در نهایت ۴۶ مقاله به مرحله پذیرش رسید که تعدادی به صورت ارایه، تعدادی چاپ در مجموعه مقالات و تعدادی به‌عنوان پوستر معرفی شدند.
جلالی همچنین به سایر بخش‌های همایش اشاره کرد و گفت: همراه با بخش علمی همایش جشنواره نویسندگی خلاق دانشجویی نیز فراخوان خود را اعلام کرد که دبیر این بخش از جشنواره در اختتامیه گزارش مبسوط آن را اعلام می‌کند.