کارهای مقدماتی راه اندازی مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی دانشگاه شهید بهشتی (آزفا) از آغاز دهه ۱۳۹۰ در دانشکده و گروه زبان و ادبیات فارسی انجام شد و اساسنامه آن نیز به تصویب دانشگاه رسید. این مرکز در شهریور ماه سال ۱۳۹۴ پس از برگزاری هشتاد و دومین دوره دانش‌افزایی زبان و ادبیات فارسی با همکاری بنیاد سعدی با اخذ مجوز به طور رسمی راه اندازی شد.
متقاضیان یادگیری زبان فارسی از سراسر جهان می‌توانند در دوره‌های ۶ تا ۹ ماهه این مرکز آموزش ببینند. دوره‌ها شامل آموزش مهارت‌های خواندن، شنیدن، بیان شفاهی و دستور و نگارش است که در ترم‌های تکمیلی، متناسب با علاقه یا رشته دانشگاهی زبان‌آموز، علاوه بر مهارت‌های مذکور در سطح پیشرفته، زبان فارسی در قالب محتوای تخصصی مشخصی آموزش داده می‌شود.
اهمیت توسعه و آموزش زبان فارسی و فرهنگ ایرانی در میان افراد سایر کشورها سبب شد تا خبرنگار ایرنا با محمد راغب رییس مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی دانشگاه شهید بهشتی گفت و گو کند که در ادامه می خوانید.
لطفا در خصوص فعالیت مرکز آزفا دانشگاه شهید بهشتی توضیح دهید.
مرکز آزفا در دانشگاه شهیدبهشتی در میانه سال ۱۳۹۴ آغاز به کار کرد، اما کمی پیشتر هشتادودومین دوره دانش‌افزایی زبان و ادبیات فارسی با همکاری بنیاد سعدی در دانشگاه برگزار شد که به خوبی ظرفیت‌ها و امکانات دانشگاه را در امر آموزش به غیر فارسی زبانان نشان داد.
این کار در دوره دکتر احمد خاتمی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه، که در آن زمان رییس دانشکده هم بودند، انجام شد؛ البته به معاونت همکار دیگری از گروه فارسی به نام دکتر سید مهدی طباطبایی. کم کم مکانی مجزا در اختیار مرکز قرار گرفت تا اینکه امروز در بخشی از طبقه دوم دانشکده که چند سالی در اختیار دانشکده علوم تربیتی بود، با استقلال به فعالیت خود ادامه می دهد و ضمن دسترسی به فضای داخلی دانشکده، امکان عبور و مرور از در دیگری در پشت دانشکده هم برای آن فراهم شده است.
پس از آن، دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور، استاد زبان شناسی (فرهنگ و زبان‌های ایران باستان)، مسوولیت مرکز آزفا را بر عهده داشت و از ظرفیت‌های بین المللی خود برای پیشبرد اهداف مرکز بهره می‌برد. امروز هم من از گروه زبان و ادبیات فارسی در خدمت شما هستم.
سالانه چه تعداد دانشجو در این مرکز آموزش می بینند؟ بیشتر از چه کشورهایی و در چه مقاطعی هستند؟
تعداد خیلی متغیر است و به مسائل مختلفی ازروابط بین المللی و مسائل سیاسی گرفته تا موضوع های ساده‌ای مثل تعداد دانشجویان بورسیه‌ای که وزارت علوم در اختیار دانشگاه قرار می‌دهد، بستگی دارد. به مرور زمان از تعداد دانشجوی بورسیه کم شده و بر درصد دانشجوی آزاد اضافه شده است. اما به طور میانگین سالیانه حدود صد زبان‌آموز داشته‌ایم.
الان بیشتر از همه زبان‌آموز چینی داریم، اما در گذشته عرب‌زبانان عراق و سوریه در رتبه اول بودند. از ترکیه و سنگال هم تعداد قابل توجهی زبان‌آموز داشته‌ایم. از حدود ۳۰ کشور زبان‌آموز در مرکز آزفا فارسی یاد گرفته‌اند. از بین کشورهای اروپایی بیشتر از همه از مجارستان زبان‌آموز داشته‌ایم که بسیار هم جدی و پرتلاش بوده‌اند.
درباره مقطع هم باید بگویم بسیار متفاوت است؛ چرا که فارسی را به دلایل متفاوتی یاد می گیرند. فارغ از اهداف تجاری و سیاسی می توان زبان‌آموزان را به دو گروه کلی تقسیم کرد: آنها که می خواهند ادبیات فارسی یا ایران شناسی و رشته‌های مرتبط را در ایران یا کشور خود بخوانند یا کسانی که قصد دارند در رشته‌های فنی، پزشکی و ... در ایران و به زبان فارسی تحصیل کنند.
در هر دو گروه هم دانشجویان مقاطع مختلف دیده می شوند. نمونه‌های خیلی خوبی هم داریم که در مرکز آزفای دانشگاه شهیدبهشتی فارسی یاد گرفته‌اند و یا دوره‌های آموزشی تکمیلی را گذرانده‌اند و امروز در کشورهای خود استاد و مدرس دانشگاه در این حوزه‌ها هستند. به طور مثال دکتر لوکاش ریبار استاد تاریخ دانشگاه کمنیوس در اسلواکی یا آندرش باراتی و روزینا دومبی که هر دو در دانشگاه اتوش لورند مجارستان فارسی درس می‌دهند، اما در سنگال بیشتر از هر جایی تأثیر دانشگاه شهید بهشتی دیده می‌شود.
این را هم باید اضافه کنم که گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی هم برای خارجی‌ها دوره کارشناسی ارشد و دکتری مجزا دارد که نسل جدیدی از متخصصان ادبیات فارسی را پرورش می‌دهد. اما غیر فارسی‌زبانان در دوره کارشناسی همراه با دانشجویان ایرانی درس می‌خوانند که باعث می‌شود از کیفیت آموزشی بسیار بالاتری بهره‌مند شوند. در کلاس‌های کارشناسی زبان و ادبیات فارسی همراه با دانشجویان عرب‌زبان، تعداد قابل توجهی دانشجو از ترکیه هستند که همگی خیلی خوب فارسی حرف می‌زنند.
اهمیت این مرکز و همچنین آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبان از چه نظر است؟
اهمیت این مرکز را باید از چند جنبه بررسی کرد: پیش از همه امکانات مادی دانشگاه است که در بهترین نقطه شهر و در کوهپایه قرار گرفته است. در کنار آب و هوای خوب و نمای زیبایی که از تهران به بیننده می‌دهد، استقرار خوابگاه‌ها در پردیس اصلی دانشگاه و فاصله بسیار کوتاه خوابگاه و مرکز برای زبان‌آموزان تازه‌وارد بسیار خوشایند است. همچنین پیوستگی مرکز با گروه‌های دوازده گانه دانشکده ادبیات مثل زبان و ادبیات فارسی، تاریخ، زبانشناسی و ... امکان ارتقای یادگیری زبان‌آموزان علاقه‌مند را تسهیل می‌کند. وجود رشته‌های زبان مانند عربی، چینی، فرانسه، آلمانی، انگلیسی و روسی فضا را برای ایجاد ارتباطات اولیه زبان‌آموزان با محیط دانشجویی ایران بهتر از هر چیز فراهم می‌کند. کتابخانه دانشکده هم یکی از مهمترین کتابخانه‌های دانشگاه شهید بهشتی است که منابع علمی و آموزشی را در اختیار مشتاقان قرار می‌دهد.
در کنار کتابخانه دانشکده، مرکز آزفا نیز کتابخانه مستقلی دارد که زبان‌آموزان می‌توانند بطور مستقیم به آن دسترسی داشته باشند. افزون بر این، استفاده از نیروهای آموزشی جوان و مجرب همراه با روش‌ها و رویکردهای تازه، تأثیری جدی بر فرایندهای یادگیری زبان آموزان می‌گذارد. ارزیابی پیوسته مدرسان و استفاده از منابع و ابزارهای آموزشی روزآمد به رشد و توسعه جنبه‌های آموزشی کمک می‌کند.
این مرکز چگونه تامین بودجه می‌کند؟ شهریه بگیر است یا از دانشگاه بودجه را تامین می‌کند؟
این مرکز از نظر بودجه مستقل است. به این معنی که دانشگاه بودجه‌ای برای آن در نظر نمی‌گیرد و تا حدی خودگردان است. البته دانشگاه فضای آموزشی خوبی را به‌رایگان در اختیار مرکز گذاشته است؛ اما نظام پرداخت‌های درون مرکز مبتنی بر درآمد خود مرکز است. تقریباً بیش از ۸۰ درصد زبان‌آموزان خارجی به صورت آزاد شهریه پرداخت می‌کنند و تعداد اندکی از آنها بورسیه وزارت علوم هستند که رقم ناچیزی برای آنها پرداخت می‌شود. البته بخشی از دانشجویان بورسیه توسط دولت‌های متبوعشان بورس شده‌اند. گاهی تعدادی زبان آموز هم بر اساس قراردادهای میان دانشگاهی جذب می‌شوند.
استادان این مرکز را چه افرادی تشکیل می‌دهند؟
مدرسان دست کم باید مدرک کارشناسی ارشد در یکی از رشته‌های زبانشناسی، ادبیات یا آزفا داشته باشند، اما تعداد زیادی از فارغ التحصیلان و دانشجویان دکتری این رشته‌ها هم در مرکز آزفای دانشگاه شهید بهشتی تدریس می کنند. تقریباً همه مدرسان مرکز افرادی هستند که سابقه زیادی در تدریس داشته‌اند. به طور کلی، متقاضیان فراوانی برای تدریس داریم و تلاش می شود بهترین‌ها با توجه به ارزشیابی‌های مداوم کلاسی انتخاب شوند. تجربه تعامل و ارتباط با دانشجویان خارجی برای ما اهمیت زیادی دارد.
مهمترین اهداف این مرکز چیست؟
شاید به نظر برسد هدف اصلی مرکز در وهله اول تنها آموزش دادن زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان است. اگرچه این هدف مهم و اساسی است، اما چشم‌اندازهای بزرگتر و طولانی‌‌تری را در نظر داریم.
زبان‌آموزان خوبی داشته‌ایم که بعد از مدتی به خوبی جذب این رشته‌ها شده‌اند و به گسترش فرهنگ و ادبیات ایران در جهان پرداخته‌اند. در روزگاری که در سراسر دنیا به دلایل گفتنی و ناگفتنی، سیاسی و غیرسیاسی، داخلی و خارجی روز به روز از تعداد دانشگاه‌هایی که زبان فارسی در آنها تدریس می‌شود، کاسته می‌شود و گروه‌های ایران شناسی در معرض نابودی است و کرسی‌های عرب یا چین‌شناسی جای آنها را می‌گیرد، امید است مرکز آزفای دانشگاه شهید بهشتی و سایر مراکز بتوانند فضای لازم را برای توجه بیشتر به زبان و فرهنگ ایران فراهم سازند.