ابراهیم رییس الساداتی مشهور به رییسی متولد ۱۳۳۹ خورشیدی در مشهد، کمتر از ۲۰ سال داشت که نخستین مسوولیت قضایی خود را به عنوان دادیار کرج بر عهده گرفت و به گفته خودش در طول این سال‌ها همزمان تحصیل و تدریس هم می‌کرد. رییسی درباره فعالیت های حقیقی و حقوقی‌اش اینطور اظهار نظر می کند: اگرچه اشتغال به فعالیت‌های انقلابی و مناصب قضایی و فرهنگی در طول دوره مبارزات انقلابی و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برای ما که تابع ولایت فقیه و مقلد حضرت امام بودیم، یک واجب کفایی محسوب می‌شد و گریزی از تقید به آن نبود، اما واقعیت آن است که برای یک طلبه، حلاوت قرار گرفتن در بحبوحه درس و بحث حوزوی و فقهی، با هیچ اشتغالی قابل معاوضه نیست.
وی هم اکنون حدود ۹ ماه است که ریاست قوه قضاییه را برعهده دارد و برخلاف سه رییس دیگر قوه قضاییه پیش از خود، سابقه‌ای طولانی در قوه قضاییه داشت. او در همه سال‌های پس از انقلاب در مشاغل قضایی مشغول بود؛ حتی زمانی که سه سال پیش از دادستانی کل کشور به آستان قدس رضوی رفت و متولی آن شد، همچنان دادستان دادگاه ویژه روحانیت نیز بود. انتصاب او به تولیت آستان قدس رضوی در آخرین روزهای ۱۳۹۴ خورشیدی نخستین بار نام رییسی را بر سر زبان‌ها انداخت.
بازخوردها به خبر ریاست رییسی به عنوان قاضی القضات کشور متفاوت بود، چنانکه محمود صادقی نماینده اصلاح‌طلب تهران که در انتخابات ریاست جمهوری از مخالفان رییسی بود، در توییتی نوشت: بسیاری از قضات دادگستری نسبت به تغییرات قریب‌الوقوع در مدیریت قوه قضاییه خوش‌بین هستند. او ابراز امیدواری کرد که سازمان بازرسی جایگاه بایسته خود را در مقابله با فساد باز یابد و دیگر هیچ بازرس وظیفه‌شناسی به اتهام افشای اسرار بازداشت نشود. نعمت احمدی حقوقدان اصلاح‌طلب و مصطفی هاشمی طبا فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز از دیگر افرادی بودند که از انتصاب وی به عنوان ریاست قوه قضاییه ابراز خرسندی کردند.
تحصیلات و سوابق علمی آیت الله رییسی
ابراهیم رییسی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه جوادیه گذراند و تحصیل در علوم حوزوی را در مدرسه نواب و سپس در مدرسه آیت الله موسوی‌نژاد شروع کرد. وی در ۱۳۵۴ خورشیدی جهت ادامه تحصیلات به حوزه علمیه قم، مدرسه آیت الله بروجردی رفت و مدتی نیز در مدرسه‌ای که با مدیریت آیت الله پسندیده و در واقع با نظر امام خمینی (ره) اداره می‌شد، اشتغال به تحصیل داشت.
سید ابراهیم رییسی در حوزه علمیه قم، اصول فقه را نزد آیت الله مروی، لمعتین را محضر آیت‌الله فاضل هرندی، رسائل را نزد آیت‌الله موسوی تهرانی، مکاسب محرمه را خدمت آیت الله دوزدوزانی، کتاب البیع مکاسب را نزد آیت‌الله خزعلی، خیارات مکاسب را نزد آیت الله ستوده و آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی و کفایه را خدمت آیت‌الله سید علی محقق داماد، تفسیر قرآن کریم را نزد آیت الله مشکینی و آیت الله خزعلی، شرح منظومه و فلسفه را نزد آیت‌الله احمد بهشتی و دوره شناخت را نزد آیت الله مرتضی مطهری و نهج البلاغه را محضر آیت الله حسین نوری همدانی آموخت.
ایشان همچنین از درس خارج اصول آیت الله سید محمدحسن مرعشی شوشتری و آیت الله هاشمی شاهرودی و خارج فقه آیت الله آقا مجتبی تهرانی و آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب بهره برده است. علاوه بر این ایشان با اتمام دوره سطح حوزه توانست به دوره کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی راه یابد و پس از دفاع از پایان نامه خویش با عنوان ارث بلا وارث در سال تحصیلی ۱۳۸۰ خورشیدی با قبولی در کنکور دکتری مدرسه عالی شهید مطهری در رشته فقه و حقوق خصوصی ادامه تحصیل دهد. ایشان با تکمیل تحقیقات خود در حوزه فقه و حقوق، موفق به اخذ مدرک عالی‌ترین سطح آموزشی حوزه سطح چهار شد و در نهایت از رساله دکتری خود را با عنوان تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق دفاع کرد.
ابراهیم رییسی علاوه بر مسوولیت‌های کلان کشوری، بنابر توصیه مکرر آیت الله مهدوی کنی و آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی مبنی بر حفظ ارتباط درسی خود با طلاب از ۱۳۸۰ خورشیدی تاکنون به عنوان مدرس در مدارس علمیه تهران از جمله مدارس مجد، امیرالمومنین(ع)، امام حسین(ع) و مروی به تدریس دروس سطوح عالی: رسائل و مکاسب، کفایتین و درس خارجه فقه (قواعد فقهیه) مشغول بود. ایشان بعد از انتقال به مشهد مقدس از ابتدای سال تحصیلی ۱۳۹۵ در مدرسه عالی نواب مشهد و پس از آن در مدرسه علمیه ۲ درب حرم مطهر تدریس در موضوع فقه وقف را آغاز کرد و در ۲ سال تحصیلی موضوع وقف و نذر را به صورت کامل تدریس کرد و در ادامه در سال تحصیلی ۱۳۹۷ درس خارج فقه با موضوع امر به معروف و نهی از منکر را شروع کرد که مورد استقبال فضلا حوزه علمیه مشهد نیز قرار گرفت. تاکنون یک دوره از درس‌ها حوزوی وی در زمینه قواعد فقه در قالب سه جلد کتاب با عنوان قواعد فقه عبادی، قواعد فقه قضایی و قواعد فقه اقتصادی به رشته تحریر درآمده است.
رییسی علاوه بر این در دانشگاه نیز در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه امام صادق(ع) و دانشگاه شهید مطهری و دانشگاه آزاد اسلامی به تدریس دروس تخصصی فقه قضا، فقه اقتصاد، اصول فقه و قانون مدنی پرداخته است.
صبغه مدیریتی و اجرایی آیت الله رییسی
ورود ابراهیم رییسی به عرصه مدیریت از ۱۳۵۹ خورشیدی و با حضور در جایگاه دادیاری کرج آغاز شد و پس از چندی با حکم شهید آیت الله قدوسی به عنوان دادستان کرج منصوب شد. موفقیت ایشان در ساماندهی وضعیت پیچیده این شهر موجب شد تا پس از ۲ سال خدمت در این جایگاه مهم در سال های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ خورشیدی در ۱۳۶۱ خورشیدی همزمان با دادستانی کرج مسوولیت دادستانی همدان را نیز عهده دار شود. حضور همزمان رییسی در این ۲ مسوولیت برای مدتی ادامه یافت تا آنکه به عنوان دادستان استان همدان معرفی شد و از ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳ خورشیدی به مدت سه سال در این منصب خدمت کرد.
رییسی در ۱۳۶۴ خورشیدی به عنوان جانشین دادستان انقلاب تهران منصوب و به این ترتیب، دوره مدیریت قضایی ایشان در تهران آغاز شد، سپس ایشان مورد توجه حضرت امام خمینی (ره) قرار گرفت و احکام ویژه و مستقیمی را برای رسیدگی به مشکلات اجتماعی در برخی استان‌ها از جمله لرستان، کرمانشاه و سمنان از بنیانگذار انقلاب اسلامی دریافت کرد که این احکام در صحیفه امام(ره) ثبت شده است.
پس از رحلت امام (ره)، رییسی با حکم رییس قوه قضاییه به عنوان دادستان تهران منصوب شد و از ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ خورشیدی به مدت پنج سال این مسوولیت را برعهده داشت. ایشان از ۱۳۷۳ خورشیدی به ریاست سازمان بازرسی کل کشور منصوب شد که خدمت ایشان در این منصب تا ۱۳۸۳ خورشیدی ادامه یافت. تحولات ایجاد شده در حوزه نظارت بر دستگاه‌های اداری مربوط به این دوره است که همزمان با روی کار آمدن دولت ششم و هفتم صورت گرفت.
رییسی از ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳ خورشیدی به مدت ۱۰ سال معاون اول قوه قضاییه بود و از ۱۳۹۳ تا اواخر ۱۳۹۴ خورشیدی نیز مسوولیت دادستانی کل کشور را برعهده داشت، همچنین وی از ۱۳۹۱ خورشیدی با حکم مقام معظم رهبری به عنوان دادستان کل ویژه روحانیت منصوب شد.
او در ۱۷ اسفند ۱۳۹۴ خورشیدی با حکم مقام معظم رهبری عهده دار تولیت آستان قدس رضوی(ع) شد. وی پیش از آستان قدس، تولیت امامزاده صالح را بر عهده داشت.
ابراهیم رییسی در ۲۳ مرداد ۱۳۹۶ با حکم آیت الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری به مدت پنج سال به عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد و همچنین با حکم ایشان به مدت ۱۰ سال، عضو هیات امنای ستاد اجرایی فرمان امام بود.
وی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ خورشیدی نامزد اصلی اصولگرایان بود که با کسب ۳۸٬۳٪ آرا، در برابر ۵۷٪ حسن روحانی شکست خورد.
رهبر انقلاب در اجرای اصل ۱۵۷ قانون اساسی، با صدور حکمی آیت‌الله رییسی را در ۱۶ اسفند ۱۳۹۷ خورشیدی به ریاست قوه قضاییه منصوب کردند. رهبر انقلاب اسلامی در این حکم با تأکید بر لزوم تحول در قوه قضاییه و آغاز پرقدرت دوران جدیدی که زیبنده گام دوم انقلاب باشد از فقاهت، دانش، تجربه، سلامت، امانت و کارآمدی وی در مقاطع گوناگون خدمت و سوابق طولانی او در قوه قضاییه و آشنایی کامل با همه زوایای آن، به عنوان دلایل این انتخاب یاد و در ادامه هشت توصیه مهم خطاب به رییس جدید قوه قضاییه بیان کردند.
سوابق سیاسی و گرایش های حزبی
رییسی به دنبال هتک حرمت امام خمینی(ره) در روزنامه اطلاعات و آغاز حرکت‌های مردمی در اجتماعات اعتراضی که مبدأ بیشتر آنها مدرسه آیت الله بروجردی (مدرسه خان) بود، شرکت داشت و در قالب هسته‌ای از طلاب انقلابی فعالیت می‌کرد. وی در این دوران فعالیت‌های مبارزاتی خود را در قالب ارتباط برقرار کردن با علمای انقلابی که از زندان آزاد شده بودند یا در تبعید به سر می‌بردند، پی گرفت. همچنین در تجمعاتی مثل تحصن علما و روحانیون در دانشگاه تهران، شرکت داشت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در دوره تربیتی خاصی که شهید بهشتی جهت کادرسازی برای تأمین نیازهای مدیریتی نظام اسلامی برگزار می‌کرد، حضور داشت. در این باره یکی از سایت های نزدیک به آیت الله رییسی آورده است: پس از پیروزی انقلاب، بهشتی بر آن شد تا با هدف کادرسازی برای تأمین نیازهای مدیریتی نظام، یک دوره آموزشی برای حدود ۷۰ تن از طلاب قم که آنها را برای به دوش کشیدن بار مسوولیت‌های مختلف در کشور مناسب تشخیص داده بود، برگزار و آنها را برای پذیرش این مسوولیت ها آماده کند؛ رییسی یکی از این طلاب برگزیده بود.
مدرسه حقانی همان مدرسه‌ای است که به وسیله روحانیون تاثیرگذاری مثل آیات عظام سید محمد حسینی بهشتی، علی مشکینی، علی قدوسی و محمدتقی مصباح یزدی تأسیس شد و شاگردانش پس از پیروزی انقلاب اسلامی به مدیریت ارشد دستگاه های قضایی، اطلاعاتی و امنیتی درآمدند. رییسی در این مقطع با افرادی چون علی فلاحیان، روح‌الله حسینیان، مصطفی پورمحمدی و… هم‌کلاس بوده است.
وی به دنبال شورش‌های مارکسیستی و ایجاد مشکلات متنوع در مسجد سلیمان، جهت شرکت در فعالیت‌های فرهنگی همراه با گروهی از طلاب عازم آن منطقه شد. پس از بازگشت از مسجد سلیمان، مجموعه سیاسی عقیدتی پادگان آموزشی صفر دو در شاهرود را تأسیس و برای مدت کوتاهی آن را اداره کرد.
گفتنی است در ۱۳۷۶خورشیدی، ایشان به پیشنهاد برخی اعضای مؤثر جامعه روحانیت مبارز از جمله آیت الله مهدوی کنی و تصویب شورای مرکزی جامعه روحانیت به عضویت در آن شورا در آمد.
رییسی در ۱۳۸۵خورشیدی از طرف جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز و به توصیه نخبگان استان خراسان جنوبی برای عضویت در چهارمین دوره مجلس خبرگان رهبری خود را در معرض انتخاب مردم آن دیار قرار داد و با نظر مثبت بیش از ۸۰ درصد مردم این استان وارد مجلس خبرگان شد. ۲ سال پس از حضور در این مجلس با رأی خبرگان ملت به عنوان عضو هیأت رییسه انتخاب و عضویت ایشان در این جایگاه تا پایان دوره چهارم با رأی نمایندگان محترم مجلس خبرگان تمدید شد.
همچنین ایشان در دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری نیز با کسب اکثریت قاطع آرا، برای دومین بار به عنوان نماینده مردم خراسان جنوبی برگزیده شد و عضویت ایشان در هیات رییسه مجلس خبرگان رهبری همچنان ادامه داشت.