ابوالفضل زرویی نصرآباد (۱۵ اردیبهشت ۱۳۴۸ تا ۱۰ آذر۱۳۹۷) شاعر، پژوهشگر و یکی از تاثیرگذارترین استادان طنزنویسی در ایران به شمار می‌آید. وی با اسم‌های مستعاری؛ مانند ملانصرالدین، چغندر میرزا، ننه قمر، کلثوم ننه، آمیز ممتقی، میرزا یحیی و عبدل در نشریات مختلف طنز نشریات مؤسسه گل‌آقا، همشهری، جام جم، ایرانیان، انتخاب، زن، مهر، کیهان ورزشی، بانو، جستجو، عروس و تماشاگران طنز نوشت.
وی همچنین به مدت طولانی به تحقیق و تتبع در نشریات طنز ایران پرداخت و دوره‌های تدریس و طنزخوانی مختلفی را در مراکز گوناگون چون حوزه هنری مانند حلقه رندان و فرهنگسرای نیاوران اداره کرده بود و در ساخت برنامه های رادیویی نیز دستی داشت. نام برخی از آثار این شاعر عبارت است از؛ مجموعه بامعرفت‌ها، بزن قدش، آش آلو، پیقولاد، تراژدی شاعر و اتوبوس، خرپژوهی، حدیث قند پاره ترین قسمت دنیا، شباخندگان، شبانه، سر به... سر، راز سر دیوار، سبز نای عاطفه.
کتاب رمز طنز حاصل سلسله درس‌گفتارهای زنده‌یاد ابوالفضل زرویی نصرآباد است که به صورت مداوم از سال ۱۳۹۴ در نخستین دوشنبه هر ماه با حضور طنزپردازان و علاقمندان به طنز در فرهنگسرای نیاوران برگزار میشد. در این مجموعه نشستها در هر جلسه ضمن ارائه درس‌گفتارهای ابوالفضل زرویی نصرآباد درباره طنز و رموز آن، کتاب اخلاق‌الاشراف عبید زاکانی (شاعر طنزپرداز قرن نهم) شرح و تفسیر میشد. شعرخوانی و نقد شعر از دیگر برنامه های این جلسات بود که از دی سال ۱۳۹۴ در فرهنگسرای نیاوران آغاز و تا پایان حیات زنده‌یاد زرویی نصرآباد ادامه داشت.
در ابتدای این مراسم و پس از پخش بخش هایی از نشست های رمز طنز به مدیریت ابوالفضل زرویی نصرآباد، سردبیر سابق مجله گل آقا گفت: ابوالفضل زرویی نویسنده ای شناخته شده بود در حدی که کیومرث صابری بنیانگذار گل آقا همیشه او را به عنوان نویسنده تذکره المقامات معرفی میکرد. در همان روزهای اول حضورش جوانی بیست و سه چهار ساله بود که خوب تذکره المقامات را مینوشت و میتوانست نقیضه و نظیره زیبایی از آثار کهن ایجاد کند.
صابری از همان ابتدا شیفته قلم و ذوق این جوان بیست و یکی دو ساله شد تا جایی که گفت خوشحالم اگر روزی بمیرم میدانم زرویی هست و قلم طنز دست او میافتند. اما تمام ماجرا به ذوق و قریحه ختم نمیشد. ابوالفضل زرویی بسیار مشتاق و جستجوگر بود و بسیار میخواند.
سردبیر سابق مجله گل آقا ادامه داد: طنز به معنای امروزی آن به دوره پس از مشروطه و نوشتههای علی اکبر دهخدا باز میگردد. در آن روزگارکسانی که سراغ طنز میرفتند بیشتر ذوق و قریحه داشتند و تجربیاتشان را سینه به سینه منتقل میکردند. افراد با تحصیلات دانشگاهی که مشخصا بخواهند درباره طنز تحقیق و سبک شناسی کنند انگشتشمار بودند. زرویی از معدود کسانی بود که از همان ابتدا به این نکته توجه داشت.
از همان سالهای نخست او کارهای متفاوت تحقیقی طنز را آغاز کرد. مثلاً رندی و طنز در غزلیات حافظ، یا شوخ طبعان روحانی، و حتی موضوع پایان نامهاش را سبک شناسی دو کلمه حرف حساب انتخاب کرد. زرویی علاقمند بود تا در حیطههای مختلف طبعآزمایی کند. دوست داشتیم زرویی بیشتر مینوشت و امروز آثار بیشتری از او بر جای میماند. اما جای خوشبختی است که او به تدریس هم روی آورد و این درسها به کتاب رمز طنز تبدیل شده است و این تجربیات در اختیار افراد بیشتری قرار میگیرد.
زرویی اهل مطالعه بود و طنز را جدی می گرفت
محمد سلمانی، شاعر و دبیر جشنواره شعر نیاوران نیز درباره ابوالفضل زرویی گفت: زرویی بر خلاف معمول اهل مطالعه بود در همان ابتدای جوانی هم تذکره اولیا را خوانده بود و درست هم خوانده بود. آثار او هم نشان می داد مطالعه دقیق داشته است. اشعار این شاعر سهل و ممتنع بود و این مهم نشان می دهد او به خوبی سعدی را هم کامل مطالعه کرده است. زرویی طنز را جدی می گرفت و خیل عظیمی از شاعران طنزپرداز را آموزش داد.
خلیل جوادی، طنزپرداز، نیز درباره زرویی گفت: چند وقت پیش مراسم تجلیل از زرویی در دانشگاه یزد برگزار شد نمیدانم چرا وقتی دوستی را از دست می دهیم شروع میکنیم به حرف زدن درباره او.
وی ادامه داد: هیچ وقت ذرهای حسادت در زرویی ندیدم. دوستی در جواب من گفت زرویی به کی و چی حسادت کند؟ ابوالفضل آنقدر بزرگ بود که چیزی وجود نداشت که به آن رشک بورزد. این حرف بسیار بجا بود.
زرویی نخبه و نابغه بود. شاید در صد سال اخیر کم نظیر بود. ولی آنطور که باید از مسئولان، مدیران، شاعران قدر ندید. توقع داشتیم در زمان حیات زرویی بیشتر قدرش را میدانستیم و بیشتر به او میپرداختیم. هنر و شعر و شاعر اینجا کمترین بها را دارد در صورتی که از مایه مباهات ما ایرانیان است. وی صحبت های خود را با خواندن شعری از زرویی پایان بخشید.
دوران ابوالفضل زرویی‌ها نیست
سید عباس سجادی، مدیر عامل بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران نیز در این مراسم طی سخنانی گفت: با همه اندوهناکی بابت اینکه کتاب دوست داشتم رمز طنز در زمان حیات زرویی منتشر شود،خوشحالم به قولی که به زرویی دادم عمل کردم.
وی افزود: در دورانی بسر می بریم که دوره ابوالفضل زرویی ها نیست. ابوالفضل زرویی به دلیل بی مهری هایی که دید و کم توجهی هایی که به او شد از تهران کوچ کرد و در گوشه ای از احمد آباد مستوفی خلوت گزید و دچار خودتخریبی شد. کسانی که باعث این خود تخریبی وی شدند از جمله کسانی بودند که زیر تابوتش را گرفته بودند.
زرویی یک آتشفشان خاموش بود. اقیانوس آرام بود. عمق و عرض عمر او از طول عمرش بسیار بیشتر بود. او یک نفر نبود، یک دنیا بود. با این سواد و با این دانش بسیار فروتن بود. او در جوانی بزرگ بود و بزرگان برایش احترام زیادی قائل بودند.
سجادی همچنین درباره کتاب رمز طنز گفت: به خاطر ارادتی که به او داشتم و نیز به دلیل آنکه او را از عزلت و خلوت گزیدگی در بیاورم به نوعی در رودربایستی قرار دادم و هر ماه یک بار به فرهنگسرای نیاوران کشاندم تا بخشی از اندوخته های ارزشمندش را در اختیار علاقمندانش بگذارد و این درس‌گفتارها ثبت و ضبط شود.
این کتاب شامل ۳۲ جلسه حضور ابوالفضل زرویی نصرآباد در جلسات رمز طنز است که با عشق و علاقه چاپ شده است. از استاد بی ادعا جناب اکبر کتابدار ممنونم که هنگامی که از او خواهش کردم این جلسات را مدیریت کنند با عشق و ارادتی که به ابوالفضل داشت پذیرفت. کتابدار که خود پژوهشگر و صاحب نظری بی بدیل در شعر و ادبیات است با افتادگی و بزرگواری این زحمت را پذیرفت، جلسات رمز طنز را مدیریت و به آن سامان داد و برای پیاده کردن صوتها و تصاویر بسیار تلاش کرد.
محمد زرویی نصرآباد به نمایندگی از طرف خانواده این نویسنده نیز در این مراسم حضور داشت. وی همچنین در سخنانی با تشکر از کسانی که در پدید آمدن این کتاب نقش داشتند در انتهای صحبت هایش برای اولین بار یکی از اشعار خوانده نشده ابوالفضل زرویی نصر آباد را برای حاضران در سالن خواند. کتاب رمز طنز، شامل درس‌گفتارهای ابوالفضل زرویی نصرآباد به کوشش سید عباس سجادی توسط انتشارات بنیاد آفرینش های هنری نیاوران منتشر و روانه بازار نشر شد