همه قدم هایی که امام خمینی (ره) برای اسلام، مسلمانان و این کشور برداشت، مهم و ارزشمند هستند و دستور تاسیس کمیته امداد یکی از آن قدم های ارزشمند می باشد. این سخنان چند سال پیش حسن روحانی رییس جمهوری در ضیافت افطاری ایتام کمیته امداد امام خمینی (ره) و در جمع تعداد زیادی از خانواده های تحت پوشش این نهاد است. در این گزارش و همزمان با ۱۴ اسفند سالروز تاسیس این نهاد مهم مردمی به بررسی ماهیت، روند شکل گیری و کمک رسانی آن پرداخته شده است.
کمیته امداد امام چگونه و با چه هدفی تشکیل شد؟
کمیته امداد امام(ره) از جمله نخستین نهادهایی است که پس از گذشت مدت کوتاهی از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ۱۴ اسفند ۱۳۵۷ به وسیله بنیانگذار انقلاب اسلامی امام خمینی(ره) با هدف ساماندهی و رسیدگی به وضعیت معیشت امور محرومان و نیازمندان کشور تأسیس شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی توجه به رفع مشکلات فراوان اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی طبقات محروم جامعه و پیش بینی برنامه های مورد نیاز برای توانمندسازی و رفع نیازهای اقشار محروم مورد توجه ویژه دولتمردان قرار گرفت به گونه ای که لزوم حمایت و دستگیری از نیازمندان و محرومان جامعه در صدر برنامه‌های نظام تازه تأسیس جمهوری اسلامی ایران بود و ۲۲ روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کمیته امداد امام(ره) با صدور حکمی از طرف امام خمینی(ره) برای مدت نامحدود و به منظور حمایت و رسیدگی به محرومان و مستضعفان و خودکفا کردن آنان بنیان نهاده شد.
آغاز و استمرار فعالیت کمیته امداد امام(ره) با تمرکز بر امدادرسانی و حمایت از افراد و خانواده‌های نیازمند با رعایت کرامت انسانی و عزت نفس آنان، حمایت هدفمند از ایشان و ترویج فرهنگ کار میان افراد و خانواده‌های تحت پوشش، تلاش برای پیشگیری از تولید نظام یافته فقر در کشور، کمک به بهبود فضای کسب و کار و اشتغال پایدار اقشار نیازمند، ارایه خدمات اجتماعی و حمایتی در جهت توانمندسازی نیازمندان شامل توسعه پوشش بیمه اجتماعی، فراگیر کردن بیمه درمان و ارتقای کم و کیفی خدمات حمایتی پایه اعم از مسکن، آموزش و معیشت نیازمندان، ترویج فرهنگ انفاق، ایثار، نیکوکاری و نشر سنت‌های حسنه اسلامی و در نهایت تلاش مستمر برای مردمی شدن فعالیت‌های مربوط به انجام حمایت‌های مادی و معنوی از محرومان صورت گرفت.
شیوه اداره کمیته امداد امام(ره) در روزهای آغازین به صورت شورایی بود و یک فرد به عنوان سرپرست، مسوولیت امور اجرایی این نهاد را بر عهده داشت. در ۲۰ خرداد ۱۳۶۶ خورشیدی و پس از گذشت حدود ۱۰ سال از فعالیت این نهاد انقلابی، نخستین اساسنامه کمیته امداد امام(ره) به منظور ایجاد تشکیلات مناسب، برنامه‌ریزی و تمشیت بهتر امور تهیه و به وسیله بنیانگذار انقلاب اسلامی امام خمینی(ره) توشیح و سرلوحه فعالیت امدادگران این نهاد قرار گرفت.
صبغه سیاسی و اجتماعی کمیته امداد از کجا آغاز شد؟
سابقه کمیته امداد امام خمینی (ره) به سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و ۱۳۴۲تا ۱۳۴۳ خورشیدی باز می‌گردد که تعدادی از انقلابیون که در زمره یاران امام (ره) بودند، ماموریت یافتند که به خانواده‌های زندانیان، نیازمندان و مبارزان رسیدگی کنند. امدادگری به ویژه در دوران اوج گیری انقلاب در سال‌های ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۷ خورشیدی که اعتصاب و تحصن همه جا را فرا گرفت به منظور حمایت از اعتصاب‌کنندگان و زندانیان ادامه یافت.
پرداخت وام قرض‌الحسنه و تهیه مواد اولیه و ابزار کار به منظور کسب درآمد، برای اقشار بی‌بضاعت که کمیته‌ای ناظر بر حسن مصرف این وام‌ها است؛ به نحوی که اعتبارات اعطایی باعث خودکفا شدن وام گیرندگان شود. همچنین این کمیته از روش‌های نظارتی و هدایتی خود برای تحقق این هدف استفاده می‌کند.
میزان درآمد کمیته امداد امام چقدر است؟
سعید ستاری معاون وقت مشارکت‌های مردمی کمیته امداد، میزان کمک های مردمی در ۱۳۹۱ خورشیدی را بالغ بر ۹۰۰ میلیارد تومان عنوان کرد. وی همچنین گفته است: در سال ۱۳۹۰، ماهانه ۱۵ میلیارد تومان در بخش صدقات جمع‌آوری شده‌است.
برپایه اعلام دفتر آمار کمیته امداد در آذر ۱۳۹۲خورشیدی درآمد کمیته امداد امام از محل صندوق‌های صدقات سال گذشته حدود ۱۸۰ میلیارد تومان بوده‌است.
همچنین در آبان ۱۳۹۳، کمیته امداد امام خمینی(ره) اعلام کرد که ماهیانه بیش از ۲۱ میلیارد تومان صدقه در ایران جمع‌آوری می‌شود.
میزان مشارکت مردمی به کمیته امداد در ۱۳۹۵ خورشیدی معادل هزار و ۴۶۰ میلیارد تومان بوده‌است که به صورت نقدی و غیرنقدی به آن تحویل داده شده‌است و به نقل از شبکه مجازی خیرین کشور: صد در صد این مقدار صرف امور نیازمندان گردیده شده‌است.
در ۱۳۹۶ خورشیدی مطابق اعلام کمیته امداد امام خمینی فقط در نیمه نخست سال ۹۶ بیش از ۱۵۳ میلیارد تومان در قالب صدقه به این نهاد کمک کرده‌اند که استان تهران با ۲۰ میلیارد تومان، اصفهان ۱۳ میلیارد تومان، خراسان رضوی ۱۱ میلیارد تومان، مازندران ۱۰ میلیارد تومان و استان فارس با ۹ میلیارد تومان بیشترین کمک‌ها را انجام داده‌اند.
پول‌های کمیته امداد کجا خرج می شود؟
پرویز فتاح رییس کمیته امداد به این پرسش این طور پاسخ داده است: این کمک‌ها از ارتباط‌هایی که بالاخره کشورمان در آن کشورها دارد، به حساب مجزایی برای ایتام و نیازمندان آنجا ارسال می‌شود. قبلا ابهام این بود که امداد از محل منابع و کمک‌های داخلی برای این کشورها هزینه می‌کند که این شبهه، درست نبود و طبق شرع و قانون، امداد نمی‌تواند این کار را انجام دهد. بهتر است، من این موضوع را شفاف‌تر عرض کنم؛ ما حتی صدقه‌های مردم عزیز یک شهر را نمی‌توانیم در شهر و محل دیگری هزینه کنیم و تمامی کمک‌های جمع‌آوری‌شده در یک شهر یا استان باید در همان استان هزینه شود. حال چگونه می‌توانیم پول و کمک مردم را به خارج از کشور منتقل کنیم. مساله اینجاست که این کمک‌ها هنوز هم وجود دارد و هنوز هم مردم بزرگوار ما با اراده خودشان به مردم یمن و فلسطین کمک می‌کنند. البته این میزان نسبت به کمک‌های داخلی کمتر است. این کمک‌ها هر هفته و هر ماه جمع و در مجرای خودش هزینه می‌شود.
وی ادامه داد: در بسیاری از این کشورها سفارت داریم و درباره بقیه نیز از طریق کانال‌های معتمد نظام منتقل می‌شود. واقعیت این است که نظام ما برای کمک به این کشورها فراتر از این کمک‌ها عمل کرده است و جوان‌های کشورمان در بخشی از عراق و سوریه و دفاع از حرم جانشان را می‌دهند؛ آن‌وقت می‌شود ما برای این پول‌ها خط و نشان بکشیم!؟ همین‌قدر می‌توان گفت که ارسال این مبالغ در این سال‌ها آداب و کانالی پیدا کرده که کاملا روشن است.
خدمات کمیته امداد چیست و به چه افرادی تعلق می گیرد؟
مجید ملکشاهی سرپرست اداره کل تحقیقات، پذیرش و خدمات مددکاری کمیته امداد در شهریور ۱۳۹۷ خورشیدی با اشاره به اینکه هم اکنون سه میلیون و ۸۷۵ هزار تن تحت حمایت این نهاد هستند، گفت: ۷۲ درصد از مددجویان کمیته امداد علاوه بر دریافت مستمری از سایر خدمات این نهاد بهره‌مندند و ۲۸ درصد دیگر موردی خدمت دریافت می‌کنند.
وی با بیان اینکه سرپرست ۶۲ درصد از خانوارهای تحت حمایت کمیته امداد زنان هستند، افزود: ۴۸ درصد از جامعه تحت حمایت کمیته امداد بیش از ۶۰ سال سن دارند.
ملکشاهی با اشاره به اینکه خدمات این نهاد به ایتام و فرزندان بد سرپرست، زنان سرپرست خانوار، خانواده‌های با سرپرست زندانی، کودکان دچار سوءتغذیه، سالمندان، دانشجویان و دانش آموزان نیازمند داده می‌شود، یادآور شد: با توجه به نوع نیاز مددجویان برای آن‌ها بسته‌های خدمتی تهیه‌شده است.
سرپرست اداره کل تحقیقات، پذیرش و خدمات مددکاری کمیته امداد گفت: خدمات کمیته امداد شامل کمک‌هزینه ازدواج، وام ضروری، امور حقوقی و قضایی، اشتغال، مسکن، پرداخت کمک‌معیشت و کالا، معافیت انشعابات، تسهیلات نظام‌وظیفه، خدمات درمانی و امور بیمه، خدمات مشاوره‌ای و آموزش و امور فرهنگی است.