«مجید تفرشی» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، در رابطه با مناسبات تهران و لندن در پی پیروزی حزب محافظه‌کار در انتخابات پارلمانی بریتانیا و تداوم دولت بوریس جانسون گفت: وقتی از مناسبات و روابط دو کشور صحبت می‌شود، باید مشخص شود که منظور از مناسبات، شکل روابط است یا محتوای آن و اینکه عمق، دامنه و گستره آن تا کجاست.
وی اظهارداشت: مناسبات تهران و لندن هم‌اکنون در سطح سفارت و داشتن سفیر است اگرچه تعداد کارکنان مقیم آنها محدود است به طوری که هم‌اکنون تعداد کارکنان و دیپلمات‌های اعزامی انگلیسی در ایران، یک دهم کارکنان و دیپلمات‌های سفارت بریتانیا در پاکستان است و تعداد دیپلمات‌های ایران حاضر در سفارت لندن هم اندک هستند. گذشته از این امکان فعالیت عمومی سفیرها چندان نیست و آنها نمی‌توانند مانور چندانی داشته باشند.
لندن به واشنگتن، تل‌آویو و ریاض نزدیک‌تر می‌شود
کارشناس ارشد مسائل بریتانیا با بیان اینکه روابط تهران و لندن هم‌اکنون چندان معمولی نیست، تصریح کرد: در ایران، مناسبات با لندن یک موضوع سیاسی - امنیتی است و از طرفی، فعالیت رسانه‌های فارسی‌زبان مخالف نظام و وجود گروه‌های سیاسی برانداز و تجزیه‌طلب در لندن موجب شده است بهبود مناسبات دو کشور با نوعی توقف روبه‌رو باشد و لطمه بیشتری هم ببیند.
تفرشی با بیان اینکه روی کار آمدن دولت بوریس جانسون در چنین شرایطی تشدیدکننده تنش در روابط دو کشور خواهد بود، خاطرنشان کرد: جانسون با لابی گسترده آمریکا، اسرائیل و کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی روی کار آمده است. ترامپ و نتانیاهو بیش از هر کسی از پیروزی حزب محافظه‌کار خوشحال شدند و در ابراز این خوشحالی، تردید هم نکردند. در روند جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا، سیاست خارجی لندن به این کشورها نزدیک‌تر می‌شود که این به سود ایران نیست.
برگزیت می‌تواند موجب رشد مبادلات تجاری تهران و لندن شود
وی درباره وجوه مثبت جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا ابراز داشت: برگزیت، نقش و حضور بریتانیا را در مناسبات با ایران پررنگ‌تر از قبل می‌کند چرا که ایران به عنوان یکی از بازارهای جایگزین اتحادیه اروپا برای لندن همیشه مطرح بوده و همین مسئله می‌تواند موجب رشد مبادلات تجاری و همکاری‌های اقتصادی دو کشور شود.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه هم‌اکنون سطح مبادلات تجاری و همکاری‌های اقتصادی دو کشور بسیار پایین‌تر از سطح انتظارات است، عنوان کرد: برخی از محدودیت‌ها در ایران وجود دارد، لابی‌های ضدایرانی بسیاری در لندن فعال هستند که موجب شده توسعه روابط اقتصادی با توقف همراه باشد.مسائل اداری، نظام ناکارامد بروکراتیک و تحریم‌ها هم از عوامل موثر در این زمینه هستند.اما برگزیت می‌تواند امیدواری‌هایی برای افزایش حجم مبادلات و همکاری‌ها را به همراه داشته باشد.
لندن در عرصه هسته‌ای و منطقه‌ای رویکرد انتقادی به ایران خواهد داشت
تفرشی ادامه داد: البته آمارهای موجود در مورد حجم مبادلات دقیق و درست نیست چراکه همکاری‌هایی وجود دارد که در آمارهای رسمی آورده نشده است اما اگر مجموع آمارهای رسمی و غیررسمی را هم مدنظر قرار دهیم، بازهم سطح همکاری‌ها براساس ظرفیت‌ها و نیازهای دو کشور نیست.
وی با تاکید بر اینکه احتمالا ما باید شاهد نزدیکی بیشتر لندن به واشنگتن، تل‌آویو و ریاض باشیم، یادآور شد: نزدیکی بریتانیا به آمریکا، اسرائیل و عربستان موجب خواهد شد که لندن رویکرد انتقادی‌تر نسبت به مسائل ایران به ویژه در عرصه هسته‌ای و منطقه‌ای داشته باشد و این احتمال وجود دارد که آنها هم از برجام خارج شوند اما اگر آنها از توافق هسته‌ای هم خارج نشوند، باز رویکردشان به ایران تندتر خواهد شد. از سوی دیگر افزایش حجم مبادلات اقتصادی موجب خواهد شد که روابط دو کشور بدتر از شرایط کنونی نشود.
این پژوهشگر مسائل اروپا درباره رویکرد لندن نسبت به برجام در همکاری با فرانسه و آلمان به عنوان سه عضو اروپایی توافق هسته‌ای هم بیان کرد: تا این لحظه، حضور لندن در برجام، به عنوان حضور یک قطب از سه قطب اتحادیه اروپا در توافق هسته‌ای است. با پایان ژانویه در سال آینده – که به احتمال بسیار زیاد برگزیت به طور کامل انجام خواهد شد -، موقعیت لندن در برجام ممکن است تغییر کرده و حضورش در برجام به عنوان یک کشور عضو شورای امنیت دارای حق وتو نگریسته شود.
رویکرد لندن به تهران، بستگی به ایران هم دارد
تفرشی با تاکید بر اینکه رویکرد بریتانیا به برجام بستگی به تغییر موقعیت لندن از یک عضو اتحادیه اروپا به یک متحد نزدیک آمریکا بستگی دارد، گفت: هرچه لندن به واشنگتن، تل‌آویو و ریاض نزدیک‌تر شود، مناسبات سخت‌گیرانه و مواضع تندتری علیه ایران تهران اتخاذ خواهد کرد که این مسئله طبیعتا بر برجام هم اثر خواهد داشت. اما اگر مواضع اروپایی لندن به برجام مانند امروز ادامه یابد، می‌توان امیدوار بود که روابط دو کشور بدتر از وضعیت کنونی نشود.
وی با یادآوری اینکه تاکنون چه در دولت قبلی و چه در دولت فعلی، تغییری در مواضع لندن نسبت به برجام ایجاد نشده است، اظهار داشت: دولت جانسون تا به امروز در توافق هسته‌ای باقی مانده و حتی برخوردش با ایران هم نسبت به دولت‌های پیشین مثبت‌تر و منطقی‌تر بوده است اما ممکن است این رویکرد پس از برگزیت با تغییر همراه باشد.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه تغییر رویکرد لندن به تهران، بستگی به ایران هم دارد، تصریح کرد: اگر تهران بتواند از شرایط به وجود آمده، حداکثر استفاده را کرده و همکاری‌های اقتصادی دو کشور افزایش یابد، این احتمال وجود دارد که با برخوردهای نرم‌تری از سوی بریتانیا نسبت به ایران همراه باشیم.
بهبود مناسبات اقتصادی موجب بهتر شدن روابط می‌شود
تفرشی افزود: بهبود مناسبات اقتصادی و افزایش مبادلات تجاری موجب خواهد شد شرکت‌های کوچک و متوسط – که علاقه‌مندی بسیاری برای همکاری اقتصادی با ایران دارند – فشار بیشتری وارد کنند و دولت را متقاعد کنند که وضعیت کنونی روابط ادامه یافته و حتی روابط بهتر شود.
وی در رابطه با افزایش حضور نیروهای بریتانیایی در منطقه به ویژه خلیج فارس هم خاطرنشان کرد: حضور بریتانیا در خلیج فارس به ویژه کشورهای عربی سابقه ۲۰۰ ساله دارد و از حدود ۱۱۶ سال پیش، حضور لندن چه در سطح نظامی، چه راهبردی و چه امنیتی مستمر بوده است. البته از سال ۱۹۷۱ و با تمایل شاه برای ایفای نقش ژندارم منطقه، حضور بریتانیایی‌ها در منطقه کمرنگ شد اما در سال‌های پس از جنگ ایران و عراق، آنها هرازگاهی حضور داشته و نقش پررنگ‌تری ایفا کرده‌اند.
افزایش حضور نظامی بریتانیا در خاورمیانه برای افزایش حضور و درآمدزایی است
کارشناس مسائل بریتانیا با بیان اینکه هم‌اکنون نیز لندن هم به خاطر مسائل اقتصادی و هم نیازهای راهبردی علاقه‌مند به توسعه روابط با عمان، امارات، کویت، بحرین و به ویژه عربستان است، ابراز داشت: البته بریتانیا بی‌میل به توسعه مناسبات با قطر نیست ولی آن پنج کشور نمی‌خواهند که لندن و دوحه مناسبات آنچنانی داشته باشند. با این حال، هم دولت و هم شرکت‌های خصوصی بریتانیایی، علاقه‌مند به همکاری‌های مشاوره‌ای و فروش محصولات و همچنین حضور فیزیکی نظامی در منطقه هستند.
تفرشی اضافه کرد: این علاقه‌مندی در قالب تحکیم روابط با آن کشورها و در چارچوب ادعای مقابله با خطرات احتمالی ایران در منطقه است تا این گونه هم نقش و حضورشان را طبیعی و مشروع جلوه دهند و هم بتوانند محصولات نظامی و غیرنظامی بیشتری به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بفروشند.
ایران قدرت اصلی و غیرقابل انکار منطقه است
وی حضور نیروهای بیشتر نیروهای بریتانیایی در منطقه خلیج فارس را وابسته به نوع روابط ایران با کشورهای این منطقه دانست و بیان کرد: اگر روابط ایران با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مانند امروز یا بدتر باشد، حضورهای نیروهای فرامنطقه‌ای از جمله بریتانیا هم بیشتر می‌شود و اگر روابط تهران با آنها بهبود یابد، بهانه حضور نیروهای نظامی فرامنطقه‌ای برای نقش‌آفرینی در این منطقه کمتر خواهد شد.
این پژوهشگر مسائل اروپا با تاکید بر اینکه نقش و جایگاه ایران در عرصه منطقه‌ای به شکلی است که هیچ کشوری از جمله بریتانیا نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد، یادآور شد: ایران بزرگترین کشور منطقه و تنها قدرتی است که در تمام سال‌های گذشته غیراستعماری و غیروابسته به کشور ثالثی بوده است و می‌توان از آن به عنوان قدرت اصلی و غیرقابل انکار منطقه دانست. همه این مسائل موجب می‌شود لندن نتواند ایران را به عنوان قدرت مسلم و تاثیرگذار منطقه‌ای نادیده بگیرد.
تفرشی با بیان اینکه نکته مهم و کلیدی در مورد موقعیت ایران در بریتانیا، کم‌توجهی بسیار جدی به پتانسیل قدرت، گستره و عمق نفوذ اندیشکده‌ها، اتاق‌های فکر و گروه‌های لابی در این کشور است، عنوان کرد: تاکنون امکان مانور فعالیت و تاثیرگذاری رسمی دیپلماتیک ایران در بریتانیای عضو اتحادیه اروپا محدود بوده و بعد از این هم تغییر چندانی نخواهد کرد. مسئله مهم تداوم فرصت‌سوزی و واگذاری عرصه دیپلماسی عمومی/ مردم‌محور، به مفهوم واقعی، و نه به تعبیر دولتی شده ایرانی آن، به دشمنان و رقبای منطقه ای و بین‌المللی ایران است.