پروژه پایانه شرق جدید در منطقه 13 شهرداری تهران و در اراضی مجاور جاده دماوند پس از سه راه آزمایش در کنار بیمارستان سرخه حصار با مساحت حدود 30 هکتار در حال اجراست، مطالعات مرحله اولیه این پایانه بزرگ در سال 1371 شروع شده است و اعضای پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران از ابتدای فعالیت خود تا کنون بارها از پروژه ای نیمه تمام بازدید کرده اند.
پروژه ای که ادامه احداث آن با اختلاف نظر اعضای شورای شهر و معاونان شهردار تهران همراه است؛ معاونان شهردار تهران برای ادامه روند احداث این پروژه از مشکلات از جمله کمبود اعتبار می گویند اما «محسن هاشمی» رئیس شورای اسلامی شهر تهران از ضرورت ایجاد و راه اندازی آن سخن می گوید.
هاشمی معتقد است که پایانه جدید شرق با توجه به فضای گسترده‌ای که دارد، می‌تواند هم به شکل پایانه، و هم بعنوان مرکز فرهنگی اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد.
معاونان شهردار تهران در جلسه مشترک کمیسیون عمران و حمل و نقل و ترافیک و کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر بر این باور هستند که پایانه داری جزو وظایف دولت است و شهرداری تهران در این خصوص وظیفه ای ندارد.
از مدت ها پیش اختلاف نظر بر سر این موضوع که آیا این پروژه با کاربری پایانه شرق ادامه یابد و یا اینکه به عنوان یک پروژه فرهنگی مورد بهره برداری قرار گیرد، در کمیسیون های عمران و فرهنگی شورای شهر در حال بررسی است.
گزارش کمیسیون عمران و حمل نقل شورا
بر اساس گزارش کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر، شروع مطالعات اولیه پروژه احداث پایانه جدید شرق بر مبنای ۱۲۰ هزار نفر مسافر روزانه در ۳۰ هزار هکتار از اراضی سرخه‌حصار در دهه ۷۰ آغاز شده و در دهه ۸۰ پس از ۱۰ سال مطالعه و رفع معارضان، عملیات محوطه‌سازی سایت شروع شده است.
بر اساس این گزارش؛ در دهه ۹۰ مطالعات فاز یک و دو به اتمام رسیده و عملیات عمرانی از آن زمان در حال اجراست.
همچنین تیم پروژه در بخش محوطه سازی ۹۰ درصد، در بخش پارکینگ، ۸۵ درصد، در ساختمان اصلی ترمینال ۸۰ درصد، در ایجاد پست برق ۵۰ درصد و پست گاز این پروژه ۲۰ درصد پیشرفت داشته و کل پروژه در مجموع دارای ۷۰ درصد پیشرفت است.
این گزارش پیش‌بینی ایستگاه مترو مشترک با خط پردیس در مجاورت پارکینگ بلندمدت و پایانه برون‌شهری، ارتباط با شبکه دسترسی بزرگراهی شهید یاسینی، شهید زین‌الدین، شهید همت و شهید بابایی، ارتباط با مراکز خدمات درمانی بیمارستان فوق‌تخصصی قلب شهید لواسانی در فاصله ۴۰۰ متری و بهره‌مندی از شرایط آب و هوایی مطلوب به دور از هیاهوی شهر، را از مزیت‌های اجرای پروژه پایانه جدید شرق، عنوان می کند.
همچنین کارشناسان کمیسیون عمران شورا، تکمیل ساختمان اصلی و پارکینگ، تجهیزات هوشمند و پایانه پارک، بلوار ۲۴ متری جنوب پارکینگ و مسیر دسترسی به توقفگاه شرکت واحد و احداث ساختمان آتش‌نشانی، خوابگاه رانندگان و پاسگاه پلیس، ایجاد ۱۰ دستگاه پله برقی و انشعابات آب، برق، گاز و مخابرات را به عنوان الزامات قبل از بهره برداری از پروژه اعلام کرده اند.
بر اساس این گزارش؛ تکمیل بخش‌های باقیمانده، نیاز به ۱۱۰ میلیارد تومان اعتبار دارد که ۶۶ میلیارد آن نقد و ۴۴ میلیارد آن غیرنقد است.
واقع شدن در نقطه گره ترافیکی سه‌راه تهرانپارس، قرار گرفتن پایانه شرق در طرح تعریض خیابان دماوند، پایانه در مجاورت بافت مسکونی و شهری قرار گرفته و آلودگی بصری، صوتی و هوا برای ساکنان بافت‌های مجاور ایجاد کرده است؛ از مشکلاتی است که کارشناسان شورا به آن اشاره کردند.
گزارش شهرداری از وضعیت پایانه شرق
بر اساس گزارش شهرداری تهران؛ پایانه شرق (پایانه قدیمی که در حال حاضر بهره برداری می شود) با مساحتی حدود ۴ هکتار در سال ۱۳۶۰ تأسیس شده، پس از پایانه جنوب، دومین پایانه افتتاح شده در کلانشهر تهران است و ۹ شرکت مسافربری اتوبوسرانی، ۳ شرکت مسافربری مینی‌بوسرانی و ۶ شرکت مسافربری تاکسی در این پایانه مستقر است.
ظرفیت روزانه در شلوغ‌ترین روزهای سال، ۱۵ هزار مسافر نفر است و درآمد سالیانه کاربری‌های داخل پایانه در سال ۹۵ حدود یک میلیارد و ۸۶۲ هزار میلیون تومان بوده است.
این پایانه در شرق تهران و در محدوده چهارراه تهرانپارس است که برای مسافرین شهرهای شمالی و شرقی مورد استفاده قرار می‌گیرد و تعداد اتوبوس‌های فعال در این پایانه ۱۷۹ دستگاه، تعداد اتوبوس‌های ورودی روزانه ۳۵۰ دستگاه و تعداد کل سرویس‌های روزانه ۲۱۲ دستگاه است.
مزایای پایانه شرق قدیمی
در این گزارش، از جمله مزایای وجود پایانه شرق فعلی در محل موجود، وجود هتل مقابل پایانه شرق فعلی، وجود سه خط اتوبوسرانی در مسیر شرق به غرب مقابل پایانه شرقی فعلی، وجود ۱۴ خط تاکسی در نزدیکی پایانه شرق فعلی، دسترسی به خطوط بی‌آرتی، وجود چند پل عابر پیاده مکانیزه و نزدیکی به بزرگراه یاسینی و شهید دوران عنوان شد.
همچنین سهولت دسترسی به ایستگاه های تبادلی به کلیه خطوط و بی‌آرتی در مسیر خیابان دماوند موجب شده است که شکایت و درخواست‌ی برای راه اندازی پایانه ثبت نشده است.
هفت هزار و ۵۰۰ میلیارد اعتبار تکمیل پروژه
«صفا صبوری» معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران درباره این پروژه اظهار داشت که در صورت انتقال پایانه جدید، سرویس‌دهی به شهرهای اطراف به دلیل نزدیک شدن، موجب بار اضافی و افزایش سربار هزینه‌های نگهداری پایانه و خیابان دماوند برای شهرداری تهران می شود.
وی میزان بودجه مورد نیاز برای تکمیل پروژه را هفت هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان عنوان کرد.
صبوری تاکید کرد: در مسیری که این ترمینال مسافربری می‌کند یعنی به سمت شمال تقاضا برای استفاده از خودروی شخصی بیشتر است و فقط ۱۵ درصد تقاضای سفر داریم و به دلیل تثبیت مکان فعلی، ترمینال قدیم سرویس‌دهی مناسبی دارد.
معاون شهردار یادآور شد: ترمینال شرق موجود به دو خط اتوبوسرانی، ۱۴ خط تاکسیرانی، سامانه بی. آر. تی و یک هتل دسترسی دارد که از مزایای حضور این ترمینال در مکان فعلی است و نیازی به خرید زمینی ۲۵ هکتاری و ساخت ترمینال جدید نیست.
وی مالک زمین ترمینال شرق را ستاد اجرایی فرمان امام خمینی(ره) معرفی کرد و گفت: زمین متعلق به ستاد اجرایی فرمان امام است و این ترمینال را تخلیه کنیم، ایده قبلی ما برای کسب درآمد ۴۰۰ میلیاردی و توسعه مترو امکان‌پذیر نیست.
صبوری با بیان اینکه ترمینال قدیم شرق با ترمینال جدید، ۸ کیلومتر فاصله دارد، گفت: ترمینال جدید در بالاترین نقطه جنگل‌ها سرخه حصار پیش‌بینی شده و مردم برای رسیدن به آن باید بنزین بیشتری مصرف کنند و کرایه بیشتری پرداخت کنند.
وی تشدید ترافیک و آلودگی هوا را از دیگر مشکلات دانست و گفت: ترمینال جدید در کنار بیمارستان قرار دارد و هیچگونه بافت خدماتی و اتصال به خیابان‌های اصلی برای آن وجود ندارد و معلوم نیست مسافران چگونه باید از پایانه جدید به سمت شهر حرکت کنند.
معاون شهردار تاکید کرد: اشکال اصلی راه اندازی این پروژه را آشفتگی دروازه تهران عنوان کرد و گفت: جایگاه سوخت پارکینگ شرکت واحد در این مکان قرار دارد و تاسیس یک جایگاه سوخت گازوئیل با توجه نزدیکی به پارک ملی مضر است.
وی افزود: ساختمان جدید نیز روی کانال سرخه حصار قرار دارد و با وقوع باران شدید در معرض خطر سیل خواهد بود.
معاون شهردار گفت: تاکنون برای احداث پروژه ۱۳ هکتار زمین به مبلغ ۲هزار و ۴۰۰ میلیارد خریداری شده و نیازمند حدود ۲هزار میلیارد تومان برای خرید یک زمین دیگر هستیم.
وی ادامه داد: توسعه مترو نیز ۲هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد در حالیکه تا کنون ۴۰۰ میلیارد تومان نیز تاکنون هزینه شده و ۱۰۰ میلیارد تومان هزینه عمرانی برای تکمیل باقیمانده پایانه نیاز است.
صبوری تاکید کرد: هزینه این اعتبارات در حالی است اگر این هزینه به هر اتوبوس تقسیم شود، مانند آن است که برای هر اتوبوس ۴۴ میلیارد تومان از پول مردم هزینه کرده ایم.
معاون شهردار تهران پیشنهاد کرد که این پروژه به یک مجموعه تفریحی، گردشگری، توریستی، پارکینگ، مجموعه رستوران‌ها و اماکن ورزشی در مبدا ورود به پارک سرخه حصار تبدیل شود.
سیاست های غلط در حوزه حمل و نقل
«محسن هاشمی» رئیس شورای اسلامی شهر تهران نیز در این جلسه به عنوان موافق با راه اندازی پروژه پایانه شرق اظهار داشت: در کشور ما سیاست‌های غلطی در حمل و نقل و سوخت وجود دارد که باعث شده تعداد مسافر در حمل و نقل عمومی به جای آنکه افزایش پیدا کند، کمتر شود.
وی گفت: زمانی خودروی پژو با کمترین قیمت فروخته می‌شد و وام خرید خودرو نیز به راحتی ارائه شد که این موضوع افزایش استفاده از اتومبیل‌های شخصی را در پی داشت و در دوره ای که گازوئیل به سختی به اتوبوس‌ها داده می‌شد و بسیاری از افراد به سمت مسافر کشی روی آوردند.
هاشمی گفت: این سیاست ها به جایی رسید که اکنون در شهر تهران به جای ۸۰ هزار تاکسی، ۲۵۰ هزار خودرو بطور رسمی و غیر رسمی مسافر کشی می کنند.
رئیس شورای شهر تهران ادامه داد: در پی گران شدن بنزین باز هم حواسمان به تاکسی‌ها است و به جای آنکه به حمل و نقل عمومی توجه کنیم، برای خودروهای شخصی و تاکسی ها سهمیه در نظر می گیریم.
وی با بیان اینکه من قبول نمی‌کنم که بگوییم ترمینال جدید نمی‌خواهیم، اظهار داشت: باید بگویم متاسفانه سیاست‌های خودرو محوری سبب شده که توسعه حمل و نقل عمومی مورد غفلت قرار گیرد.
رئیس شورای شهر تهران افزود: ایجاد ترمینال جدید بدون هیچ مطالعه‌ای نبوده و بر اساس طرح جامع جانمایی شده و در طول سی سال، سیاست خودرو محوری به سمت شمال کشور موجب شد تا کسی به آن نپردازد.
هاشمی اعداد هزینه و اعتبار تکمیل پروژه که از سوی معاون عمرانی شهردار تهران اعلام شد را غیرکارشناسی دانست و گفت: نباید بحث ما تغییر کاربری پایانه باشد، بلکه باید درباره اینکه می‌خواهیم چه امکانات و اهداف دیگری به آن اضافه شود بحث کنیم.
وی درباره این موضوع که ممکن است، مخزن گازوئیل اتوبوس ها به جنگل‌ها نشت پیدا کند گفت: این چه حرفی است که می‌زنید؟ خب مراقب باشید که مخزن گازوئیل نشتی نداشته باشد و اگر بخواهیم که این گونه فکر کنیم باید بگویم که نگران همه نشتی‌های سوخت باشیم.
به گفته رئیس شورای شهر تهران، دلایل معاونان شهردار تهران برای عدم راه اندازی پایانه شرق قابل قبول نیست و نمی‌توانیم تا ابد مسافران را با پژو به شمال جابجا کرد.
وی عنوان کرد: حمل و نقل عمومی یعنی مترو و اتوبوس، اما در سازمان حمل ونقل عمومی را به تاکسی خلاصه کرده‌اید و همه وقت شما صرف خودرو می‌شود.
هاشمی در انتقاد از عملکرد شهرداری تهران اظهار داشت: دو سال است که معاونت حمل و نقل شهرداری نه یک اتوبوس و نه یک واگن مترو خریده است.
تقاضا برای حمل و نقل عمومی در دهه اخیر کاهش یافت
«یوسف حجت» سرپرست معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران هم در این جلسه گفت: تقاضا برای حمل‌ونقل عمومی به شدت در دهه‌های اخیر کاهش یافته و در دهه اخیر سفر با اتوبوس و قطار از ۶۰ درصد به زیر ۲۰ درصد کاهش یافته است.
وی افزود: ایجاد ترمینال‌های بزرگ بیرون شهر باید کنار گذاشته شود و به جای آن پارکینگ هایی در مرکز شهر وجود داشته باشد که به صورت ایستگاهی و با رزور قبلی، مسافران بیرون شهری را جابجا کند.
حجت ادامه داد: ترمینال جدید عیب‌های زیادی دارد اما بسیار مدرن ساخته شده و قسمت مسافران از مردم عادی جدا است.
وی با تایید سخنان معاون عمران شهردار تهران، گفت: با این کار اتوبوس‌ها به اجبار به مکان جدید می‌روند و مردم تشویق به استفاده بیشتر از تاکسی‌های بین شهری می‌شوند.
معاون شهردار تهران گفت: براساس قانون ساخت ترمینال بر عهده شهرداری است، اما تامین اعتبار و زمین ترمینال بر عهده دولت است و ساخت و نگهداشت بر عهده شهرداری است.
وی گفت: در هر کشور پیشرفته‌ای که نگاه کنید ایده ترمینال جمع شده و برای ۵۰ سال پیش است و باید تعداد زیادی ایستگاه پراکنده در سطح شهر برای دسترسی مردم فراهم شود.
پیشنهاد تلفیق کارکرد فرهنگی و حمل و نقلی
«محمد علیخانی» رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران نیز گفت: به نظر می‌رسد پیشنهاد تلفیق و ادغام کارکردهای حمل و نقلی و فرهنگی و اجتماعی پیشنهاد خوبی باشد.
وی افزود: بر همین اساس کارشناسان و معاونین شهردار طی یک ماه آینده فرصت دارند تا بازنگری در طرح پایانه جدید شرق داشته باشند.
علیخانی با بیان اینکه موضوع پیمانکار این پروژه نیز باید تعیین تکلیف شود، گفت: قانون می‌گوید شهرداری یک ترمینال بهره‌برداری کند و در شرق و غرب و شمال بسازد و پول آنرا سازمان برنامه و بودجه پرداخت کند.
علیخانی افزود: دولت تاکنون ریالی پرداخت نکرده و حداث این ترمینال نیز از طلب‌های شهرداری است.
تاکید بر تغییر کاربری فرهنگی پروژه ترمینال شرق
«محمدجوادحق‌شناس» رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران در دفاع از ایجاد مکانی فرهنگی در پایانه شرق گفت: برای تهران سه ترمینال غرب، جنوب و شرق تعریف شده است. ترمینال غرب ۱۲ استان را هدایت می‌کند، ترمینال جنوب، ۱۴ استان را تحت پوشش می‌دهد و دو استان دیگر می‌ماند و برای دو نصفه استان گلستان و مازندران می‌خواهیم ترمینال تاسیس کنیم.
این عضو شورای تهران با بیان اینکه جاده هراز اساساً مسیر اتوبوس نیست و مردم با خودرو شخصی در آن رفت و آمد می کنند، گفت: این پروژه سرمایه شهر است و باید فکر کنیم چه کار کنیم که استفاده از این فضا حال شهر بهتر شود.
حق‌شناس با اشاره به مصوبه توسعه پارک جنگلی سرخه حصار به عنوان قطب گردشگری شمال شرق تهران گفت: تهران از عدم توازن شمال، جنوب، شرق و غرب رنج می‌برد و متاسفانه باید بگوییم که در حوزه شرق تهران برای رسیدن خانواده‌ای به یک پارک بازی باید یک ساعت و نیم به سمت غرب سفر کنند تا از امکانات تفریحی استفاده کنند.
وی تاکید کرد: پرجمعیت ترین منطقه تهران، منطقه ۴ با یک میلیون جمعیت در این منطقه قرار دارد که یک سینما هم ندارد و با این مصوبه می‌توانیم بخش مهم گردشگری و تاریخی تهران را توسعه دهیم.