از زمان پدیدآمدن اولین کتابها و مدون‌شدن دانش، کتاب ابزاری برای آموزش بوده است. کتابها انواع بسیار دارند و ما برای گذران اوقات فراغت، یادگیری و تجربۀ لذت مطالعه به کتاب‌خوانی روی می‌آوریم. کتاب‌خوانی داشتن نوعی رویکرد هدفمند به کسب دانش و یادگیری و نیز لذت‌بردن از خواندن کتاب‌هاست.
یکی از مکان‌های محبوب برای قشر کتاب‌خوان، نمایشگاه‌های کتاب هستند. نمایشگاه‌های بین‌المللی بسیاری در سراسر جهان برگزار می‌شود که معروف‌ترین آن‌ها نمایشگاه کتاب فرانکفورت است. پس از همه‌گیری بیماری کرونا، اغلب این نمایشگاه‌ها برگزار نشدند یا شکل برگزاری خود را تغییر دادند. نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز در سال ۹۹ تشکیل نشد. از این رو، «خانۀ کتاب و ادبیات ایران» به درخواست معاونت امور فرهنگی، نخستین سامانۀ «نمایشگاه مجازی کتاب» را طراحی و راه‌اندازی کرد.
هم‌زمان با برگزاری این نمایشگاه، تصمیم گرفتیم گفت‌وگویی انجام دهیم دربارۀ کتابهای داستان‌های سواد مالی. این مجموعۀ آموزشی ویژۀ کودکان و نوجوانان است و نخستین مجموعه‌ای است که دربارۀ آموزش سواد مالی به کودکان صحبت می‌کند. در ادامه، گفت‌وگوی ما با شیما فدوی، مدرس و پژوهشگر سواد مالی، را می‌خوانید.
چرا باید سواد مالی را به کودکانمان آموزش دهیم؟
مسائل مالی نقش مهمی در زندگی همۀ ما دارند. از زمان تولد تا پایان زندگی تصمیم‌های مالی بسیاری گرفته می‌شود. در ابتدا، دیگران برای ما تصمیم می‌گیرند و پس از آن، خودمان باید مسائل مالی را مدیریت کنیم؛ بنابراین لازم است دانش مالی را از کودکی به فرزندانمان بیاموزیم. زمانی که کودک اولین بار پول توجیبی می‌گیرد یا به او مبلغی پول هدیه داده می‌شود، تصمیم‌گیری‌های مالی‌اش آغاز می‌شود. آموزش سواد مالی از کودکی باعث می‌شود تا بچه‌ها خیلی زودتر بتوانند عادات اشتباه رفتارهای مالی خود را بشناسند و تصحیح کنند و در نتیجه، با اشتباهات و هزینۀ کمتری به توانمندی مالی دست یابند.
چرا در کتابهای آموزش سواد مالی از شیوۀ «داستان‌گویی» استفاده شده است؟
اصل مهم در آموزش به کودکان آن است که مفاهیم باید به زبانی گویا و قابل‌فهم بیان شود. درک مفاهیم سواد مالی برای کودکان دشوار است؛ بنابراین باید از شیوه‌هایی استفاده کرد تا ذهن بچه‌ها را از کودکی به‌درستی پرورش دهد. «داستان‌پردازی» یکی از روش‌های بسیار مناسب برای آموزش و انتقال مفاهیم به کودکان است. در قالب داستان‌های کودکانه می‌توان این مفاهیم را به‌شکلی جذاب آموزش داد. با شنیدن این داستان‌ها، بچه‌ها خودشان را به‌جای قهرمانان تصور می‌کنند و می‌کوشند کارهای آن‌ها را تقلید کنند. این‌گونه، قهرمان‌ها الگوهای رفتاری بچه‌ها می‌شوند.
با آموزش سواد مالی، کودکان و نوجوانان چه چیزهایی را می آموزند؟
با آموزش سواد مالی به کودکان و نوجوانان، آن‌ها می‌آموزند چگونه پول خود را مدیریت کنند، چرا باید پس‌انداز کنند، هزینه‌های خود را چگونه کنترل کنند، چطور با سرمایه‌گذاری ارزش پولشان را حفظ کنند، چه نوع شغل‌هایی وجود دارد و آن‌ها چه استعدادها و مهارت‌هایی برای ورود به حوزۀ کار دارند و شغل دلخواه‌شان چیست، از چه راه‌هایی پول و درآمد کسب کنند، با کارآفرینی و ویژگی‌های آن آشنا شوند و... . وضعیت مالی امروز ما حاصل میزان پرورش ذهن و شکل‌گیری نگرش ما دربارۀ پول، از سنین کودکی تا به امروز است. از این رو، هر فرد در هر سنی ذهنیت مالی مخصوص به خود را دارد و بر اساس باورهای مالی خود تصمیم می‌گیرد و عمل می‌کند؛ در نتیجه، لازم است به کودکانمان بیاموزیم با استفاده از مهارت‌های سواد مالی، بیاموزند چگونه پول به دست آورند و آن را به‌درستی مدیریت و بودجه‌بندی کنند تا مهیای زندگی و آینده شوند.
این داستان‌ها چگونه انتخاب شدند و روند انتشارشان چگونه بود؟
مهم‌ترین هدف آکادمی هوش مالی، پژوهش و تولید آثار ارزشمند بر پایۀ جدیدترین استانداردهای آموزش سواد مالی در جهان است. پس از تصمیم‌گیری برای انتشار این کتابها، گروهی پژوهشی، معتبرترین کتابهای آموزشی سواد مالی در جهان را شناسایی و گردآوری کردند. این کتابها با دقت ترجمه شدند و تاکنون دو مجموعۀ ۱۷جلدی برای کودکان پیش‌دبستانی تا سوم دبستان و ۲۷جلدی برای دورۀ دوم دبستان، منتشر شدند. در این دو مجموعه، هر کتاب یک یا چند مفهوم سواد مالی را به‌شیوه‌ای جذاب به کودکان آموزش می‌دهد.
شیوۀ آموزش با مجموعه داستان‌های سواد مالی چگونه است؟ آیا والدین می‌توانند با کمک کتابها خودشان این مفاهیم را به فرزندانشان بیاموزند؟
داستان‌ها، نقطه شروع و قلاب اولیه حلقۀ آموزش هستند. برای آموزش دقیق و کاربردی مفاهیم سواد مالی، آکادمی هوش مالی کتابهای مکملی آماده کرده است که به زودی در اختیار معلمان و خانواده‌ها قرار می‌گیرد. با استفاده از این کتابها، بازی‌ها و تمرین‌ها و فعالیت‌های مختلفی که باید بچه‌ها انجام دهند توضیح داده می‌شود. با این کار، سرفصل‌های آموزشی به صورت عمیق‌تر و ریشه‌دارتری در ذهن کودکان قرار می‌گیرد.
به عنوان مثال در کتاب «فنجان‌های سفارشی»، ماجرای پدری نقل می‌شود که دیگر مشتری ندارد و مجبور است از فرزندش، پوکا، جدا شود و برای فروش محصولاتش به شهرهای دیگر برود. پوکا که از رفتن پدرش بسیار ناراحت است، تصمیم می‌گیرد با وسایل سفالگری او، برای دوستانش فنجانی درست کند که دقیقاً شکل خودشان باشد. مردم شهر به زودی خبردار می‌شوند و همه، فنجان‌هایی به‌شکل خودشان سفارش می‌دهند. در همین زمان، پدر از سفر برمی‌گردد و پوکا را با انبوهی از سفارش‌ها می‌بیند که به‌شدت به کمک او نیاز دارد. پوکا با ایده‌ای را که در سرش داشت، فنجان‌های منحصربه‌فردی ساخت. این خلاقیت او باعث شد کسب‌وکارشان رونق یابد و فروش محصولاتشان بیشتر شود.
این داستان به کودکان می‌آموزد مشکلات و سختی‌ها، جزئی از زندگی است که می‌توان با ایده‌ها و راه‌حل‌های خوب، به خانواده کمک و آن‌ها را حل کرد. علاوه‌براین کودکان یاد می‌گیرند نیاز مشتری است که باید به تولیدکننده جهت دهد و الا تولید محصولی که مشتری ندارد، بی‌فایده خواهد بود. در تمارین مربوط به این درس، کودکان با مشارکت با هم‌گروهی‌های خود باید محصول خلاقانه، متمایز و موردنیاز خریدار درست کنند.
به گزارش ایرنا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دنبال راهی برای حمایت از ناشران و بازار کتاب کشور بود تا آنکه تصمیم گرفت با استفاده از تجربیات حضور در نمایشگاه‌های مجازی برگزار شده توسط دیگر کشورها نظیر نمایشگاه بزرگ کتاب فرانکفورت، این رویداد فرهنگی را در ایران به شکل مجازی برگزار کند.
«ایوب دهقانکار» مدیر عامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران با حکم معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان ریاست برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب معرفی شد. در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، بیش از ۱۰۰۰ ناشر حضور دارند و بالغ بر ۱۰۰ هزار عنوان کتاب برای عرضه در سایت نمایشگاه مجازی کتاب تهران ارائه شد.
همچنین ۱۸۰ ناشر خارجی با ۲۰ هزار عنوان کتاب و ۱۴۲ نهاد فرهنگی و آژانس ادبی در بخش رایت‌سنتر نیز در این نمایشگاه حضور دارند. هزینه ارسال کتابها نیز از سوی شرکت پست جمهوری اسلامی برای همه مخاطبان رایگان اعلام شده است.
نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با توجه به استقبال خوب و چشمگیر ناشران و مخاطبان با دو روز تمدید از سوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا هشتم بهمن ماه جاری میزبان بازدید کنندگان و علاقه مندان این رویداد بزرگ فرهنگی کشور در فضای خواهد بود.
نظر شما