به گفته مقامات پاکستانی، روابط این کشور با آفریقا دارای پیوندهای عمیق تاریخی دارد و این تعاملات به دوران مبارزه ضداستعماری ملت های آفریقا برمی گردد.
قاره آفریقا که ۵۴ کشور جهان را در خود جای داده، همواره با فقر، ناآرامی، بی ثباتی و عقب ماندگی ناشی از استثمار مترادف دانسته شده، ولی اکنون در مرحله گذار به سوی یک افق روشن قرار گرفته که چنانچه این دوره را با موفقیت پشت سر بگذارد، می تواند در دهه های آینده به عنوان یکی از وزنه های اقتصادی و حتی سیاسی فعال در جهان ظاهر شود، دولت پاکستان نیز با چشم انداز فعلی، به دنبال توسعه هر چه بیشتر روابط با این کشورها است.
سفر ماندلا و مواضع ضدآپارتاید پاکستان
«نلسون ماندلا» قهرمان مبارزه با آپارتاید ۲۰ سال پیش به عنوان رئیس جمهوری آفریقایی جنوبی به اسلام آباد سفر کرد. پاکستان در آن زمان جز کشورهای پیشرو بود که با جدیت مخالف آپارتاید فعالیت می کرد و حتی در گذرنامه های پاکستانی نیز قید شده بود که این گذرنامه برای سفر به همه نقاط جهان به جز فلسطین اشغالی و رژیم آپارتاید آفریقایی جنوبی معتبر است.
ماندلا روز ۱۴ اردیبهشت ۱۳۷۸ به اسلام آباد سفر کرد و از آن زمان روابط پاکستان با آفریقایی جنوبی به ویژه دیپلماسی این کشور با سایر کشورهای آفریقایی وارد مرحله تازه ای شد.
پاکستان همچنین در صدر جدول نیروهای اعزامی سازمان ملل به ماموریت های صلحبانی به برخی از کشورهای آفریقایی قرار دارد و در مواقع اضطراری همکاری های موثری در این زمینه انجام داده است. هم اکنون نزدیک به شش هزار نفر از نیروهای پاکستانی در ماموریت های صلحبانی سازمان ملل در کنگو، آفریقای مرکزی، دارفور، مالی، سودان جنوبی و صحرای غربی حضور دارند.
با وجود صمیمیت مشترک در روابط پاکستان و کشورهای قاره آفریقا، سیاست خارجی دولت اسلام آباد نتوانسته برای یافتن ظرفیت های تعمیق این روابط و گسترش همکاری ها با این قاره که دربرگیرنده ۵۴ کشور است، کاری از پیش ببرد، به همین دلیل دولت فعلی پاکستان ابتکاری موسوم به «تعامل با آفریقا» را مطرح کرده که طی آن قرار است راهبرد جامعی برای باز کردن روزنه های جدید همکاری میان پاکستان و آفریقا و یافتن ظرفیت ها و توانمندی های مشترک تهیه و تدوین شود. جدای از مشارکت پاکستان با سازمان ملل برای کمک به استقرار صلح و ثبات در برخی از کشورهای آفریقایی، حضور این کشور در جبهه دیپلماتیک و یا وجود نمایندگی های دیپلماتیک در آفریقا در مقایسه با ۵۴ کشور موجود در این قاره بسیار کم است. در زمان حاضر پاکستان دارای ۱۳ سفارت و نمایندگی دیپلماتیک در آفریقا است و این باعث شده تا تبادل هیات های عالی رتبه و سفر مقامات طرفین محدود بماند.
همچنین آفریقا به لحاظ برخورداری از منابع طبیعی و معدنی نیز یکی از قاره های ثروتمند و برخوردار جهان محسوب می شود، موضوعی که پاکستان نسبت به غافل بودن از این ظرفیت اعتراف کرده و اکنون خیز بلندی برای گسترش همکاری ها به ویژه در حوزه های تجاری، بازرگانی، صنعت و معدن برداشته است.
گردهمایی «تعامل با آفریقا» در اسلام آباد
نشست دو روزه سفیران پاکستان در کشورهای قاره آفریقا با مشارکت وزارت خارجه و وزارت بازرگانی این کشور از امروز (چهارشنبه) در اسلام آباد گشایش یافته و قرار شده جمع بندی های این گردهمایی دو روزه با نظارت رئیس جمهوری و نخست وزیر این کشور به عنوان نقشه راه جدیدی جهت تحکیم مناسبات با کشورهای آفریقایی تهیه شود.
به گفته وزیر خارجه پاکستان، موفقیت سیاست خارجی یک کشور بستگی به معیشت آن دارد و برای تثبیت اقتصاد لازم است تا تعامل با خارج و کشورهایی که دارای ظرفیت های فراوان تجارت و سرمایه گذاری دارند را تقویت کنیم، اما متاسفانه دولت های سابق در پاکستان هیچ اقدام موثری برای توسعه روابط با خارج به ویژه قار آفریقا برنداشتند.
«شاه محمود قریشی» طی سخنرانی در نشست افتتاحیه تعامل با آفریقا گفت: ظرفیت های فراوانی در قاره آفریقا جهت همکاری در بخش های سیاسی و معیشتی فراهم است، ما در گذشته نسبت به آن غافل بودیم.
«عارف علوی» رئیس جمهوری پاکستان نیز به عنوان سخنرانی اصلی این نشست ضمن تاکید بر ضرورت گسترش همکاری های مشترک با آفریقا در حوزه های آموزش، بهداشت، تجارت، گردشگری و تغییرات اقلیمی، افزود: پاکستان و آفریقا از مشترکات فراوانی برخوردار هستند و می توان از این فرصت برای تامین صلح و رفاه مردم خود استفاده کرد.
نگاه ویژه به تجارت و دفاع
رفت و آمدهای مقامات نظامی و دفاعی برخی از کشورهای آفریقایی به ویژه آفریقایی جنوبی، نیجریه، لیبی، مصر، مراکش و سومالی به پاکستان و متقابلا حضور مقامات پاکستانی در این کشورها و اعزام کشتی های نیروی دریایی ادامه داشته است. در کنار آن پاکستان به دنبال حمایت از بخش های دولتی و خصوصی برای شناسایی ظرفیت های تجاری و اقتصادی در قاره آفریقا است.
رئیس جمهوری پاکستان در این خصوص گفت: وضعیت معیشت این کشور رو به بهبودی است، سطح سرمایه گذاری های خارجی نیز افزایش یافته و پاکستان برای جذب سرمایه گذاری های بیشتر خارجی به دنبال تعاملات قوی تجاری با آفریقا است.
همکاری های فعلی پاکستان با کشورهای آفریقایی در حوزه های دفاعی و امنیتی بهتر ارزیابی شده است. تمایل کشورهایی مانند مصر، نیجریه و لیبی برای استفاده از تجارت پاکستان در تولید ادوات نظامی و خرید محصولات نظامی ساخت پاکستان حاکی از توسعه این مناسبات است.
با این حال ابتکار «تعامل با آفریقا» را می توان خیز بلند پاکستان برای محکم کردن جاپای خود در آفریقا تعریف کرد. اعضای اتحادیه آفریقا در سازمان ملل دارای ۵۴ رای است و پاکستان با نگاه رو به جلو به این فرصت، سعی دارد تا زمینه تقویت همکاری ها با اعضای اتحادیه آفریقا را فراهم کند.
کارشناسان سیاسی در پاکستان معتقدند: چالش های و مسائل مشابهی متوجه پاکستان و کشورهای آفریقایی است، به همین دلیل دو طرف نیاز به توسعه مشارکت در زمینه های ژئواستراتژیک و موضوعات مربوط به حکمرانی جهانی دارند.