به گزارش خبرنگار ایرنا، این تالاب بین المللی مهار کننده سیل‌های ویرانگر و تعدیل کننده آب و هوای منطقه بوده که علاوه بر تاثیرات اقلیمی از مراکز مهم جذب گردشگر گیلان محسوب شده و معیشت جمعیت قابل توجهی از ساکنان حاشیه تالاب از نظر کشاورزی، صیادی و تامین مواد اولیه صنایع دستی به حیات آن وابسته است.
اما آنچه مسلم است این تالاب بین المللی که به عنوان موهبت الهی ،امانتی است که به دست انسان سپرده شده امروزه با تخریب های انسانی نفسش به شماره افتاده و حال و روز خوبی ندارد.
تالاب انزلی در سال ۱۹۷۵ در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید اما فاضلاب‌های صنعتی، خانگی، بیمارستانی، ضایعات کشتارگاهی، سموم کشاورزی، پسماندها و نخاله‌ها، گیاهان مهاجمی چون آزولا و سنبل آبی، تصرف اراضی و ساخت و ساز در حریم تالاب، آتش زدن نیزارها با هدف تصرف، ورود رسوبات از رودخانه‌ها و انتقال آلودگی از دریا و کاهش میزان آب موجود، حیات تالاب انزلی را به شدت به خطر انداخته تا جاییکه این معضلات تالاب انزلی را سال ۱۹۹۳ در فهرست تالاب‌های در معرض خطر (مونترو) قرار داد و تلاش‌ها برای خروج تالاب از این فهرست ادامه دارد.
تالاب انزلی به عنوان ظرفیتی ملی و جهانی باید احیاء و حفاظت شود
استاندار گیلان در جلسه کمیته مدیریت تالاب انزلی با بیان اینکه هرساله تالاب انزلی بالغ بر یک میلیون نفر گردشگر دارد، اظهار کرد: به سبب دارا بودن ۱۸۹ گونه پرنده، ۵۲ گونه انواع ماهی، صدها گونه گیاهی و اکوسیستم کم نظیر در محدوده ای ۲۰ هزار هکتاری علاوه بر چشم‌انداز طبیعی برای گردشگران مأمنی برای اشتغال و معیشت است.
ارسلان زارع افزود : تالاب انزلی با همه شرایط موجود برای تعدادی از مردم محلی از جمله آبندان‌داران، کشاورزان، صیادان، شکارچیان و قایق‌های توریستی منشأ معیشت بوده و از این جهت تالاب انزلی برای این استان اهمیت دارد و باید آن را احیاء و صیانت کرده و به عنوان یک ظرفیت ملی و جهانی از آن حفاظت کنیم.
وی تخلیه فاضلاب‌های صنعتی، خانگی، زباله‌ها و نخاله‌ها در تالاب را یکی از مهمترین مشکلات ادامه دار دانست و ادامه داد: براساس گزارشات کارشناسی شده امیدواریم با اجرای طرح جمع‌آوری فاضلاب و اجرای تصفیه خانه فاضلاب از جمله در جنوب شهر رشت، صومعه‌سرا، فومن و بخش‌های صنعتی بتوانیم احیاء تالاب را تسریع بخشیم.
نماینده عالی دولت در گیلان تاکید کرد : از سال گذشته تاکنون برای حفاظت و صیانت از تالاب انزلی در سطح ملی و استانی اقدامات جدی آغاز شده اما باید مشکلاتی که حاصل سال‌های متمادی بوده برمبنای نظرات کارشناسانه و علمی بررسی و راهکار ارائه شود و علاوه بر احساس مسئولیت برای حفاظت از آن، باید از تالاب انزلی بهره‌مندی خردمندانه داشت.
تامین آب پاک، تنها راه چاره برای نجات تالاب از وضعیت فعلی است
از آنجا که تالاب بین المللی انزلی زیستگاه بسیاری از جانوران کم نظیر و پناهگاه مهمی برای پرندگان مهاجر به شمار می رود رفع آلودگی آب تالاب و جلوگیری از ورود فاضلاب و نیز مقابله مستمر با گیاهان مهاجمی که متاسفانه توسط عوامل انسانی به عنوان مهمان ناخوانده به این تالاب وارد شده می تواند در تامین آب پاک برای این تالاب ارزشمند تاثیر بسزایی داشته باشد.
رییس اداره حفاظت محیط زیست بندرانزلی هم در این رابطه می گوید : با توجه به عدم کنترل و مهار عوامل تهدید کننده تالاب از جمله ورود فاضلاب ها و رسوبات، گونه های گیاهان مهاجم ، پسروی آب خزر و عوامل انسانی دیگر از یک سو و تغییرات اقلیمی از طرف دیگر، نمی توان انتظار داشت که وضعیت تالاب انزلی بهتر شود و در خوشبینانه ترین حالت می توان گفت باید منتظر بدتر شدن وضعیت بود چون عوامل تخریب کننده تالاب انزلی به صورت مستمر در حال ورود به این پهنه آبی است.
احسان هادی پور با بیان اینکه دو گونه رسوب معدنی و عالی وارد تالاب بین المللی انزلی می شود ،افزود : ورود فاضلاب و افزایش سطح لجن تالاب به عنوان رسوب معدنی که توسط انسان وارد آن می شود همچنان ادامه دارد اما از سوی دیگر به دلیل اینکه عملیات آبخیزداری در بالادست مغفول مانده، متاسفانه در بارندگیهای شدید و بروز سیلابها، رسوبهای معدنی نیز از بالادست همراه با سیلاب به پایین دست سرازیر شده و چون مهار سیلابها یکی از عملکردهای تالاب انزلی است در کنار رسوبات عالی به افزایش سطح لجن تالاب کمک می کند.
وی با بیان اینکه تالاب بین المللی انزلی نیاز به تامین آب پاک دارد، عنوان کرد : احداث تصفیه خانه و جلوگیری از ورود فاضلاب به تالاب با استفاده از تله های رسوبگیر، انجام عملیات آبخیزداری و مدیریت پسماند از جمله فعالیت های ضروری است که می تواند به سرعت تالاب را از وضعیت فعلی نجات دهد.
هادی پور با اشاره به ورود گیاهان مهاجم به تالاب انزلی توسط عوامل انسانی گفت : در تالاب انزلی جدا از مشکلات ورود فاضلاب و پس آبها ، گیاهان مهاجم چون آزولا و سنبل آبی نیز رشد زیادی داشته به گونه ای که این مشکل امروزبه مرز بحران رسیده و با توجه به اینکه تنها سنبل آبی ۸۰۰ هکتار از این تالاب را فرا گرفته ، ممکن است زودتر از عوامل دیگر این تالاب را از بین ببرد و در این راستا باید با آگاه سازی بومیان حاشیه تالاب از مخاطرات هر چه سریعتر در راستای مقابله با این گیاه برآمد.
وی با اشاره به معضل احداث سد بر روی اصلی ترین شریان ورودی آب به تالاب بین المللی انزلی تصریح کرد: حدود ۱۰ درصد از پاک ترین آب های ورودی به تالاب از سوی رودخانه امام زاده ابراهیم است که پروژه احداث سد لاسک بر روی آن ، علاوه بر کاهش دبی آب ورودی به تالاب ، آ ب پاک را تبدیل به فاضلاب کرده و راهی این تالاب ارزشمند می کند زیرا آب سدها در خوش بینانه ترین حالت به صورت آب کشاورزی و خانگی مورد استفاده قرار می گیرد و سپس به سمت پایین دست هدایت می شود.
بیگانگی با طبیعت ضربه مهلکی به جوامع وارد می کند
این روزها که معضلات کمرشکن تالاب انزلی در کانون توجه افکار عمومی قرار دارد، نیاز به تشدید برخورد با تخریب و تصرف منافع عمومی و شکارچیان غیرقانونی و نیاز به تحقق بخشیدن عدالت و نظارت بر حسن اجرای قوانین، کشف جرم، تعقیب و مجازات بیش از پیش احساس می شود و در چنین وضعیتی نگاه ها به سمت قوه قضاییه است زیرا حق انسان به زندگی در محیط زیستی سالم و حیات اجتماعی با کیفیت رو به رشد او را مستحق این مطالبه گری می کند و هر فرد باید بداند در قلب قوانین جمهوری اسلامی ایران نظارت و بازدارندگی تخریب، تصرف و آلودن محیط زیست چه اندازه اهمیت دارد.
اینها را بانویی می گوید که سال هاست دغدغه اش محیط زیست است و حق حیات برای همه .
با پونه نیکوی به عنوان یکی از دغدغه مندان انجمن های مردم نهاد فعال در بخش محیط زیست به گفت و گو می نشینیم، او می گوید : متاسفانه تا دلتان بخواهد موارد سهل انگارانه در مدیریت تالاب دیده می شود که حذف بخشی از امکانات اداره حفاظت محیط زیست بندرانزلی مثل خودرو، قایق، عدم وجود پهباد و بحث کاهش بودجه سالانه محیط زیست از جمله مواردی است که آسیب های جدی و جبران ناپذیری به این تالاب بین المللی می زند.
وی با اشاره به اینکه بدون نقش آفرینی فرهنگ، توسعه اتفاق نمی افتد، ادامه داد: ایجاد خطوط و بافت ارتباطی منسجم و قدرتمند بین سه راس مثلث طبیعت، انسان و فرهنگ می تواند کشور را به سوی توسعه پایدار سوق دهد و با اتحاد مراکز و الگوهای فرهنگی می توان به تقویت محیط فرهنگی و در نهایت توسعه فرهنگی رسید.
نیکوی با بیان اینکه ارتفاع اخلاق محیط زیستی جوامع با ارتفاع غنای فرهنگی جوامع ارتباط مستقیم دارد، گفت : اتفاق های تلخی برای تالاب انزلی افتاده و زخم های عمیقی بر پیکره بی جان این موهبت الهی وارد گشته و در این راستا مردم انزلی می خواهند نتیجه برخورد و مجازات با متصرفان و مخربان و آلوده کنندگان این تالاب بین المللی و متجاوزان به منافع عمومی توسط قوه قضاییه رسانه ای شود.
وی گفت : هر از گاهی با این خبر مواجه می شویم که فلان عامل آتش سوزی و یا تصرف و یا تخریب دستگیر شده است اما سوال اینجاست که پس از دستگیری چه اتفاقی می افتد؟ آیا جریمه نقدی و یا حبس می تواند خسارت وارد شده به طبیعت را جبران کند و یا خلع ید متصرفان اتفاق می افتد؟
وی تاکید کرد : با توجه به باب شدن جرائم تالاب خواری، تخریب و تصرف و آلوده کردن تالاب و شکار غیرمجاز توسط افراد حقیقی و یا ارگان ها، مردم شرافتمند و طبیعت دوست انزلی می خواهند در جریان پرونده های شکایت به خسارات وارد شده به تالاب انزلی و کشتار پرندگان قرار بگیرند این حق حیات اجتماعی مردم این شهرستان است که بدانند چه افراد و ارگان هایی می خواهند جان طبیعت انزلی را به خطر بیندازند، زیرا اگر بنا باشد آگاهی عمومی حاکم در یک جامعه در محیط زیست نمود پیدا کند باید گفت که خلاهای آموزشی عمیق و عدم آگاهی عمومی نسبت به محیط زیست بوده است.
نکویی همچنین افزود : نگرش سودجویانه نسبت به طبیعت توسط افرادی که فرهنگ زیست محیطی را نمی شناسند به راحتی می تواند یک اقلیم را به زوال بکشاند و بیگانگی با طبیعت ضربه مهلکی به جوامع وارد می کند.
بومیان تالاب چه می گویند؟
تالاب بین المللی انزلی از آن جهت اهمیت بیشتری پیدا می کند که محل ارتزاق و تامین معیشت بسیاری از خانواده هایی است که به عنوان بومیان اطراف این تالاب زیبا از آن رزق و روزی زندگیشان را به دست می آورند اما این روزها که تالاب مریض است حال دل آن ها نیز خوش نیست و در کنار نگرانی برای آینده این تالاب ، مضطرب وضع زندگی خود هستند.
پیرمردی که در گوشه ای از تالاب با غرو لنددام صیادی خود را به همراه دوستش ترمیم می کند به خبرنگار ایرنا می گوید: چه بگویم که ندانند؟مشکل مشخص و درمان نیز مشخص است اما مدیریت خوبی برای درمان این دردی که کهنه شده است وجود ندارد .
وی گفت :این تالاب زمانی زایشگاه گونه های مختلف ماهیان بود و من شاهدم که در چندین نقطه از این تالاب از جمله سیاه درویشان، نوخاله، هندخاله ، کف رود و مانند آن چشمه وجود داشت و آب از زمین می جوشید اما به دلیل عدم مدیریت صحیح و ورود فاضلاب های شهرستان های رشت و صومعه سرا به این ذخیرهگاه ارزشمند، افزایش سطح لجن و زباله های رها شده در تالاب، امروز دیگر نه تنها اثری از آن چشمه ها نیست بلکه آلودگی روی ماهیان نیز تاثیرگذاشته و عمق آب از ۱۰ متر به ۳۰ سانتیمتر رسیده است.
این پیرمرد صیاد که قایقی هم برای حمل مسافر و گردشگر به تالاب در اختیار دارد و از آن راه نیز کسب روزی می کند، گفت : عمق آب تالاب به قدری کم شده که قایق موتوری به سختی می تواند مسافران و گردشگران را برای دیدن زیبایی های منحصر به فرد تالاب به مقصد برده و گرانی بنزین هم که این روزها غوز بالا غوز شده است.
از او درباره آتش زدن نیزارهای تالاب و شکار بی رویه می پرسم که می گوید : متاسفانه سودجویان همواره در تلاشند راهی برای منفعت طلبی خود پیدا کنند و مدتی است که با آتش زدن نیزارها مکان امن پرندگان مهاجر را به باغ و شالیزار تبدیل می کنند اما باید بگویم شکارچیانی که رزق و روزیشان را در تالاب می بیند منصفانه و برای ارتزاق خانواده شان اقدام به شکار می کنند اما باید در نظر داشت که متاسفانه محیط زیست برای درآمدزایی خود اقدام به صدور بی رویه پروانه های شکار می کند که باعث شده بسیاری از افراد برای شکار تفریحی در آخر هفته هر چقدر هم باشد هزینه می کنند تا از شکار لذت ببرند.
آنچه که مسلم است تالاب انزلی به دلایل متعدد از جمله پسروی آب خزر و تغییر آب و هوا و اقلیم دچار مشکلاتی شده اما این مشکلات در برابر مسائل و مواردی که عامل انسانی در آن دخیل بوده بسیار ناچیز است و رها ساختن زباله در این تالاب ارزشمند، ورود فاضلاب های صنعتی و بیمارستانی سه شهر و همچنین عدم مدیریت در آبخیزداری بالادست و لزوم استفاده از تله های رسوب گیر برای کاهش ورود رسوب به تالاب و در نهایت شکار و صید بی رویه و در بی رحمانه ترین حالت آتش زدن نیزارهای این تالاب بین المللی آن هم به دست خود انسان، ما را به این نکته می رساند که از ماست که بر ماست و تا رسیدن به دم آخر این موهبت الهی، تنها چند صباحی باقی است اگر دست نجنبانیم .
با توجه به مشکلات به وجود آمده در تالاب انزلی، اقداماتی برای حفاظت و احیای این تالاب ارزشمند صورت گرفته و بنا به درخواست دولت جمهوری اسلامی ایران، آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا)، پشتیبانی خود را در اجرای پروژه‌های مطالعه مدیریت یکپارچه برای حفاظت از اکوسیستم تالاب انزلی و پروژه مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی در دو فاز عملیاتی کرده است.
رعایت حقابه تالاب، مدیریت رسوبات، پساب و پسماند، آبخیزداری در حوضه تالاب، جلوگیری از تصرف اراضی تالابی و برداشت بی رویه آب از تالاب از الزامات است و اواخر خردادماه امسال دادستان عمومی و انقلاب بندرانزلی دستور توقف طرح تصفیه و زیست پالایی تالاب انزلی به منظور کاهش عمق لجن به روش بایوجمی را صادر کرد.
گیلان دارای بیش از ۳۰ هزار هکتار پهنه تالابی است که افزون بر ۲۴ هزار هکتار آن ۸۰ درصد در قالب سه تالاب (انزلی ، امیرکلایه و بوجاق ) تحت عنوان کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است. این پهنه‌ها زیستگاه بیش از ۳۰۰ گونه پرنده به خصوص پرندگان مهاجرند که هر ساله به تعداد هزاران قطعه، بخشی از چرخه زندگی خود را در این استان سپری می‌کنند. تالاب‌های استان، زیستگاه مناسب بیش از ۶۰ گونه ماهی را فراهم ساخته‌اند، ضمناً این تالاب‌ها به عنوان بخشی از محیط زیست، قسمتی تفکیک ناپذیر در زندگی معیشتی حاشیه نشینان و مردم محلی هستند که در صورت تخریب یا زهکشی تالاب ها، با مشکلات عدیده معیشتی و اجتماعی روبرو خواهند شد.