به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ هنگامی که در دهه ۴۰ خورشیدی در روزنامه کیهان مشغول به کار بود به عنوان بورسیه تحصیلی به دانشگاه سوربن فرانسه رفت و در آنجا موفق به اخذ دکتری حقوق و علوم سیاسی و نیز دکتری تخصصی روزنامه نگاری از موسسه مطبوعات و علوم نظری دانشگاه پاریس شد و در سال های بعد با حضور در ایران و به عنوان پدر علوم ارتباطات شناخته شد. او کاظم معتمدنژاد است؛ استادی که ضمن مشارکت فعال در تاسیس دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی و راه اندازی دوره های کارشناسی ارشد و دکتری، پیش گام توسعه همه جانبه دانش ارتباطات در کشور به شمار می رود تا اینکه سرانجام پس از سال ها تلاش و پشتکار علمی در ۱۴ آذر ۱۳۹۲ خورشیدی چشم از جهان فروبست.
باز کردن پای علوم ارتباطات به ایران
معتمدنژاد به عنوان شخصیتی برجسته و شناخته شده در حوزه علوم ارتباطات و از زمره نخستین گروه‌های دانشجویانی بود که با سفر به غرب و تحصیل در این رشته، پای مباحث این علم را که در دنیا هم جزو علوم جدید محسوب می‌شد به کشور باز کرد. بنابراین به عنوان فردی ایرانی، علومی را از غرب فراگرفت و با حضور در کشورش در دسترس علاقمندان گذاشت تا آنجایی که بسیاری از افرادی که جزو اولین های این رشته به شمار می روند از شاگردان این استاد ارتباطات هستند؛ استادی که هم حسن خلق و دلسوزی برای تربیت شاگردان داشت و هم با استمرار توام با تناوب و تکرار در انتقال دستاوردهای این حوزه به داخل کشور تلاش می کرد.
معتمدنژاد عمیقاً به آزادی ارتباطات و رسانه ها معتقد بود و ضمن توجه ویژه به حقوق ارتباطات و حقوق صنفی اهالی رسانه که سال های آخر حیاتش صرف تولید محتوا در این عرصه شد به موضوع عدالت و توسعه ملی ارتباطات اعتقاد و اهتمام خاص داشت.
عضویت در مجامع علمی جهان
فارغ از چهره علمی معتمدنژاد در محافل علمی و دانشگاهی داخل کشور، می بایست وی را چهره ای بین المللی دانست که همین مهم هم باعث شد تا به عضویت در مجامع علمی متعدد در جهان درآید که از نمونه های مطرح آن می توان به انجمن بین‌المللی تحقیق در ارتباطات جمعی از ۱۹۶۲میلادی، انجمن بین‌المللی حقوق فضا ۱۹۶۷میلادی، انستیتوی بین‌المللی ارتباطات و انجمن فرانسوی علوم ارتباطات و اطلاعات از ۱۹۸۳ میلادی اشاره کرد.
کتاب ها
یکی دیگر از عرصه هایی که معتمدنژاد با استفاده از آن توانست در علم ارتباطات در سطح جهانی تاثیرگذار باشد، تالیف کتاب های علمی در این حوزه است. وی در همین خصوص چندین کتاب را به رشته تحریر در آورد. کتاب حقوق مطبوعات یکی از آنها است که معتمدنژاد در آن به انواع نظام‌های حقوق تأسیس و اداره نشریات، حقوق مطبوعات در ایران و جهان و ... می پردازد. همچنین کتاب های اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی، حقوق مطبوعات، حقوق ارتباطات، وسایل ارتباط جمعی و ... از دیگر تالیفات وی محسوب می شوند که در عرصه جهانی شناخته شده هستند.
کنفرانس های علمی بین المللی و منطقه ای
کنفرانس های علمی بین المللی و منطقه ای از جمله ظرفیت هایی بود که معتمدنژاد با توجه به علم و تسلطی که بر زبان های خارجی داشت می توانست ظرفیت علمی ایرانیان را به رخ جهان بکشد. به همین دلیل هم در طول زندگی علمی خود در کنفرانس های زیادی شرکت کرد که برای نمونه می توان به این موارد اشاره داشت:
-شرکت در سمینارهای آموزش روزنامه نگاری و تربیت روزنامه نگاران در مرکز تعلیمات عالی روزنامه نگاری دانشگاه استراسبورگ زیر نظر یونسکو در پاییز سال های ۱۹۶۲، ۱۹۶۳ و ۱۹۶۵ میلادی.
-شرکت در دوره آموزشی تخصصی حقوق فضا و حقوق هوایی با همکاری انجمن بین المللی حقوق فضا در زمستان ۱۹۶۷ در پاریس.
-شرکت در سمینارهای بین المللی انستیتوی ارتباطات شرق و غرب در دانشگاه هاوایی هونولولو آمریکا در تابستان سال های۱۹۷۵، ۱۹۷۶ و ۱۹۷۷میلادی.
- شرکت در کنفرانس های بین المللی دوسالانه و کنفرانس های منطقه ای سالیانه انجمن بین المللی تحقیق در ارتباطات جمعی در سال های ۱۹۷۶ و ۱۹۷۸ میلادی.
- شرکت در کنفرانس های سالیانه انستیتوی بین المللی ارتباطات در سال های ۱۹۷۷میلادی (واشینگتن) و ۱۹۷۸ (لندن).
- شرکت در سمینارهای منطقه ای مرکز آسیایی اطلاعات و تحقیقات ارتباط جمعی سنگاپور در سال های ۱۹۷۶ و۱۹۷۷ درباره آموزش ارتباطات و ارتباطات و توسعه.
- شرکت در کنفرانس سالیانه انستیتوی بین المللی مطبوعات در زمستان ۱۹۷۷ میلادی در شهرهای ملبورن کانبراوسیدنی استرالیا.
- شرکت در کنفرانس بین المللی انجمن فرانسوی مطالعات جهان سوم در مورد ارتباطات بین المللی و توسعه ارتباطات در بهار سال ۱۹۷۹ میلادی در بزانسون فرانسه.
- شرکت در دومین و سومین کنگره بین المللی یونسکو راجع به اخلاق اطلاعات و چالش های حقوقی اخلاقی و اجتماعی فضای سیبرنتیک در اکتبر ۱۹۹۸ میلادی در مونت کارلو (موناکو-فرانسه) و اکتبر۲۰۰۰ میلادی در پاریس.
شرکت در اجلاسیه های بین المللی و منطقه ای
معتمدنژاد به عنوان استادی ایرانی به عرصه علم ارتباطات در مجامع علمی بین المللی اعتبار خاصی بخشید به همین دلیل هم به عنوان استاد دانشگاه در ایران در اجلاسیه هایی که در سطح جهانی و کشورهای مختلف برگزار می شد، شرکت می کرد که این حضور هم با ارایه مقالات علمی همراه می شد. در ادامه به تعدادی از این اجلاسیه ها اشاره می شود:
- شرکت در بیست و دومین اجلاسیه کنفرانس عمومی یونسکو در اکتبر و نوامبر۱۹۸۳ در پاریس به عنوان مشاور ارتباطی هیات نمایندگی ایران و همکاری در مباحثات و مذاکرات کمیسیون عمومی ارتباطات و اطلاعات
- شرکت در چهارمین اجلاسیه شورای بین الدول برنامه بین‌المللی یونسکو برای توسعه ارتباطات در سپتامبر۱۹۸۳ میلادی در تاشکند به عنوان نماینده سازمان خبرگزاری های آسیا.
- شرکت در پنجمین اجلاسیه شورای بین‌الدول برنامه بین المللی یونسکو برای توسعه ارتباطات در مه ۱۹۸۴ میلادی در پاریس به عنوان نماینده انجمن بین المللی تحقیق در ارتباطات جمعی.
- شرکت در سی و یکمین اجلاسیه کنفرانس عمومی یونسکو در اکتبر و نوامبر ۲۰۰۱ در پاریس به عنوان مشاور هیات نمایندگی ایران.
مقاله های ارایه شده به کنفرانس ها و سمینارهای بین المللی و منطقه ای
مقاله های ارایه شده معتمدنژاد در علم ارتباطات در کنفرانس ها و سمینارهای بین المللی و منطقه ای از نظرگاه اعتبار بخشیدن به این علم حائز اهمیت است. وی به عنوان صاحبنظر در این عرصه در کنفرانس ها و سمینارها مقالات متعددی ارایه کرد و همین مقاله ها به عنوان یکی از مراجع مورد استفاده، قرار می گیرد و رفرنس هایی را به خود اختصاص داده اند. تعداد این مقالات بسیار زیاد هستند به عنوان نمونه در ادامه به شماری از آنها اشاره می شود.
- تربیت حرفه‌ای روزنامه نگاران در ایران. مقاله ارایه شده به زبان فرانسه به سمینار شیوه‌های باز آموزی و به آموزی روزنامه نگاری در جهان. مرکز تعلیمات عالی روزنامه‌نگاری دانشگاه استراسبورگ پاییز ۱۹۶۵ چاپ شده در مجله روزنامه نگاری مرکز یاد شده شماره ۲۲ .۱۹۶۵
- نقالی شیوه ارتباط سنتی ایرانی در برابر وسایل ارتباط نوین مقاله ارایه به زبان انگلیسی به سمینار وسایل ارتباطی سنتی انستیتوی ارتباطات شرق و غرب دانشگاه هاوایی هونولولو تابستان ۱۹۷۵ چاپ شده در کتاب ارتباطات و سرگرمی: یک بررسی فرهنگی تطبیقی. نیویورک انتشارات هاستینگ هاوس ۱۹۷۹میلادی.
- تصویر آمریکا در وسایل ارتباط جمعی ایران مقاله ارایه شده به زبان انگلیسی به سمینار "فرهنگ عامه" انستیتوی ارتباطات شرق و غرب دانشگاه هاوایی هونولولو تابستان ۱۹۷۶ میلادی.
- تاثیرات وسایل ارتباط جمعی در جامعه ایران. مقاله ارایه شده به زبان انگلیسی به دوره مطالعات پیشرفته ارتباطی. انستیتوی ارتباطات شرق و غرب دانشگاه هاوایی هونولولو تابستان ۱۹۷۷میلادی.
- ارتباطات و غربی سازی: وسایل ارتباط جمعی و هویت فرهنگی در ایران. مقاله ارایه شده به زبان فرانسه به کنفرانس جهانی دوسالانه انجمن بین المللی تحقیق در ارتباطات جمعی ورشو لهستان سپتامبر ۱۹۷۸میلادی.
- قدرت و ارتباطات جمعی در ایران. مقاله تهیه شده به زبان فرانسه و ارایه شده به سمینار بین المللی انجمن فرانسوی مطالعلات جهان سوم بزانسون فرانسه بهار ۱۹۷۹ چاپ شده در سالنامه جهان سوم شماره ۴ پاریس ۱۹۷۹میلادی.
- تصویر انقلاب اسلامی ایران در وسایل ارتباط جمعی غربی. مقاله ارایه شده به زبان فرانسه به کنفرانس جهانی دوسالانه انجمن بین المللی تحقیق در ارتباطات جمعی پراک چکسلواکی سپتامبر ۱۹۸۴ میلادی.
- ارتباطات سنتی و انقلاب اسلامی ایران. مقاله ارایه شده به زبان فرانسه به کنفرانس جهانی دوسالانه انجمن بین المللی تحقیق در ارتباطات جمعی پاریس فرانسه سپتامبر ۱۹۸۰میلادی.
- مطبوعات ایران و چگونگی مقابله با سلطه ارتباط جمعی مقاله تهیه شده و ارایه شده به زبان انگلیسی با همکاری دکتر نعیم بدیعی به کنفرانس جهانی دوسالانه انجمن بین المللی تحقیق در ارتباطات جمعی. سائوپائولو برزیل اوت ۱۹۹۲میلادی.
- پوشش خبری آسیای مرکزی در وسایل ارتباط جمعی ایران: تجزیه و تحلیل محتوای ۱۰روزنامه روزانه تهران مقاله ارایه شده به زبان انگلیسی به کنفرانس جهانی دوسالانه انجمن بین المللی تحقیق در ارتباطات جمعی سئول جمهوری کره ژوئیه ۱۹۹۴میلادی.
- ارتباطات جمعی همکاری منطقه‌ای در آسیای مرکزی: چالش‌های هویت فرهنگی در برابر نوسازی غربی و جهانی سازی مقاله تهیه شده با همکاری دکتر نعیم بدیعی به زبان انگلیسی و ارایه شده به کنفرانس منطقه ای انجمن بین المللی تحقیق در ارتباطات جمعی. پورتوروز جمهوری اسلوونی ژوئن ۱۹۹۵میلادی.
- مسایل توسعه مطبوعات ایران در دوره پس از انقلاب اسلامی: چشم اندازهای پیشبرد مطبوعات مستقل و کثرت گرا. مقاله تهیه شده با همکاری دکتر نعیم بدیعی به زبان انگلیسی و ارایه شده به کنفرانس جهانی دوسالانه انجمن بین المللی تحقیق در ارتباطات جمعی سیدنی استرالیا اوت ۱۹۹۶میلادی.
- کشورهای عضو اکو و حمایت زندگی خصوصی افراد در برابر تکنولوژی های ارتباطی نوین. مقاله تهیه شده با همکاری دکتر رویا معتمد نژاد به زبان فرانسه و ارایه شده به کنگره بین المللی اخلاق اطلاعات: چالش های حقوقی اخلاقی و اجتماعی فضای سیبرنتیک مونت کارلو موناکو فرانسه اکتبر ۱۹۹۸میلادی.
معتمدنژاد در کلام دیگران
شخصیت و نقش علمی و اخلاقی معتمدنژاد در طی سال های فعالیت در دانشگاه های کشور باعث شد تا از طرف استادان این عرصه با تایید در هر ۲ جنبه علمی و اخلاقی قرار گیرد؛ استادانی که هر کدام به نوعی جزو شاگردان او محسوب می شوند و همواره شیوه علم و اخلاق معتمدنژاد را می ستایند. در همین ارتباط مهدی فرقانی استاد دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است: معتمدنژاد میراث ماندگاری است که می‌توان گفت که همه افراد عرصه علم ارتباطات زیر مجموعه او قرار می‌گیرند. از او میراث مکتوب و معنوی برای آیندگان و به ویژه نسل جوان باقی مانده است که هر دوی آنها از ارزش زیادی برخوردارند. بنابراین ارزش میراث معنوی معتمدنژاد اگر بیشتر از میراث مکتوب او نباشد، کمتر هم نیست.
هادی خانیکی استاد ارتباطات عبارت پدر علم ارتباطات ایران را برازنده نام معتمدنژاد می داند و می گوید: او پدری بود با همه ویژگی‌های معمول یک پدر از اقتدار و مدیریت گرفته تا غم‌خواری. نگاه او هیچ‌گاه از بالا به پایین نبود، با زبان نصیحت سخن نمی‌گفت، دستور نمی‌داد و همیشه با زبان محبت سخن می‌گفت و در عین حال از هیچ آیین علمی غفلت نمی‌کرد و یونس شکرخواه استاد ارتباطات و روزنامه‌نگار باسابقه در مورد معتمدنژاد می گوید: ما از مردی سخن می‌گوییم که افق و آرمان داشت و می‌دانست که چگونه با دانشجویان خود برخورد کند. نمی‌شود تولیدات او را تنها منحصر به کتاب‌هایش دانست، بلکه این موضوع شامل دانشجویان و دوستان او نیز می‌شود. دکتر معتمدنژاد به خوبی می‌دانست که چه کتاب‌هایی را برای آموزش و چه کتاب‌هایی را برای تصمیم‌گیران بنویسد. او توانست ارتباطات را از زیر سایه سنگین جامعه‌شناسی بیرون بیاورد و این رشته را شانه به شانه علوم سیاسی پرورش دهد. ما امروز باید بدانیم که مدیون و وام‌دار ابدی او هستیم.