سال میلادی ۲۰۱۹ رو به پایان است و تعطیلات پایان سال از روز شکرگزاری (چهارمین پنجشنبه ماه نوامبر، اواسط آذر) و تولد میلاد مسیح و آغاز سال نوی میلادی (اواخر ماه دسامبر، اواخر آذر و دی) یا سررسیده‌اند یا به‌زودی می‌رسند. نگاهی به روزهایی که گذشت و دستاوردهای آن، سنتی دیرین نه فقط در ادارات و شرکت‌ها و کارخانجات که در رسانه‌ها و روزنامه‌ها و آنهم در حوزه‌های مختلف؛ از جمله کتاب و ادبیات است. بر همین سبک و سیاق صفحات فرهنگ و هنر روزنامه‌های مختلف انگلیسی‌زبان در هر دوسوی آتلانتیک از نیویورک‌تایمز گرفته تا گاردین فهرستی از بهترین کتاب‌های منتشرشده سال ۲۰۱۹ خود را به انتخاب خبرنگاران، منتقدان و نویسندگان در همین روزها معرفی می‌کنند.
این فهرست گاه شامل طبقه‌بندی‌های مختلف؛ از جمله بهترین‌های ادبیات کودک، بهترین‌های علمی تخیلی یا نظایر آن نیز می‌شود. در این فهرست‌ها که هم عناوین مشترک در آنها هست و هم عناوینی که در جوایز ادبی سال ۲۰۱۹ مطرح شدند و هم گاه نام‌های ناشناس، می‌توان نبض دنیای ادبیات را در آن سوی آب‌ها تا حدی گرفت و جزر و مدهایش را شناخت، ضمن اینکه آثار جدید نویسندگان پیشکسوت یا نویسندگان تازه‌وارد را به ما معرفی می‌کند. روزنامه انگلیسی گاردین نیز مطابق هر سال در گزارشی به بهترین‌های ادبیات داستانی سال ۲۰۱۹ با چند نقسیم‌بندی مشخص پرداخته است؛ کتاب‌های داستان بلند انگلیسی‌زبان منتشرشده در انگلیس، در آمریکا، داستان کوتاه (از هر دو کشور) و کتاب‌های ترجمه شده به انگلیسی. از آنجا که بیشتر آثار این فهرست هنوز به فارسی ترجمه نشده اند، اسامی کتاب‌ها و نویسندگان و مترجمان ضمن اینکه به فارسی در متن آمده، به اصل انگلیسی نیز آورده شده تا کار یافتن اصل اثر برای مترجمان، نویسندگان و علاقمندان به ادبیات انگلیسی راحت‌تر باشد، ضمن اینکه در ترجمه و خواندن اسامی خوانندگان را به اشتباه ننداخته باشیم.
سال دوتایی‌های ادبیات؛ نوبل، بوکر و دیگران
روزنامه انگلیسی گاردین در این مطلب به قلم جانشین دبیر ادبیات این روزنامه، سال گذشته را سال دوتایی‌ها در عرصه ادبیات نام‌گذاری کرده است؛ دو برنده برای جایزه نوبل ادبیات (البته در واقع یک برنده برای هر سال که چون سال ۲۰۱۸ این جایزه داده نشده بود، امسال نام دو نفر اعلام شد)، دو برنده جایزه بوکر و حتی دو کتاب توسط یان مک‌اوان Ian McEwan نویسنده نام‌آشنای انگلیسی منتشر شد. آکادمی سوئد، به عنوان مسئول برنده جایزه نوبل که سال گذشته به دلیل رسوایی‌ها برنده‌ای را برای این جایزه انتخاب نکرده و وعده کرده بود در سال جاری به آثار ادبی نوشته شده فراتر از مرزهای جغرافیایی اروپا نیز نظری بیافکند؛ این جایزه را به دو نویسنده لهستانی اولگا توکارچوک و اتریشی پیتر هانتکه دادند و جایزه بوکر نصیب برناردین اواریستو نویسنده کتاب زن، دختر و دیگران و مارگارت آتوود برای ادامه کتاب داستان‌های ندیمه به نام وصایا شد.
اگر تاریخ امروز و در سال ۲۰۱۹، شبیه سرسرایی مملو از آینه بود و مهم ترین اتقاق روز یک تصادف خودرو، کتاب مردی که همه چیز را دید The Man Who Saw Everything نوشته دبورا لوی Deborah Levy؛ نویسنده انگلیسی که در سال ۲۰۱۲ با کتاب خانه شنا در فهرست کوتاه جایزه بوکر قرار داشت، معماگونه از یک مرد در دو زمان متفاوت با دو تصادف خودرو رمانی بود که حتما باید می خواندیم. داستانی که در آن سائول (قهرمان داستان) اواخر دهه ۸۰ میلادی برای ادامه تحصیل به برلین شرقی می رود که در ادامه زندگی باید با تبعات آن کنار بیاید. وی همه نوع استبدادی را از استبداد حکومتی تا خانوادگی و دیگر تجربه می کند. لوی در این داستان مرزهای روایت متعارف را برای واکاوی جایگاه فرد و شایستگی‌ها و تقصیرهایش را در تاریخ درمی‌نوردد.
گاه‌شمار تاریخ در کتاب بهشت‌ها The Heavens نوشته ساندرا نیومن Sandra Newman به همین شکل متزلزل است؛ کتابی که شخصیت زن در آن، دو هویت و موجودیت دارد و یک روز به عنوان بانوی سیاه‌پوش در غزلواره‌های شکسپیر در انگلیس دوران رنسانس از خواب برمی خیزد و روز دیگر به عنوان زنی در قرن بیست و یکم و در نیویورک، آیا کارهای وی واقعا می تواند بر روند رویدادهای جهان یکصدسال بعد تاثیر بگذارد.
قدرت اسطوره‌سازی کتاب آخر مارک هادن Mark Haddon به نام گرازماهی The Porpoiseرا به بهترین اثر وی تاکنون تبدیل می کند. کتاب گزارماهی به عنوان رمان مهیج و پیش‌برنده‌ای با موضوع سوءاستفاده در میان افراد بسیار ثروتمند آغاز شده و به رمان ماجراجویی کلاسیک ادامه می‌یابد که داستان پریکلس سردار آتنی را با نثری وهمناک اما شفاف یادآوری می‌کند. مکس پورتر Max Porter در دومین رمانش بعد از اثر تحسین شده غم بال و پر دارد، واقعیت و فانتزی را در هم می‌آمیزد؛ لنی Lanny به عنوان نجواگری معاصر و در همان حال صدای روحی از عمق زمان برمی‌خیزد و سقوط می‌کند تا داستان پسری خارق العاده را در یک روستای معمولی انگلیسی نزدیک لندن و در قرن بیست‌ویکم بیان کند.
جیمز میک James Meek زمان را به عقب و انگلیس قرن چهاردهم می‌برد، تا عرضه شاهکار علمی و ادبی خود را از در آمیختن آن با روایت داستانی روایت کند. کتاب به سوی کاله، در زمانی معمول To Calais, in Ordinary Time به زبانی شبیه زبان کشیشها، دربار، روستایی انگلیسی دوران میانه نوشته شده و عده ای مسافر را در سایه همه‌گیری طاعون دنبال می‌کند. تصویری که کتاب از مشکلات فردی در پس زمینه‌ای از چشم انداز پایان دنیا ارائه می دهد، یادآور رویدادهای امروز از بحران اقلیم تا برگزیت است.
رابرت هریس Robert Harris نیز در کتاب خواب دوم The Second Sleep، دنیایی نیمه‌قرون وسطایی را تصویر می کند برای بیان نوعی برداشت شگفت انگیز در مورد شکنندگی تمدن. زمان در این اثر سال ۱۴۶۸ میلادی است و کشیشی جوان در حال جست وجو برای دست‌ساخته‌های انسانی باستان. آلی اسمیت Ali Smith هم در سال گذشته بالاخره به سومین جلد از کتاب سه‌گانه فصلی اش به نام بهار Spring رسید، وی در این کتاب که دنباله پاییز (۲۰۱۶) و زمستان (۲۰۱۷) تعابیر جدیدی از سرخط اخبار با استفاده از فیلترهای هنر و تاریخ ارائه می دهد. اسمیت نیز مانند هودن از اسطوره مناسب پریکلس الهام گرفته است؛ حکایتی مناسب دوران مهاجرت‌های جهانی شده. وی در کتاب بهار از این حکایت به عنوان زمینه‌ای برای بیان داستانی معمول در مورد کاستن از فرصت‌ها و گسترش بی عدالتی استفاده می‌کند که در ضمن به دلیل سیاست‌های جاری مهاجرتی انگلیس نیز وضعیت مشابه را یادآوری می‌کند. اثر سدی جونز Sadie Jones به نام مارها The Snakes، رمانی روان‌شناختی (سایکو) در مورد حرص و طمع، سوءاستفاده و شایستگی است؛ داستانی هشداردهنده و تریلری سیاه تا پایان.
ادبیات داستانی در آمریکا
ادبیات داستانی در آمریکا نیز امسال سال متفاوتی را گذراند؛ تایاری جونز Tayari Jones جایزه ادبیات داستانی زنان را برای داستان یک ازدواج آمریکایی An American Marriage از آن خود کرد، داستانی در مورد نابودی زندگی رنگین‌پوستان طبقه متوسط آمریکا به دلیل نژادپرستی ساختاری، همچنین داستانی از لوسی المان Lucy Ellmann نویسنده انگلیسی آمریکایی‌تبار جایزه گلداسمیت (جایزه‌ای مختص داستان‌های ساختارشکن) را برای کتاب یکهزارصفحه‌ای خود به نام اردک‌ها: نیوبری‌پورت Ducks, Newburyport در نقد آمریکای تحت ریاست جمهوری ترامپ و افول مادرانگی دنیا برد. این کتاب که در فهرست کوتاه جوایز بوکر نیز بود، با تکنیک جریان سریال ذهن نوشته شده است و در واقع یک جمله بلند است که هزار صفحه به طول می‌انجامد. وی که از دنیای روزنامه نگاری به نویسندگی آمده است، برای اولین اثر خود به نام دِسرهای شیرین (۱۹۸۸) برنده بهترین داستان روزنامه گاردین شد، وقتی برای صفحه هنر مجله تایمز مطلب می‌نوشت.
بن لرنر Ben Lerner نویسنده نسبتا تازه‌کار، نیز در سال ۲۰۱۹ میلادی خود را با رمان چندلایه‌ای مدرسه توپکا The Topeka School، در جست و جوی مردانگی، قدرت و صدایی در دهه ۹۰ میلادی و اکنون مطرح کرد. درون‌سرزمین Inland دومین رمان تی اوبرشت Téa Obrecht که بعد از مدت‌ها انتظار به علاقه‌مندان آثار این نویسنده تقدیم شد و به بازار آمد، بازاختراعی هوشمندانه از رمان وسترن است، در حالیکه دومین قسمت از رمان قطار زیرزمینی The Underground Railroad به نام پسران نیکل The Nickel Boys نوشته کولسون وایت‌هد Colson Whitehead خشونت نژادی شدید در مراکز اصلاح و تربیت سده نوزدهم آمریکا را برملا می‌کند.
بهترین‌های داستان کوتاه
در مورد داستان کوتاه نیز بحث داغی در مورد بهترین مجموعه داستان کوتاه وجود داشت؛ به ویژه با انتشار دو اثر یکی خانه خوب Sweet Home نوشته وندی ارسکین Wendy Erskine و جولیا ارمفیلد Julia Armfield به نام نمک آرام Salt Slow. همه منتظر اثری از کریستن روپنیان Kristen Roupenian نویسنده داستان کوتاه کت پرسون Cat Person، بودند. داستانی که ابتدا در سال ۲۰۱۷ میلادی برای اولین بار در مجله نیویورکر منتشر شد و به سرعت در فضای مجازی پربیننده. اولین مجموعه داستان کوتاه روپنیان به نام می‌دانی چه را می‌خواهی You Know You Want This نیز در سال ۲۰۱۹ منتشر شد، اثری که به داستان‌های ترسناک گوتیک شباهت داشت. ملکه داستان های کوتاه سیاه سارا هال Sarah Hall داستان‌های شگفت‌انگیز و باورناپذیر زیادی با پایان‌های پیش‌بینی نشده در مورد مرگ، زندگی و روابط جنسی در مسافر ناگهان Sudden Traveller نوشت.
اولین مجموعه داستان کوتاه زدی اسمیت Zadie Smith به نام اتحاد بزرگ Grand Union گلچینی از آثار دو دهه اخیر اوست، اسمیت که با انتشار اولین رمانش در سال ۲۰۰۰ به نام دندان سفید توانست در فضای ادبیات معاصر انگلیسی‌زبان مطرح شود، از سپتامبر همان سال در دانشکده ادبیات خلاق دانشگاه نیویورک درس می‌دهد همچنین با نشریات ادبی در زمینه نقد کتاب مانند مجله هارپر و دوماهنامه نقد کتاب نیویورک نیز همکاری دارد. اردک تو، اردک من است Your Duck Is My Duck اثری از دبورا آیزنبرگ Deborah Eisenberg است که بعد از ۱۲ سال از آخرین اثرش و به عنوان پنجمین مجموعه داستان کوتاه از وی منتشر شد. آیزنبرگ که بسیاری نشریات ادبی از جمله نقد کتاب نیویورک یکی از مهم ترین نویسندگان داستان کوتاه زنده نام گرفته، برای نوشتن هر داستان کوتاه حدودا یک سال وقت می‌گذارد.
برترین ترجمه‌ها به انگلیسی
ادبیات داستانی انگلیس در زمینه ترجمه نیز سال درخشانی را داشت و یکی از بهترین آثار ترجمه شده به زبان انگلیسی وصیت نامه و استشهاد Will and Testament نوشته ویکدس یوخه Vigdis Hjorth شاعر نروژی به ترجمه شارلوت برسلاند Charlotte Barslund در این سال منتشر شد. این اثر داستانی از سوءاستفاده و بدرفتاری، میراث به جای مانده و جنگ بر سر حقیقت بین گروهی از خانواده های اشراف نروژی؛ واکاوی خودانگاره های فردی و ملی و شیوه نزدیک شدن نویسنده به آنها می نویسد و با روایتی تودرتو مخاطب را درگیر می‌کند. مرگ کار سختی است Death Is Hard Work نوشته خالد خلیفه Khaled Khalifa رمان‌نویس سوریه‌ای به ترجمه لری پریس Leri Price، داستانی جاده‌ای در پس زمینه بحران داخلی سوریه از دیگر آثار مطرح سال ۲۰۱۹ میلادی بود.
رمان دیگر تقاطع Crossing نوشته پاجتیم استاتوویچ Pajtim Statovci نویسنده ۲۹ ساله فنلاندی بوسنیایی تبار به ترجمه دیوید هاکستون David Hackston که در جست وجوی معنای مهاجرت، جنسیت و هنر کشف خود یافتن از طریق تغییر شخصیت یک جوان اهل آلبانی است. همچنین جایزه من بوکر بین‌المللی امسال برای اولین بار به یک نویسنده زن عرب اهل اردن به نام یوخا الهارثی Jokha Alharth برای اثری به نام اجرام آسمانی Celestial Bodies داده شد که توسط مرلین بوث Marilyn Booth ترجمه شده و داستان حماسی خانواده‌ای است که میراث برده‌داری را در آن به نمایش می‌آید.
سه گانه کپنهاکی Copenhagen Trilogy دیگر اثری است که امسال به انگلیسی ترجمه شد، این اثر که توسط تینا نانالی و مایکل فاوالا گلدمن Tiina Nunnally and Michael Favala Goldman به انگلیسی برگردانده شده داستان و سرگذشت خودنوشت تو دیلسون Tove Ditlevsen شاعر دانمارکی (۱۹۱۷ تا ۱۹۷۶) است. دیلسون که شاعری مطرح در نیمه دوم قرن بیستم در دانمارک بود، در این اثر بدون ترس روایتی از زندگی سخت و خلاقانه رمانتیک خود را از گرفتاری به مصرف مواد مخدر تا روزگار بهبود در سه جلد به نام‌های کودکی، جوانی و وابستگی ترسیم کرده است. کتاب استالینگراد Stalingrad نوشته واسیلی گراسمن (۱۹۰۵ تا ۱۹۶۴) نویسنده و روزنامه‌نگار روس به عنوان پیش درامدی به دیگر اثر او به نام زندگی و سرنوشت Life and Fate که پیشتر ترجمه شده، به ترجمه رابرت و الیزابت شندلر Robert and Elizabeth Chandler نیز اثر ارزشمندی بود.