طبق بیانیه اخیر گروه ویژه اقدام مالی (FATF)، ایران به لیست سیاه این گروه بازگشته و اقدامات مقابله‌ای علیه تبادلات بانکی ایران فعال شده است. ایران از سال ۲۰۰۹ در لیست کشورهای غیرهمکار و پرریسک FATF قرار گرفته بود. در خرداد ۹۵ (ژوئن ۲۰۱۶) ایران با پذیرش برنامه اقدام ارائه شده از سوی FATF و ارائه یک تعهد سطح بالای سیاسی برای اجرای این برنامه، توانست به صورت موقت از لیست سیاه به حالت تعلیق دربیاید که در بیانیه‌ی خرداد ۹۵ FATF منعکس شده بود.
البته از همان ابتدا طبق بیانیه‌هایی که FATF منتشر کرده است؛ ایران به طور کامل از اقدامات مقابله‌ای رها نشده بود؛ بلکه مهمترین اقدامات مقابله‌ای که بحث شناسایی هویت مشتری به صورت مضاعف (EDD) بود؛ برای ایران فعال مانده بوده و FATF در تمام بیانیه‌هایش از کشورهای عضو درخواست داشت که اجرای این اقدام را علیه ایران به صورت جدی در دستور کار قرار دهند. استدلال FATF برای تداوم اجرای EDD، وجود ریسک تامین مالی تروریسم در نظام بانکی ایران بود. FATF از همان ابتدا نیز در بیانیه‌ها عنوان می‌کرد که وضعیت و رفتار ایران را رصد می‌کند و اگر ایران نتواند به صورت کامل و مطابق با استانداردها برنامه اقدام (Action plan) را اجرا کند به لیست سیاه برمی‌گردد و اقدامات مقابله‌ای بیشتری علیه ایران فعال می‌شود.
در نشست بهمن ۹۸ FATF، ایران دوباره به حالت قبل از ۲۰۱۶ بازگشت و جزو لیست سیاه این گروه قرار گرفت. بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که رسانه‌های داخلی قرار گرفتن ایران را در لیست سیاه FATF مورد بررسی قرار دادند.
رسانه‌های اصلاح‌طلب
تبعات تصمیم گروه اقدام مالی
روزنامه ایران در یادداشتی به قلم جمشید پژوهان اقتصاددان نوشت: واکنش اقتصاد به رویدادهای سیاسی امری طبیعی است. در خصوص، مسأله اف‌ای‌تی‌اف، کاملاً قابل پیش‌بینی است که می‌تواند آثاری همراه داشته باشد. تصمیمات کارگروه ویژه اقدام مالی اف‌ای‌تی‌اف توصیه‌هایی دارد که از سوی همه کشورها جدی گرفته می‌شود. اف‌ای‌تی‌اف، سازمان بین دولتی است که در سال ۱۹۸۹ با ابتکار جی۷ با نگرش به سیاست‌های توسعه برای مبارزه با پولشویی بنیاد شده است. این سازمان در سال ۲۰۰۱ به کارزار مبارزه با تأمین مالی تروریسم پیوست و تمام کشورها هم نسبت به این اقدامات، به‌منظور تسهیل مبادلات، پایبند هستند. محور توصیه های الزام آور اف‌ای‌تی‌اف، مقابله با پولشویی و تأمین مالی تروریسم است. ایران نیز چنانچه بخواهد در شرایط تحریم‌ها مبادلات مالی روانی با جهان داشته باشد، باید فشارهای ناشی از اف‌ای‌تی‌اف را پشت سر بگذارد. ایران پیش از آنکه وارد لیست سیاه بشود، ابتدا یک سال در حال تعلیق قرار گرفت و پس‌از آن هم، کشور طی چند مرتبه در وضعیت تمدید برای اجرای توصیه‌های اف‌ای‌تی‌اف قرار گرفت. نهایتاً پس‌از کش و قوس‌های فراوان در مهلت باقی مانده، مفاد آن را نپذیرفت و در لیست سیاه قرار گرفت. این رخداد بدان معناست که تا پیش از این ایران، تنها از سوی امریکا تحت تحریم‌های اقتصادی قرار داشت، اما پس از این، کشورهای اروپایی و آسیایی هم نوع مناسبات اقتصادی‌شان را با ایران تغییر می‌دهند. یعنی یا ایران را از فهرست تعاملات مالی خود حذف می‌کنند یا تحریم‌ها و محدودیت‌هایی از سوی آنان بر ما اعمال می‌شود. اینکه برخی از مسئولان معتقدند، نپیوستن به اف‌ای‌تی‌اف، تأثیری بر اقتصاد کشور ندارد، نکته قابل تأمل و قابل توجهی است. این اتفاق بر تمام ابعاد اقتصادی کشور تأثیر خود را می‌گذارد.
روزنامه ایران: تأثیر اف‌ای‌تی‌اف، بر اقتصاد کشور، تأثیر مستقیمی نیست، بلکه به‌صورت غیرمستقیم و از سوی کشورهای دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد، تحریم ایران از سوی کشورهای دیگر و کناره‌گیری از ایران در مناسبات اقتصادی، بزرگ‌ترین و مؤثرترین تأثیر این اتفاق بر اقتصاد ایران است.
در مدت زمان کوتاهی، پس از قرار گرفتن ایران در لیست سیاه، دلار با افزایش قیمت قابل توجهی مواجه شد و به تبع آن، ریال هم افت کرد. این یعنی تأثیر اف‌ای‌تی‌اف از طریق افزایش قیمت دلار و افت ارزش ریال مشکلات فراوانی در واردات و روابط با دنیا ایجاد می‌شود که بر مجموعه اقتصاد تأثیر می‌گذارد. بنگاه‌ها در سطوح خرد و کلان و تولید در سطح کلان و در مجموع بالارفتن هزینه‌ها، از تبعات نپذیرفتن محورهای مورد تأکید اف‌ای‌تی‌اف است. در واقع، واردات برای ایران گران‌تر تمام می‌شود. تأمین نیاز ما به واردات به‌عنوان نهاده‌های تولید برای صنایع دشوارتر خواهد شد. در نهایت، باید گفت برخورد لجوجانه با این موضوع، بر خلاف تلاش‌های دولت، به نتیجه نرسید. با اینکه تعداد افرادی که با الحاق موافق بودند، بیشتر بود، اما متأسفانه کسانی به نتیجه رسیدند که گویا از پیامدهای موضوع یا مطلع نیستند یا در امان هستند و صدمه نمی‌بینند. این موضوع به کل اقتصاد کشور در تمام ابعاد صدمه وارد می‌کند. ما راه دیگری جز پذیرفتن آن نداریم. باید خودمان را به دنیای آزاد و سایر کشورها ملحق کنیم. برای این موضوع، راه جایگزین وجود ندارد.
چه کشورهایی حامی قرار گرفتن ایران در لیست سیاه بودند؟
روزنامه اعتماد در یادداشتی به قلم حشمت الله فلاحت پیشه نوشت: تصمیم گروه ویژه اقدام مالی و قرار گرفتن جمهوری اسلامی در لیست‌سیاه یا به عبارتی صحیح‌تر، پایان تعلیق اقدامات تنبیهی علیه ایران در نشست اخیر FATF امری قابل پیش‌بینی بود. گروه ویژه اقدام مالی همواره اقدام تنبیهی مشخصی را در قبال کشورهای غیرهمکار درنظر می‌گیرد که براساس رایزنی و مذاکرات صورت گرفته، اجرای این اقدامات در قبال تهران به حالت تعلیق درآمده بود که زین پس دیگر تعلیقی در کار نخواهد بود و این نهاد عملا ایران را در لیست کشورهای غیرهمکار قرار خواهد داد. اما این مهم از آن جهت پیش‌بینی‌پذیر بود که تعلل‌های صورت گرفته در ایران عملا مسیر ورود ایران به لیست‌سیاه را هموار کرد. گروه ویژه اقدام مالی نسبت به روابط بانکی و نقل و انتقالات مالی جمهوری اسلامی حدود ۶۰ سوال را در گذشته مطرح کرده بود که بخشی از آنها در قالب اصلاح ۲ قانون داخلی یعنی اصلاح قانون مقابله با پولشویی و ... مقابله با تروریسم اصلاح شد و بخش دیگر نیز منوط به تصویب نهایی دو کنوانسیونی شد که دولت آنها را پذیرفته است. کنوانسیون‌های مقابله با تامین مالی تروریسم و مقابله با جرایم سازمان‌یافته فراملی هر دو در مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار دارند و متاسفانه این نهاد به جای اتخاذ تصمیم، تن به وقت کشی داد؛ به‌طوری‌که بیش از ۱۳ ماه از زمان ارجاع این لوایح به مجمع گذشت ولی تصمیمی اتخاذ نشد.
جالب اینکه این وقت‌کشی بیش از یک‌ساله علاوه بر CFT، درباره پالرمویی هم ایجاد شد که از ابتدا اساسا لایحه‌ای اختلافی میان مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان به حساب نمی‌آمد ولی با کمال تاسف مجمع تشخیص این لایحه را نیز به لایحه‌ای اختلافی تبدیل کرد. این مهم درحالی اتفاق افتاد که هدف از تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام رفع اختلافات ایجاد شده، در نظام حقوقی ایران بود ولی این نهاد برای نخستین‌بار در تاریخ خود نه‌تنها این اقدام را انجام نداد بلکه عملا خود اختلافاتی را در قالب هیات عالی نظارت ایجاد کرد و همین مهم بهانه‌ای برای اتخاذ تصمیمی به‌زعم بنده سیاسی علیه جمهوری اسلامی ایجاد کرد. پیش از این نیز اعلام کرده‌ام که تصمیمات FATF برخلاف ذات و دلایل تشکیل این کارگروه ویژه، سیاسی است. در موضوع بازگشت ایران به لیست‌سیاه نیز این اتفاق افتاده است؛ چراکه کشورهای امریکا، اسراییل و عربستان ازجمله حامیان قرار دادن جمهوری اسلامی در لیست‌سیاه بودند.
ورود به لیست سیاه FATF؛ مسئولیت زیان را چه کسی به عهده می‌گیرد؟
به گزارش روزنامه اعتماد، محمدرضا بادامچی، نماینده اصلاح‌طلب مردم تهران معتقد است که مجلسی‌ها در اقناع مجمع تشخیص مصلحت نظام ناکام بوده‌اند.این عضو کمیسیون اجتماعی در واکنش به قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF در حساب توییتری‌اش نوشته است: «سرانجام ایران در لیست سیاه FATF قرار گرفت. متاسفانه ما مجلسی‌ها به‌رغم تلاش گسترده، در اقناع مجمع تشخیص مصلحت ناکام بودیم. متاسفانه ما به‌صورت مکرر فرصت‌سوزی کردیم. با این اتفاق، فعالیت‌های تجاری و اقتصادی ایران دچار مشکلات جدی خواهد شد.»
مشکلاتی که حسن بهشتی‌پور نیز معتقد است ضرر و زیان بالایی به کشور وارد می‌کند. این کارشناس مسائل بین‌الملل از قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF اظهار تاسف کرده و اولین تاثیر اینکه کشوری در لیست سیاه FATF قرار گیرد را بالا رفتن ریسک سرمایه‌گذاری در آن کشور عنوان کرده است.
بهشتی‌پور در پاسخ به کسانی که می‌گویند در حال حاضر هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری در ایران انجام نمی‌شود که ما نگرانش باشیم، معتقد است که قرار گرفتن در لیست سیاه، علاوه بر ریسک سرمایه‌گذاری، بر سایر مسائل هم تاثیر می‌گذارد. چنانکه در این باره توضیح می‌دهد: «برای مثال حق بیمه‌ای که ایران باید برای کشتیرانی بپردازد به تبع همین ریسک مبلغش به صورت قابل توجهی بالا می‌رود یا بیمه کالای صادراتی ایران افزایش پیدا می‌کند.»
بهشتی‌پور همچنین قرار گرفتن در نقطه سیاه نقشه گروه ویژه اقدام مالی را به این معنا می‌داند که کشور باید صادراتش را به نرخ ارزان ارایه دهد تا مشتری ترغیب شده و حاضر به خرید آن باشد و نرخ واردات را هم باید بالا ببرد تا صادرکننده خارجی حاضر به ارایه آن به بازار داخلی شود و با ایران مبادلاتی انجام دهد؛ چراکه برای کشوری که در وضعیت قرمز قرار گرفته، هر نوع مبادله‌ای مساله‌ساز و مشکل‌ساز است.
به گفته او، با این وصف، کشور باید یک هزینه هنگفتی روی صادرات، واردات و همچنین بیمه‌های پرداختی بابت صادرات و واردات و هزینه حمل و نقل متحمل شود که واقعا در صورت یک حساب و کتاب ساده متوجه می‌شویم اگر پالرمو یا CFT را بپذیریم، می‌توانیم از این شرایط خارج شویم.
بهشتی‌پور همچنین درباره امکان تعارض برخی قوانین FATF با قوانین داخلی کشور این‌طور توضیح می‌دهد: «باتوجه به پیش‌بینی‌هایی که مجلس صورت داد، با صراحت اعلام کردیم اگر قوانین پالرمو یا CFT در تعارض با قوانین داخلی باشد، ملاک عمل، قوانین داخلی خواهد بود. ایران می‌تواند با این تحفظی که مجلس در نظر گرفته، مواد مساله‌دار از نظر کشور را در شرایط توافق با گروه ویژه اقدام مالی لحاظ کند که با این شرایط نمی‌دانم مجمع تشخیص مصلحت نظام با چه تشخیص مصلحتی کشور را در این شرایط قرار داده است!؟
مخالفین FATF در اثرات مَنفی قرار گرفتن ایران در لیست سیاه نقش دارند
«احسان رضاپور»، کارشناس مسائل اقتصادی، در خصوص پیامدهای اقتصادی قرار گرفتن ایران در لیست سیاه به خبرگزاری برنا گفت: قرار گرفتن در لیست سیاه مسئولیت‌هایی را برای گشایش حساب‌ها و انجام تبادلات مالی اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی در دنیا ایجاد می‌کند. با توجه به اینکه تنها دو کشور در این لیست وجود دارند نشان می‌دهد ایران باید به نحوی عمل می‌کرد که به این شرایط، مبتلا نشود و محدودیت‌های جدی برای شرکت‌ها و افراد ایرانی، ایجاد نکند. باتوجه به افزایش فشار تحریم‌ها در چند وقت اخیر شرکت‌های ایرانی از طریق ابزارهای مختلف توانستند دارایی‌هایشان را به صورتی به فروش برسانند و پول‌های آن را وصول کنند اما افزایش قابل توجه هزینه‌های جانبی که از محل این موضوع به اشخاص مختلف تحمیل می‌شود، بسیار مورد توجه است.
این کارشناس مسائل اقتصادی در رابطه با ریسک‌های تجاری شرکت‌های داخلی با سایر کشورها تصریح کرد: وقتی شرکت‌های داخلی محصولات و خدمات خود را ۱۵ درصد تا ۲۰ درصد زیر قیمت واقعی به طرف‌های خارجی واگذار می‌کنند، مصداق هدر دادن منابع است چرا که در ازای ارزشی که ارائه می‌شود، دریافتی کمتری وصول می‌شود و این پولی است که به کشور، برنمی‌گردد.
این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه «فقط کره‌شمالی و ایران در لیست سیاه قرار دارند که برداشت‌های مختلفی از این قضیه می‌شود» اظهار کرد: قرار گرفتن ایران در لیست سیاه ابعاد کلان و متنوعی دارد. بنابراین نمی‌شود فقط از بعد اقتصادی به ماجرا نگاه کرد. نکته قابل توجه این است که هزینه‌های جانبی از جیب اشخاص حقیقی و حقوقی کشور خارج و رقابت اقتصادی ایران با دنیا، سخت‌تر می‌شود. این نتایج برای اقتصاد کشور قطعا مثبت نیست و بر رشد، توسعه اقتصاد و افزایش درآمدهای ملی تأثیر منفی می‌گذارد.
رضاپور با اشاره به تبعات تصویب نشدن FATF توضیح داد: هر تصمیمی ابعاد مختلفی دارد که تصمیم‌گیران با در نظر گرفتن تبعات و عایدات تصمیم می‌گیرند. مسلما تصمیم‌گران این موضوع در اثرات مثبت و منفی این تصمیم نقش دارند.
با قرار گرفتن در لیست سیاه ماسک هم نمی‌توانیم وارد کنیم
«لطفعلی بخشی»، کارشناس مسائل اقتصادی، در ارزیابی تبعات قرار گرفتن ایران در لیست سیاه به خبرگزاری برنا گفت: وقتی ۲۰۰ کشور جهان حتی عراق و پاکستان به گروه ویژه اقدام مالی پیوستند بحث مسئولین داخلی چیست!؟ چرا وقتی هیچ ایده خاصی نداریم، تلاش می‌کنیم با همه دنیا متفاوت باشیم و خودمان را از همه امکانات اقتصادی دنیا محروم کنیم!؟ ایران قبل از قرار گرفتن در لیست سیاه در زمینه نقل و انتقالات مالی محدویت‌های زیادی داشت که در حال حاضر این محدودیت‌ها، بیشتر می‌شود.
بخشی با تاکید بر دشواری‌های روابط اقتصادی ایران با سایر کشورها تصریح کرد: با تصویب نکردن FATF روابط بین المللی ایران سخت‌تر می‌شود. به عنوان مثال ماسک هم نمی‌توانیم وارد کنیم و حتی کشورهای دوست مانند چین و روسیه هم نمی‌توانند در این زمینه به ایران کمک کنند. چین و روسیه از قبل توصیه کرده بودند اگر ایران در لیست سیاه قرار بگیرد، معامله با ایران سخت‌تر می‌شود، لذا مشخص است حتی به دوستان هم، اعتماد نداریم.
این کارشناس مسائل اقتصادی یادآور شد: کسی که تصمیم گرفته است به لیست سیاه بپیوندیم و یا تلاش کرده است که FATF تصویب نشود، در مورد تبعات منفی قرار گرفتن ایران در لیست سیاه مسئول است. البته معمولا در کشور شخص خاصی مسئول نیست و به هرکس که نگاه کنید می‌گوید کی بود کی بود، من نبودم! در قضیه تصویب FATF دولت و مجلس می‌گویند، موافق هستیم اما به صورت ناگهانی مرجعی مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید مخالف پیوستن به گروه ویژه اقدام مالی هستیم. یکی از مشکلات کشور، قرار گرفتن امور دست شوراهایی است که اختیار دارند اما مسئولیت ندارند. این مجمع اختیار دارد در مورد امور تصمیم بگیرد اما در مورد پیامدهای این تصمیم مسئولیتی، ندارد.
چرا چین و روسیه مانع ورود ایران به لیست سیاه FATF نشدند؟
روزنامه اعتماد نوشت: ایران پس از حدود سه سال و نیم مجددا به عنوان کشور غیرهمکار FATF معرفی شده و اصطلاحا به لیست سیاه بازگشته است.در مورد اینکه این تصمیم چگونه گرفته شد، تاکید برخی مقامات بر نقش امریکا، اسراییل و عربستان تنها یک وجه قضیه را بازتاب می‌دهد.
تصمیمات در FATF بدون رای‌گیری و با اجماع گرفته می‌شود؛ به این معنی که ۳۸ عضو این نهاد تا سرحد نیل به اجماع در هر موردی و جمله‌بندی بیانیه مربوطه بحث می‌کنند. بی‌شک، امریکا، اسراییل و عربستان در اینجا نیز از هیچ دشمنی در حق ایران فروگذار نکرده‌اند، اما برای دوستان ما شامل روسیه، چین، ترکیه، مالزی، آفریقای جنوبی و برخی کشورهای اروپا مخالف امریکا این امکان وجود داشت که مانع اجماع شوند.
با توجه به ۶ بار تمدید مهلت ایران برای اجرای «برنامه عمل» از ژانویه ۲۰۱۸ تا اکتبر ۲۰۱۹، ظاهرا دوستان ما نیز ادعای مخالفان ما را پذیرفتند که گویا ایران به زمان بیشتری نیاز ندارد و تصمیم راهبردی خود را برای عدم همکاری گرفته است. البته گویا دوستان ما در کشاکش بحث‌ها امتیازی هم برای ما گرفته‌اند که نتیجه آن جمله‌بندی قدری منعطف متن بیانیه FATF است که صراحتا از اعضا و ۲۰۵ حوزه قضایی مرتبط نمی‌خواهد که تدابیر تقابلی را اجرا کنند؛ بلکه بر کسب توانایی کشورها «برای اجرای تدابیر تقابلی مناسب در زمانی که FATF از آنها می‌خواهد» تاکید می‌کند.
اما صرفنظر از این وجه تکنیکال، باید توجه داشت که این بیانیه حاکی از بازگشت ایران به لیست سیاه است و این امر برای موسسات مالی بین‌المللی که اهل ریسک نیستند، مبنای کار قرار می‌گیرد. به‌علاوه، از ابتدا نیز همیشه روشن بوده که اساسا توصیه‌های FATF برای اعضا و حوزه‌های قضایی الزام‌آور نیست. اما کمتر نهاد مالی می‌تواند توصیه‌های یک نهاد حرفه‌ای و کارشناسی بین‌المللی را نادیده بگیرد.
موارد ۵گانه دیگری در این بیانه مطرح شده که عمدتا جنبه فنی و حقوقی و رویه‌ای دارند. از جمله در این بخش مجددا در مورد جلوگیری از پولشویی و تامین مالی تروریسم بر مبنای قطعنامه‌های شورای امنیت تاکید شده که بر اساس آنها تنها سه گروه داعش، طالبان و القاعده مصداق تروریسم‌اند. با این تصمیم FATF نادرستی گزاره‌های بسیاری در داخل روشن شد. واکنش برخی مقامات به این تحول نیز که برخلاف سخنان پیشین خود کوشیدند این تحول را بی‌تاثیر معرفی کنند یا تنها امریکا، اسراییل و عربستان را مقصر جلوه دهند، قابل تأمل است. هر چند آنها این بار نیز به این ترتیب لایه دیگری از تلاش برای پاک کردن صورت مساله واقعی، عدم شفافیت و... را به نمایش گذاشتند.
جلوی اتفاق بزرگتر را بگیرید
روزنامه آرمان ملی می‌نویسد: قرار گرفتن در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی به تنهایی آنقدر مهم است که نیازی به اتفاقات دیگر برای تحت‌تاثیر قرار گرفتن اقتصاد و امنیت سیاسی کشور وجود ندارد، اما شرایط ایران در عرصه بین‌المللی وضعیتی را پدید آورده که احتمالا باید قرار گرفتن در لیست سیاه FATF را مقدمه‌ای برای اتفاقات بعدی ارزیابی کرد.
امیرعلی ابوالفتح در این باره معتقد است قرار گرفتن در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی، بازگشت تحریم‌های بین‌المللی از طریق فعال‌سازی بند ۳۷ توافق هسته‌ای را محتمل‌تر کرده است. به گفته او، این اقدام می‌تواند با پیگیری مکانیسم حل اختلاف از سوی کشورهای اروپایی یا بازگشت موقت آمریکا به توافق هسته‌ای اتفاق بیفتد. بر اساس بندهای غروب در توافق هسته‌ای، اکتبر ۲۰۲۰ تحریم‌های تسلیحاتی بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی ایران به پایان می‌رسد و تهران می‌تواند از کشورهایی نظیر چین و روسیه اقدام به خریداری تسلیحات مدرن کند. ایالات متحده اما مایل نیست چنین اتفاقی بیفتد و به همین منظور نهایت تلاش خود را به کار بسته تا پیش از فرارسیدن ماه اکتبر، فاتحه توافق هسته‌ای وین را بخواند. در همین راستا، قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF فرصتی برای آمریکایی‌ها فراهم آورده است که علاوه بر متهم ساختن ایران به «پولشویی» و «تامین مالی تروریسم»، «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی را تشدید کند. به همین دلیل نیز پس از رسمی شدن قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه، آنها نتوانستند خوشحالی خود را از این موضوع انکار کنند.
تنها نکته مثبت جلسه روز جمعه اعضای FATF را شاید بتوان ارفاقی دانست که آنها برای ایران در نظر گرفته‌اند. بر اساس این ارفاق اکشن پلن جدیدی برای ایران تعیین نشده و جمهوری اسلامی در صورتی که به دو اقدام باقی مانده از اکشن پلن قبلی خود یعنی پیوستن به کنوانسیون‌های مبارزه با تامین مالی تروریسم CFT و مبارزه با جرائم سازمان یافته فراملی (پالرمو) عمل کند، می‌تواند شانس خروج از لیست سیاه را داشته باشد. با این وجود هنوز این ابهام وجود دارد که خروج ایران از لیست سیاه نیاز به اجماع اعضای FATF دارد یا این موضوع بدون اجماع نیز امکان‌پذیر است. یک دیپلمات پیشین ایران که تمایلی به افشای نامش نداشت در این باره به «آرمان ملی» می‌گوید: «فراتر از اینکه خروج از لیست سیاه با چه سازوکاری امکان‌پذیر است، مساله اصلی در حال حاضر این است که اساسا اراده‌ای در کشور برای گذر از بحران و تصویب دو لایحه CFT و پالرمو وجود ندارد که کشور بخواهد به مراحل بعدی یعنی تعامل با FATF برای خروج آسان‌تر از لیست سیاه بیندیشد». به گفته او، «اولویت اول کشور باید تصویب دو لایحه فوق و سپس مذاکره با FATF باشد تا پیش از تاثیر گذاشتن این مساله بر توافق هسته‌ای یا دیگر مسائل بین‌المللی ایران، هر چه زودتر کشور بتواند از لیست سیاه خارج شود».
رسانه‌های اصولگرا
دستپاچگی گردانندگان غربی FATF از تغییر احتمالی در جهت‌گیری مجلس
روزنامه «کیهان» در ویژه‌های خود نوشت: FATF نهاد مدعی مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم و جرائم مالی سازمان‌یافته می‌داند و این در حالی است که آمریکا و اروپا و کانادا به عنوان میزبانان ۷۶ درصد پولشویی‌های بزرگ دنیا و همچنین تامین‌کنندگان اصلی تروریسم در دنیا، خود گرداننده FATF و معاف از تحریم و تهدیدها و لیست سیاه این کارگروه هستند.
روزنامه وال‌استریت‌ژورنال مدعی شده تصمیم FATF تراکنش‌های مالی با ایران را زیر ذره‌بین بیشتر قرار خواهد داد و فشارها را بر بانک‌ها و شرکت‌های انگشت‌شماری که هنوز در حال همکاری با ایران هستند افزایش خواهد داد.
این در حالی است که اکثر بانک‌های کشورهای غربی صرفنظر از همکاری‌های ایران با FATF از بیم تحریم‌های آمریکا از انجام تراکنش‌های مرتبط با ایران خودداری کرده‌اند.
در بیانیه FATF آمده است: «اکنون با توجه به ناکامی ایران در اجرای معاهده‌های «پالرمو» و «تأمین مالی تروریسم» مطابق با معیارهای FATF، کارگروه اقدام مالی به طور کامل تعلیق اقدامات تقابلی را برمی‌دارد و از اعضایش می‌خواهد اقدامات تقابلی موثر را مطابق با توصیه‌های مندرج در بند ۱۹ اجرا کنند.»
FATF در بخش دیگری از این بیانیه خاطرنشان کرده در صورتی که ایران معاهده‌های پالرمو و تأمین مالی تروریسم را به تصویب برساند این نهاد درخصوص گام‌های بعد و من‌جمله تعلیق اقدامات تقابلی تصمیم‌گیری خواهد کرد.
روزنامه کیهان: به نظر می‌رسد ناامیدی و نگرانی آمریکا و برخی دولت‌های غربی از نتایج انتخابات ایران، موجب ارتکاب رفتار اخیر درست در روز انتخابات پارلمانی ایران شده است. محافل رسانه‌ای و سیاسی غرب ظرف چند ماه اخیر از تغییر ریل سیاستگذاری ایران با تغییر ترکیب مجلس و انتخاب نمایندگان انقلابی به جای برخی نمایندگان منفعل نسبت به غرب ابراز نگرانی کرده بودند.
با خاتمه یافتن بحث FATF، اقتصاد ایران از بار روانی کاذب رها می‌شود
به گزارش فارس؛ در مجموع به نظر می‌رسد که آمریکا برای تکمیل سیاست فشار حداکثری به دنبال این بود که ایران را به لیست سیاه بازگرداند؛ همانطور که جان بولتون نیز در توئیت خود به این موضوع اشاره کرده بود. اما به طور واقعی اتفاقی که می‌افتد این است که چماق لیست سیاه هم برای ایران بی‌اثر و بی‌معنا می‌شود و واقعیت اینکه این نوع تهدیدات اثری بر مسائل اقتصادی ایران ندارد آشکار می‌شود.
البته باید توجه داشت که جریان رسانه‌ای غربی در داخل و خارج کشور در ماه‌های اخیر در راستای ترساندن مردم از تبعات قرار گرفتن ایران در لیست سیاه تلاش بسیاری کرده‌اند. در نتیجه، ورود ایران به لیست سیاه FATF ممکن است یک تلاطمات روانی مقطعی و کوتاه مدت را در بازار ایجاد کند ولی به صورت بلندمدت اثر عینی نخواهد داشت.
به طور کلی کارشناسان معتقدند که در فضای تصمیم‌گیری کشور باید بحث کنوانسیون‌های مربوط به FATF نیز به زودی خاتمه پیدا کند تا اقتصاد ایران نیز از این بار روانی کاذب رها شود تا بتوان گامی برای حل مشکلات واقعی کشور در حوزه تبادلات بانکی برداشت. در حال حاضر، مشکلات موجود تبادلات بانکی ایران با سایر کشورها ناشی از تحریم‌های بانکی آمریکا است که حل آن با سرگرم بودن به مسائل فرعی مثل FATF ممکن نخواهد بود.
ورود به لیست سیاه FATF، تاثیری منفی برای روابط بانکی ایران ندارد
به گزارش خبرگزاری فارس، از نظر اهمیت اقدامات مقابله‌ای باید در توجه داشت که مورد اول یعنی شناسایی هویت مشتری به صورت مضاعف(EDD) وزن بیشتری نسبت به باقی موارد داشته و به همین دلیل با وارد شدن ایران در لیست سیاه FATF اتفاق منفی خاصی برای روابط بانکی ایران نخواهد افتاد زیرا در شرایط تحریمی فعلی، ایران روابط بانکی جدی‌ای با سایر کشورها ندارد که اصلا نگران محدودیت‌های FATF باشد. در واقع این اقدامات مقابله‌ای روابط بانکی رسمی کشور را هدف قرار می‌دهد و در حال حاضر روابط رسمی ایران به شدت محدود است که دلیل آن نیز تحریم‌های بانکی آمریکا است.
در حال حاضر، بیش از ۹۰ درصد تجارت ایران توسط آمریکا تحریم شده است و در این وضعیت روابط رسمی بانکی تقریبا برای ایران جایگاهی ندارد. فقط در برخی حوزه‌های محدود به تجارت بشردوستانه روابط رسمی برای ایران مطرح است و بانک‌های ایرانی درگیر هستند. این روابط بانکی هم به صورت پایه‌ای و اساسی در ریسک پولشویی و تامین مالی تروریسم قرار نمی‌گیرد و اصلا توصیه‌های FATF و محدودیت‌هایی که پیشنهاد می‌دهد نباید به آنها خلل وارد کند زیرا این موضوع تصویب شده‌ی خود FATF است و همچنین در قواعد بین‌المللی حقوق بشر هم به آن تاکید شده است.
چرا لیست سیاه «FATF» تأثیری بر روابط بانکی ایران ندارد؟
خبرگزاری مهر اعلام کرد: ورود ایران به لیست سیاه FATF تأثیری بر روابط بانکی ایران ندارد، چرا که مطابق توصیه شماره ۱۹، FATF نهایتاً می‌تواند از کشورها درخواست افزایش نظارت درباره ایران را داشته باشد. ورود ایران به لیست سیاه FATF تأثیری بر روابط بانکی ندارد، چرا که مطابق توصیه شماره ۱۹، FATF نهایتاً می‌تواند از کشورها درخواست افزایش نظارت درباره ایران را داشته باشد، اما این تحریم‌های آمریکاست که قاطعانه دستور به قطع همکاری بانکی می‌دهد. گروه ویژه اقدام مالی FATF در پایان نشست دیروز خود در پاریس در بیانیه‌ای اعلام کرد که تعلیق ایران از لیست اقدامات مقابله‌ای برداشته شده است و همه این اقدامات مطابق توصیه شماره ۱۹ این نهاد بین‌الدولی علیه ایران فعال گردیده است. لیست سیاه صرفاً واژه‌ای رسانه‌ای است! اصطلاح لیست سیاه در ادبیات رسمی و حقوقی FATF وجود ندارد و صرفاً در فضای رسانه‌ای مطرح است؛ منظور از لیست سیاه همان حالت اقدام متقابل است که این نهاد از کشورهای دیگر می‌خواهد که اقدامات مقابله‌ای را علیه کشور مورد نظر ذیل توصیه شماره ۱۹ اتخاذ کنند، بنابراین از نظر فنی بهتر است به جای واژه «لیست سیاه»، از ترکیب «لیست اقدامات مقابله‌ای» استفاده کرد. اما توصیه شماره ۱۹ چیست؟ در این توصیه آمده است: «موسسات مالی باید ملزم شوند در روابط کاری و معامله با اشخاص حقیقی و حقوقی و مؤسسات مالی کشورهایی که توسط گروه ویژه مشخص شده‌اند، تدابیر مربوط به شناسایی کافی مشتریان را به نحو شدیدتری اعمال کنند. تدابیر مذکور، باید مؤثر و متناسب با ریسک‌های موجود باشند. در صورت درخواست گروه ویژه، کشورها باید بتوانند اقدامات متقابل متناسبی را به اجرا گذارند. همچنین، کشورها باید بتوانند جدا از هرگونه درخواست گروه ویژه، اقدامات متقابل را به عمل آورند. این گونه اقدامات باید مؤثر و متناسب با ریسک‌های موجود باشند».این توصیه شامل ۹ اقدام می‌شود که کشورهای عضو FATF باید در تعامل با ایران آنها را لحاظ کنند، اما آیا فعال شدن این ۹ اقدام تأثیری هم بر روابط کارگزاری بانکی ایران خواهد داشت؟ بی تأثیر بودن لیست اقدامات مقابله‌ای بر روابط بانکی در روزهای منتهی به نشست اخیر FATF، جریان رسانه‌ای حامی آن تاکید می‌کرد که با ورود ایران به لیست اقدامات مقابله‌ای، مبادلات بانکی ایران با جهان قطع می‌شود، اما شواهد نشان می‌دهد که حامیان لوایح FATF دست به یک بزرگ نمایی در بیان پیامدهای لیست اقدامات مقابله‌ای FATF زدند و درک درستی از آن ندارند. چنین تصور نادرستی را می‌توان از آغاز همکاری ایران با FATF در سال ۹۵ عنوان کرد، یعنی زمانی که FATF برای ترغیب ایران به انجام برنامه اقدام، نام ایران را به طور اسمی و نه واقعی از لیست اقدام مقابله‌ای تعلیق کرد و تصور همگان نیز بر آن بوده است که کل موارد نه گانه اقدامات مقابله‌ای ذیل توصیه شماره ۱۹ علیه ایران تعلیق شده است.
بررسی‌های دقیق‌تر از بیانیه‌های FATF نشان می‌دهد که بند A «شناخت تقویت‌شده مشتری» به عنوان مهمترین بند اقدامات مقابله‌ای هیچ‌گاه تعلیق نشده و از سال ۹۵ تاکنون علیه ایران در حال پیگیری بوده است. علاوه بر بند A، در ژوئن ۲۰۱۹ بند H (افزایش نظارت بر شاخه‌ها و شعب خارجی مؤسسات مالی ایران)، و در اکتبر ۲۰۱۹ بندهای B و I (معرفی سازوکارهای پیشرفته برای نظارت بر تراکنش‌های مالی و افزایش نظارت‌های خارجی روی گروه‌های مالی و تمام زیرگروه‌ها و شعبه‌های مستقر در کشور مربوط) از اقدام مقابله‌ای FATF علیه ایران اجرا شده است. حتی با عملیاتی شدن تهدید اخیر FATF به اجرای پنج بند دیگر از اقدامات مقابله‌ای، باز هم وضعیت ایران تغییر نخواهد کرد؛ چراکه اساساً این بندها در قیاس با بند A بسیار ناچیز هستند. همچنین این نکته را هم باید خاطرنشان کرد که FATF در تعامل با کشوری که طبق توصیه شماره ۱۹ تحت اقدامات مقابله‌ای قرار می‌گیرد، درنهایت می‌تواند درخواست افزایش نظارت داشته باشد و بحث قطع روابط کارگزاری بانکی در این توصیه‌ها وجود ندارد. تنها این تحریم‌های آمریکاست که به صورت قاطعانه دستور به قطع همکاری داده و تنبیهات جدی برای خاطیان در نظر می‌گیرد. در نتیجه، اقدامات وزارت خزانه‌داری آمریکا در اعمال تحریم‌های بانکی علیه کشورها بسیار مؤثرتر و مهم‌تر از توصیه‌های FATF است و در شرایطی که ایران تحت شدیدترین تحریم‌های بانکی ثانویه آمریکا قرار دارد، بازگشت به لیست اقدامات مقابله‌ای هیچ تغییری در وضعیت کشور ایجاد نخواهد کرد. همان‌گونه که عملیاتی شدن سه بند از اقدامات مقابله‌ای (B، H، و I) در دوره‌های گذشته نیز، تأثیری بر روی روابط بانکی کشور در شرایط تحریم نداشته است.
رفتن ایران به لیست سیاه FATF، تاثیری بر اقتصاد کشور ندارد
وحید شقاقی شهری تحلیلگر و آینده پژوه مسائل اقتصادی ایران و جهان در گفتگو با شبکه اطلاع رسانی راه دانا در مورد تصمیم FATF و رفتن ایران به لیست سیاه اظهار کرد: این تصمیم در شرایط فعلی بر اقتصاد ایران تاثیری نخواهد گذاشت زیرا آمریکایی‌ها بعد از اینکه تحریم‌های یک جانبه علیه ایران اعمال کردند، بانک‌های دنیا به دلیل ترس از جرایم مالی آمریکا حاضر نیستند با ایران همکاری مستقیم و شفاف داشته باشند و ندارند که این موضوع مربوط به امروز نمی‌شود و برای یک سال پیش است. حتی اگر کنوانسیون پالرمو و CFT را هم می‌پذیرفتیم به علت ترس از تحریم‌های آمریکا، نهادهای مالی و بانکی حاضر به همکاری با ایران نخواهد شد، یعنی آمریکا تحریم‌های ثانویه را بر کشورهایی که با ما همکاری دارند، اعمال می‌کند و پذیرش این دو کنوانسیون در این شرایط کنونی اقتصادی ایران، عملا بی‌تاثیر و بی‌معنی است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: اگر روزی آمریکا ما را تحریم نمی‌کرد و در لیست سیاه بودیم، در آن زمان ریسک مبادلات مالی ما به شدت افزایش می‌یافت ولی سوال این است که الان آمریکا ما را تحریم کرده، اگر این دو کنوانسیون را فارغ از اثرات منفی که بر کشور و امنیت ما خواهد داشت با همان شرایط گروه ویژه اقدام مالی، بپذیریم، آیا بانک‌های دنیا و حتی بانک‌های چین و روسیه حاضر به همکاری با ایران می‌خواهند بود؟ که پاسخ منفی است. در همین زمانی که تحریم بودیم، حتی همین کونلون بانک که در سال‌های گذشته بیشترین همکاری را با ایران داشت، در مواقعی حاضر به همکاری با ما نمی‌شد، زیرا از تحریم‌های دلاری و جرایم آمریکا واهمه داشت، پس اگر این دو کنوانسیون را هم را می‌پذیرفتیم، مشکل اقتصادی ایران حل نمی‌شد.
وی با تاکید بر اینکه با تمام شرایط کنونی، تصویب و اجرای درخواست‌های FATF، تاثیری در مبادلات بانکی ایران نمی‌گذاشت، ادامه داد: با آمریکاهایی‌ها تحریم‌های ثانویه و اعمال جرایم مالی بر شرکت‌ها، بنگاه‌ها و نهادهای مالی، اجازه همکاری با نهادها و بانک‌های ایران نمی‌دهد. طبیعتا خروج از لیست سیاه هم تاثیر بر اقتصاد ایران ندارد.
روغن ریخته FATF نذر تحریم‌هراسی
قدس آنلاین با اشاره به ریشه ذوق‌زدگی آمریکایی‌ها از بازگشت ایران به لیست سیاه آورده است: روز جمعه نهاد بین‌الدولی FATF در حالی ایران را در لیست سیاه قرار داد که پیش از این احتمالاتی برای ادامه تعلیق ایران از لیست وجود داشت؛ چرا که لوایح مرتبط با این نهاد (پالرمو و CFT) آن قدر برای آمریکا و اروپا مهم بود که با هر ترفندی می‌خواستند (از تهدید تا تطمیع) ایران را وادار به پذیرش این کنوانسیون‌ها کنند.
آمریکا تا پیش از ورود ایران به لیست سیاه همواره ایران را برای پذیرش این لوایح تحت فشار قرار می‌داد و پس از ورود به لیست سیاه نیز از اقدام FATF استقبال کرد.
رفتار یکی به میخ و یکی به نعل آمریکا در واقع همان سیاست چماق و هویجی بود که از برجام آغاز شده بود، در واقع FATF زاییده برجام و یکی از پازل‌های فشار حداکثری آمریکا و اروپاست.
به گفته کارشناسان از دیروز توصیه شماره ۱۹ FATF برای ایران اجرا شد؛ این توصیه ۹ ابزار فشار دارد که چهار مورد آنها تا مهر ماه سال جاری اجرا شده بود و موضوع جدیدی نیست. پنج مورد دیگر هم پس از تحریم آمریکا از خرداد ۹۵ به صورت تشدید شده محقق شده بود پس آنها هم جدید نیست.
«مورگان اورتگاس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همان شامگاه جمعه مدعی شد که کارگروه ویژه مالی به منظور «حراست از نظام اقتصادی بین‌المللی» در مقابل آنچه وی «اقدام‌های اقتصادی سهل‌انگارانه ایران» نامید، اقدام درستی انجام داده است. اورتگاس افزود: ما از تصمیم کارگروه ویژه مالی در اتخاذ این اقدام قاطعانه تمجید می‌کنیم. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا و رئیس پیشین سیا نیز در صفحه توییتری خود گفت: ایران باید همچون یک کشور عادی رفتار کند یا اینکه هزینه تأمین مالی تروریسم را بپردازد.
جان بولتون، مشاور پیشین و مستعفی امنیت ملی دولت ترامپ نیز با ذوق‌زدگی در صفحه توییترش نوشت: «خبر خوشحال‌کننده از سوی FATF؛ اضافه شدن محدودیت‌های سخت برای تجارت و بانک‌هایی که با ایران همکاری می‌کنند. این به درستی اجازه می‌دهد تا از ایران به مانند کره‌شمالی بررسی موشکافانه انجام شود. فشار حداکثری، زمانی کار می‌کند که به طور کامل اجرا شود».
چرا «FATF» آمریکا را در لیست سیاه خود قرار نمی‌دهد؟
به گزارش مشرق، اگر قرار بر این بود که «اف‌ای تی اف» -کارگروه ویژه اقدام مالی- کشوری را در لیست سیاه خود قرار دهد، این کشور ایران نبود بلکه آمریکا باید در این لیست قرار می‌گرفت.
گروه ویژه اقدام مالی مدت‌ها است که به جمهوری اسلامی ایران فشار سیاسی وارد می‌کند تا تن به پیوستن به این نهاد دهد و دلیل این که «اف ای تی اف» سرانجام ایران را در لیست سیاه خود قرار داد، عدم تصویب «تامین مالی تروریسم» از سوی ایران اعلام شده است.
این نهاد که تحت نفوذ شدید آمریکا، رژیم صهیونیستی و سعودی‌ها قرار دارد، ایران را حامی تروریسم می‌داند در حالی که جمهوری اسلامی ایران یکی از کشورهایی است که از اعمال تروریستی ضربات سنگینی را متحمل شده و همه این تروریست‌ها نیز از سوی آمریکا، اسرائیل و سعودی‌ها تغذیه می‌شوند.منافقین اکنون تحت حمایت مستقیم رژیم آمریکا، صهیونیست‌ها و عربستان سعودی قرار دارند و از نظر مالی و تجهیزاتی نیز تأمین می‌شوند.
«عبدالناصر همتی»، رئیس بانک مرکزی با انتشار یادداشتی با انتقاد از تاثیر دشمنی‌های آمریکا بر کارگروه اقدام مالی نوشت: «بار دیگر دشمنی آمریکا و رژیم اشغالگر قدس با مردم ایران، خود را در قالب مخالفت با توصیه کارشناسان مجموعه FATF در مورد گام‌هایی که ایران در زمینه عمل به تعهدات خود در مورد مبارزه با تامین مالی تروریسم و پولشویی انجام داده است، نشان داد، این رفتار سیاسی و غیر فنی از تابستان ۱۳۹۵ تا امروز ادامه داشته است. گاه به صورت بهانه‌جویی‌های غیر فنی در جریان مجمع FATF توسط نماینده آمریکا و کشورهای هم پیمانش و گاه نیز به صورت تلاش برای اخلال در گزارش‌های کارشناسی. در حالی که در تمام بیانیه‌های مجمع گروه ویژه اقدام مالی، مشخص بود که کشور ما گام‌های بلندی در این مسیر برداشته است. مردم عزیزمان خوب می‌دانند که در این دوران سخت تحریم‌های ظالمانه و فشار حداکثری، نظام پولی و مالی کشورمان توانسته است ارتباطات تحریم ناپذیری با نظام پولی و مالی دنیا، خارج از چارچوب FATF برقرار کند که تا حد زیادی تهدیدهای ناشی از سنگ اندازی و دشمنی آمریکا مهار کرده است.»
بانک مرکزی نیز، با همراهی سایر بخش‌های اقتصادی مسیر خود را در جهت برآورده ساختن نیازهای تجاری کشور بدون وقفه انجام خواهد داد؛ عملکرد بانک مرکزی در طول یک سال گذشته این اطمینان خاطر را نزد مردم عزیز ایجاد کرده که چنین وقایعی، مشکلی برای تجارت خارجی ایران و ثبات نرخ ارز ایجاد نخواهد کرد.