در ایران از سال ۱۹۸۰ (۱۳۵۹) تا ۲۰۱۵ (۱۳۹۴)، شیوع اضافه وزن در زنان بالغ از ۳۱٫۷ درصد به ۳۲٫۳ درصد و شیوع اضافه وزن در مردان بالغ از ۲۳٫۹ درصد به ۳۵٫۳ درصد رسیده است. همچنین در همین فاصله زمانی، شیوع چاقی در زنان از ۱۶٫۶ درصد به ۲۴٫۱ درصد و شیوع چاقی در مردان از ۵٫۸ به ۱۳٫۸ درصد افزایش پیدا کرده است.
شیوع اضافه وزن در دختران زیر ۲۰ سال نیز از ۶٫۴ درصد به ۱۰٫۳ درصد و شیوع اضافه وزن در پسران زیر ۲۰ سال از ۴٫۱ درصد به ۸٫۹ درصد رسیده است. شیوع چاقی در دختران زیر ۲۰ سال، از ۱٫۷ درصد به ۴٫۵ درصد و شیوع چاقی در پسران زیر ۲۰ سال از ۱٫۲ درصد به ۴٫۳ درصد افزایش یافته است.
در مجموع، شیوع استاندارد شده سنی اضافه وزن و چاقی در زنان و مردان بالغ از ۳۹٫۲ درصد در سال ۱۹۸۰ به ۵۳٫۱ درصد در سال ۲۰۱۵ رسیده و شیوع استاندارد شده اضافه وزن و چاقی در کودکان دختر و پسر در مجموع، از ۶٫۷ درصد به ۱۳٫۹ درصد افزایش پیدا کرده است.
اضافه وزن و چاقی که نتیجه گسترش شهرنشینی، کم تحرکی و مصرف غذاهای پرکالری است، به یکی از عوامل تهدید کننده سلامت انسان ها در سراسر جهان تبدیل شده، از این رو اهمیت یافتن بهترین رژیم غذایی برای کاهش اضافه وزن و حفظ تناسب اندام دوچندان شده است.
از سوی دیگر با پررنگ شدن نقش اینترنت در زندگی افراد، بازار رژیم های غذایی اینترنتی و آنلاین نیز رونق یافته است، اما با توجه به ارتباط تنگاتنگ رژیم غذایی با سلامت، افراد باید در انتخاب رژیم غذایی توجه و دقت بسیار زیادی صرف کنند.
انتخاب رژیم غذایی مناسب مستلزم رعایت نکاتی همچون در نظر گرفتن ویژگی های جسمانی، سن، قد، فعالیت روزانه و مواردی از این قبیل است که ممکن است در بسیاری از نسخه های رژیم های آنلاین در نظر گرفته نشود.
تیرنگ نیستانی مدیر تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این زمینه می گوید: در رژیم های غذایی آنلاین بسیاری از عوامل مهم در تعیین آداب تغذیه ای مناسب هر فرد در نظر گرفته نمی شود و افراد برای دریافت مشاوره تغذیه مناسب باید پزشک را از وضعیت سلامت، اقتصاد، فرهنگ و عادات غذایی خود مطلع کنند و بهتر است سمت و سوی مشاوره تغذیه، اصلاح عادات غذایی فرد با امید پایایی و تداوم برنامه غذایی باشد.
وی ادامه می دهد: در رژیم های آنلاین و توصیه هایی که بین افراد دست به دست می شود، هیچ کدام از این عوامل در نظر گرفته نمی شود.
رژیم غذایی یا لباس فری سایز؟
نیستانی ادامه می دهد: استفاده از آداب غذایی توصیه شده توسط افراد عادی یا قوانین کلی که در اینترنت به چشم می خورد، به هیچ وجه منطقی نیست، چراکه برنامه های تغذیه ای همچون لباس های فری سایز نیستند که به تن همه بیایند.
وی با اشاره به لزوم مراجعه به افراد اهل فن و متخصص در این زمینه، اظهار می دارد: پرسش مهم این است که فردی که تصور می کند از راه تغذیه می تواند گره مشکل خود را باز کند، تا چه زمانی می تواند اجرای برنامه غذایی دریافتی را ادامه دهد. اگر مدت کوتاهی بتوانند از آن پیروی کند، تلاش هایش بی نتیجه است و به سرعت به شرایط قبلی باز می گردد که این موضوع ممکن است هزینه سنگینی داشته باشد.
نیستانی تغییر عادات غذایی را امری بسیار دشواری می داند و اضافه می کند: این سختی را باید با کمک متخصصان کاهش دهیم تا بتوانیم در مسیر سبک زندگی سالم گام برداریم. از طرفی بسیاری از نیازهای اساسی بدن از طریق خوردن و آشامیدن تامین می شود و اندام های مختلف از بدو تولد با دریافت مواد غذایی لازم رشد می کنند، به همین دلیل رژیمی مناسب است که هم نیازها را تامین کند و هم آسیبی به بدن نرساند، اما رژیم های غذایی آنلاین یا توصیه اطرافیان به هیچ کدام از این نکات توجه نمی کند.
این متخصص تغذیه و رژیم درمانی، به تبعات ناگواری که پیروی از این رژیم ها برای افراد با مشکلات پاتولوژی به همراه دارد، اشاره می کند و می گوید: افرادی که با مشکلاتی نظیر کبد چرب، دیابت و بیماری های قلبی و عروقی دست و پنجه نرم می کنند، نیاز به مداخله افراد با دانش پایه پزشکی دارند و جستجو در اینترنت و فضای مجازی نه تنها دردی از آن ها دوا نخواهد کرد بلکه ممکن است روند درمان واقعی را نیز دشوارتر کند.
نیستانی در خصوص مشاوره های آنلاینی که این اواخر بسیار گسترش پیدا کرده است، می افزاید: بسیاری از متخصصان اقدام به مشاوره افراد از طریق فضای مجازی کرده اند، به طوری که پرسشنامه های آنلاینی را طراحی کرده و مطابق با پاسخ افراد، برنامه غذایی مناسب را در اختیار آن ها قرار می دهند، اما این موضوع که چه میزان این روش موثر است را نمی توان دقیق بیان کرد، چراکه به علت نوپا بودن این روش، هنوز ارزیابی در این خصوص صورت نگرفته است.
وی با بیان اینکه همچنان بسیاری از پزشکان به لزوم برقراری ارتباط نزدیک با بیمار معتقدند، ادامه می دهد: هیچ راه حلی برای رفع معضلات تغذیه ای وجود ندارد که افراد را از مراجعه به متخصص، به صورت حضوری یا آنلاین بی نیاز کند.
پروین میرمیران، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز رژیم های اینترنتی را بی اعتبار می داند و می گوید: در صورتی می توان به توصیه های تغذیه ای موجود بطور اینترنتی اعتماد کرد که فقط موارد کلی را بیان کرده باشد، اما رژیم غذایی ای که با هدف بهبود سلامت عمومی در دسترس تمامی افراد، فارغ از مشخصات شخصی آن ها قرار می گیرد، قابل قبول نیست.
وی در خصوص میزان حساسیت تعریف برنامه غذایی برای هر فرد، ادامه می دهد: متخصصین تغذیه برای شناسایی عوامل موثر در تعیین رژیم تغذیه ای نیاز به حداقل ۲۰ تا ۲۵ دقیقه مشاوره با فرد بیمار و دو تا سه جلسه آموزش نحوه جایگزینی واحدها به فرد را دارد و در برخی موارد حتی عادات ژنتیکی هم علاوه بر الگوی غذایی منطقه، فعالیت بدنی، شغل، قد و وزن و دور مچ، فرهنگ درشت مغزی و ریز مغزی و میزان انرژی مورد نیاز اهمیت دارد.
میرمیران با اشاره به ترویج فرهنگ استفاده از برخی رژیم های غذایی مطابق با فرهنگ تغذیه ای کشورهای دیگر، اظهار می دارد: بسیاری از این سبک ها و قوانین توجیه پزشکی دارند، اما افراد باید با تشخیص پزشک از آن ها استفاده کنند. از طرفی تداوم این برنامه ها مستلزم ایجاد زیرساخت های مناسب فرهنگی و آداب تغذیه ای است، چراکه این ناهماهنگی فرهنگی، پایایی و استمرار رژیم را مختل می کند.