مجید عمیق روز سه شنبه در سومین همایش بحران و برون‌رفت؛ چالش‌های کتاب کودک و نوجوان، از ناشران درخواست کرد که کتاب‌های کودک را هم به دست ویراستار بسپارند.
وی با تاکید براینکه ویراستاری باید بر عهده فردی باشد که تخصص این حرفه را داشته باشد، اظهار داشت: واژگان دارای تخصصی هستند که معادل سازی آنها یکی از مصیبت‌های محسوب می شود که اگر مترجم کم سواد و ناآشنا باشد بنابراین، اعتماد به نفس لازم را هم نداشته و واژه به واژه ترجمه می‌کند،ازاین رو ویراستار باید خلاها را شناخته و ترجمه درستی را ارائه دهد.
این مترجم با اشاره به نظریه ترجمه «هولمز»، سه گونه ترجمه شامل محصول مدار، نقش مدار، ترجمه فرآیند مدار می‌گوید مترجم آن چه در ذهن نویسنده است را ترجمه می‌کند،گفت: تجربه کودکی نویسنده هم در نوشتن او تاثیر دارد، مثلا در کشورهای عربی همه کودکان درباره اسلام و پیامبر(ص) است و از این طریق مفاهیم را منتقل می‌کند.
عمیق گفت: ترجمه یک اثر فرهنگ آن را هم با خود می‌آورد، ما از شرق آسیا یا آمریکای جنوبی چیزی نمی‌دانیم چون خاور دور و آمریکای لاتین در ایران مهجور مانده اند و کارها بیشتر آمریکایی و انگلیسی بوده‌اند.
وی اظهار داشت: ما متن‌هایی داریم، که عمومی هستند، بعضی متن‌ها هم تخصص هستند که ویراستار باید به آن حوزه تسلط داشته باشد، برخی ناشران از ۲ ویراستار استفاده می‌کنند که یکی متن را ساده و مرتب می‌کند، و دیگری از منظر تخصصی متن را ویراسته می‌کند. ترجمه فنی است هنرمندانه که باید ویراستار آن هم با این هنر آشنا باشد.
عمیق افزود: بعضی ویراستاران فکر می‌کنند که اگر دست به متن نبرند، ناشر پول‌شان را نمی‌دهد اما هنر آن است که متن با کمترین تغییرات اصلاح و ویراسته شود. اگر مترجم دست برگزیده و ویراستار درست انتخاب شود، در نهایت کتاب خوب و کم ایرادی منتشر خواهد شد.
وی ادامه داد: در دهه ۶۰ بیشتر آثار منتشر شده تألیفی بود و ۲۵ درصد آثار را ترجمه تشکیل می‌داد، کیفیت کارها در تألیف نیز بالا بود و در شرایط جنگ و تحریم، سعی می‌شد کتاب‌های ترجمه‌ای بادقت انتخاب شود و متناسب با ارزش‌های فرهنگی باشد.
این مترجم، اظهار داشت: در دهه ۷۰ نیز نیمی از آثار تألیفی و نیمی دیگر ترجمه بود، اما در دهه ۸۰ کمیت ناشران به شدت افزایش پیدا کرد و ما شاهد عرضه کتاب‌های سخیفی از سوی مترجمان کم سوادی بودیم که به خاطر کم لطفی و کم توجهی ناشران به بازار راه پیدا کردند و موجب شد حجم این آثار زیاد شود و از آثار تألیفی سبقت بگیرد. اما کشورهای انگلیسی زبان به شدت نسبت به آثار ترجمه‌ای حساس هستند و تقریباً هیچ اثری را از ایران و کشورهای عرب‌زبان ترجمه نمی‌کنند و اگر هم ترجمه‌ای انجام شود از نویسندگان اروپایی انتخاب می‌شود و این حساسیت را می‌توان به مفاهیم این کتاب‌ها نسبت داد.
ترجمه مترجمان جوان بی‌روح است
مترجم و عضو هیئت مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، گفت: ترجمه همکاران جوانم بی‌روح است، ساختار جمله آنها فارسی نیست، ترجمه فقط این نیست که تعدادی واژه از زبان دیگری به فارسی ترجمه شود، مترجم باید به زبان و ادبیات فارسی هم اشراف داشته باشد و همین مسائل باعث شده حرمت ترجمه از بین برود.
شیدا رنجبر،افزود: بسیاری از کتاب‌های کودک حجم اندکی دارند و همین مسئله کار را سخت‌تر می‌کند، چون در ترجمه باید با واژگان اندک، منظور نویسنده را رساند. مترجم باید توانایی‌های گوناگونی برای ترجمه یک اثر داشته باشد، از جمله اینکه باید در انتخاب تک‌تک جملات و کلمات دقت کافی داشته و بتواند مفهوم، روح و پیام اصلی نویسنده را به مخاطب انتقال دهد، اما موضوعی که امروز در آثار ترجمه وجود دارد، کتاب‌هایی پر از غلطی است که نبود درک درست مترجم از متن کتاب را نشان می‌دهد.
اوگفت: ناشران در حین کار به مترجم فشار بسیاری می‌آورند که باید کار ترجمه هر چه سریع‌تر انجام شود تا مترجم دیگری اقدام نکند اما با وجود این تلاش بسیاری می‌کنم، ترجمه خوبی ارائه دهم و چندین بار آن را می‌خوانم و خودم را جای مخاطب می‌گذارم، تا اشکالات کارم را پیدا کنم. من به کار مترجمان جوان نقد دارم اما بر این موضوع هم تأکید می‌کنم که باید مترجمان تازه‌کار و جوان، کار کنند و شاید روزی ترجمه را کنار بگذارم و یا نباشم، مهم این است که ناشران به کیفیت ترجمه‌ها بیشتر بها دهند.
وی با تأکید بر نبود کپی‌رایت، اظهار داشت: نبود کپی‌رایت به همه خالقان آثار ادبی، هنری، سینمایی و... نیز آسیب می‌زند، ما خالقان آثار باید از دولت و مجلس بخواهیم که اقدام اساسی انجام دهند، زیرا باید حرمت هنر و خلاقیت در جامعه حفظ شود، تا شأن فرهنگی ما ارزشمند باشد. وقتی اثری را که کپی‌رایت آن رعایت نشده، ترجمه می‌کنم، احساس می‌کنم، آبرو ندارم، ما بدون اجازه در خانه کسی نماز نمی‌خوانیم، چطور یک کتاب را بدون اجازه نویسنده آن ترجمه و چاپ می‌کنیم؟
رنجبر اضافه کرد: اکنون فیپای یک اثر پس از اتمام ترجمه دریافت می‌شود و در حین کار این امر ممکن نیست، پس ناشر چرا یک اثر تکراری چاپ می‌کند؟ کپی‌رایت از یک سو باعث رعایت قانون و از سوی دیگر باعث رعایت تعهدات اخلاقی خواهد شد، اگر ما به این مسائل پایبند نباشیم، وضعیت نابسامان ترجمه ادامه خواهد داشت و کسی هم در این فضای آشفته سود نمی‌برد.
اولویت برگزاری نمایشگاه کتاب، باید مناطق محروم باشد
مدیرکل امور فرهنگی، اردوها و فضاهای پرورشی وزارت آموزش و پرورش، گفت: باید با اجرای طرح‌های مختلف کتاب و کتابخوانی، به کمک یکدیگر شرایطی ایجاد کنیم که کتاب‌های خوب به دست دانش‌آموزان سراسر کشور برسد.
در جشنواره دانایی توانایی، نمایشگاه‌های کتاب در مدارس کشور برپا می‌شود و امسال پیش‌بینی کرده‌ایم حدود پنج میلیارد تومان کتاب برای این جشنواره، کتاب بخریم.
علی رمضانی،ادامه داد: با استان‌ها نامه‌نگاری کرده‌ایم و قرار است کتاب‌ها با مشارکت ناشران و تخفیف‌های خوب و مناسب در اختیار استان‌ها قرار گیرد که حتی با وجود محدودیت‌های بودجه‌ای این کار با استقبال خوبی از سوی استان‌ها و ناشران روبه‌رو شده است. گاهی فقط از یک ناشر، ۱۶ هزار جلد کتاب خریداری شده و این تیراژ برای ناشران که اکنون به‌دلیل مشکلات اقتصادی با محدودیت تیراژ روبه‌رو هستند، رقم بسیار خوبی است.
رمضانی افزود: برای افزایش تعامل و ارتباط با ناشران باید نشست‌های هم‌اندیشی بیشتری برگزار شود تا بتوانیم در قالب برنامه‌ریزی‌های مختلف، برنامه‌های متنوع و گسترده‌تری برای در دسترس قرار دادن کتاب برای دانش‌آموزان داشته باشیم.
رمضانی اظهار داشت :ما این آمادگی را داریم که با همکاری انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان، در مدارس و استان‌های مختلف، نمایشگاه کتاب برگزار کنیم و به‌نظرم اولویت این اقدام باید با مناطق محروم باشد تا دسترسی به کتاب برای دانش‌آموزان این مناطق فراهم شود، کتاب باید از قفسه‌ها خارج شود و به دست دانش‌آموزان برسد، این کار را می‌توان با برگزاری مسابقات کتابخوانی آغاز کرد. خواندن یک فرآیند است که از نویسنده و مترجم آغاز می‌شود و نتیجه چرخه اقتصادی آن به ناشر، عوامل چاپ و حتی کاغذساز و کاغذفروش هم می‌رسد.
وی اضافه کرد: کتابخوانی یک فعالیت فرهنگی-اقتصادی است، باید نگاهمان را در برنامه‌های کتابی توسعه دهیم و این موضوع را فارغ از کار نشر ببینیم. با توسعه و رونق کتابخوانی در میان کودکان و نوجوانان به ویژه در سنین دانش‌آموزی باعث تقویت چرخه نشر می‌شود و به فعالان این حوزه کمک خواهد کرد.
رمضانی با گلایه از کمرنگ بودن ارتباط ناشران با آموزش و پرورش، گفت: تاکنون در تعامل با فعالان عرضه نمایش و تئاتر توانسته‌ایم برنامه‌های خوبی را در مدارس اجرا کنیم و به‌نظرم می‌توانیم به کمک ناشران برنامه‌های خوبی را نیز در حوزه کتاب داشته باشیم؛ زیرا گستره مخاطبان ما در مدارس از سن ۵ تا ۱۸ سال هستند و به همین واسطه می‌توان به مدارس ورود پیدا کرد و با رساندن کتاب به مخاطبان با این نسل ارتباط داشت.
حوزه فرهنگی در حال فروپاشی است
احمدرضا آذربایجانی، عضو کارگروه ترویج مطالعه مفید، گفت: امروز به نظر می‌رسد حوزه فرهنگی در حال فروپاشی است و برای عبور از این مقطع، ضروری است که به حوزه‌های یادگیری نگاه عمیق‌تری داشته باشیم. یک ناشر باید بداند که مخاطب امروز چه می‌خواهد، ناشری که تنها به دلیل آسانی و بازار روز ترجمه، کتابی را به دست مترجم می‌سپارد، در اصل فردا و آینده کاری خود را به همراه مخاطبانش خراب کرده است.
وی افزود: برخی کتاب‌ها بازار دارند اما به‌مرور مخاطب را از خواندن دور می‌کنند. این کتاب‌ها مخاطب کودک و نوجوان را از فضای تعمق و جستجو دور می‌کند و زمینه‌ای ایجاد می‌شود که بازار نشر مخاطبان خود را از دست می‌دهد.
آذرباِّیجانی ادامه داد: پژوهش‌ها و تحقیقات نشان می‌دهد صدای بلند کتاب خواندن مادران، تاثیر ویژه‌ای بر ذهن جنین دارد و این شیوه می‌تواند به شکل معناداری تمایل خواندن کتاب را به کودک منتقل کند، علاوه بر آن بین مادر و کودک ارتباط و تعامل برقرار می‌شود.
وی اظهار داشت: در خلال این تحقیقات متوجه شدیم که اگر افراد اهل گفت‌وگو و با هم فکر کردن باشند، مطالعه آنها نیز افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه زمینه‌ای ایجاد می‌شود که دایره واژگان آنها افزایش پیدا کند.
روش‌های نوین و خلاقانه می‌تواند به رونق نشر کمک کند
محسن حاجی‌زین‌العابدین، مدرس دانشگاه و دبیر ششمین جشنواره مروجان کتابخوانی، با اشاره به پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه تروجی کتاب گفت: مساله نشر و چالش‌های آن شامل چند محور می‌شود: چالش‌های جهانی‌سازی یکی از آنها بود که با توجه به توسعه دهکده جهانی و درگیر شدن نشر در آن به عنوان یک موضوع جدی به آن پرداخته شد. چالش فناوری اطلاعات محور بعدی بود که در این پژوهش به آن اشاره شد، بر اساس این چالش به این نتیجه رسیدیم که توسعه فناوری‌های نوین موجب توسعه صنعت نشر و فعالیت‌های این حوزه شده و موجب شده که کتاب‌ها و آثار بهتر دیده شوند.
وی افزود: ترویج کتابخوانی و شیوه‌های ترویج نیز از دیگر موضوعاتی بود که در این پژوهش به آن اشاره شده است و به این نتیجه رسیدیم که ترویج کتابخوانی تاثیر ویژه‌ای بر آینده نشر و کل صنعت نشر دارد و استفاده از روش‌های نوین و خلاقانه می‌تواند به رونق نشر کمک کند.
حاجی‌زین‌العابدین، ایجاد علاقه به خواندن را حاصل رفتار خانواده دانست و بعدها در مدارس دانست و بیان کرد: بعد از مدرسه جامعه و نگاه دولت به مساله خواندن و مطالعه اهمیت پیدا می‌کند که عواملی مانند ممیزی، دسترسی به اطلاعات و فناوری شبکه‌های اجتماعی در آن موثر است. ابزارهایی مانند کتاب، فیلم و انیمیشن که دربردارنده محتوای کتابی است و کتابخوانی را ترویج می‌کند نیز از جمله عوامل تاثیرگذار بر کودکان و نوجوانان بر علاقه آنها به کتابخوانی است.
سومین همایش بحران و برون‌رفت؛ چالش‌های امروز کتاب کودک و نوجوان، با موضوع ترویج‌کتاب و کتابخوانی و ابعاد ترجمه این کتاب‌ها برگزار شد.
این همایش با سخنرانی علی رمضانی، مدیرکل امور فرهنگی هنری، اردوها و فضاهای پرورشی، محسن حاجی زین العابدینی، رییس انجمن مروجان کتابخوانی، احمدرضا آذربایجانی، عضو کارگروه ترویج مطالعه، شیدا رنجبر، عضو هیئت مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان و مجید عمیق، مترجم و نویسنده، به دبیری علی کاشفی، در سالن اجتماعات انجمن فرهنگی کودکان و نوجوانان برگزار شد.